علت درد پا از زانو به پایین: بررسی نوع درد، زمان‌بندی و ویژگی‌های متمایزکننده

درد پا از زانو به پایین یکی از مشکلات رایج است که می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. التهاب تاندون کشکک زانو، التهاب تاندون همسترینگ، لخته خونی، التهاب تاندون آشیل و نارسایی شریانی علل اصلی این دردها هستند.  مواردی نظیر کمبود ویتامین D، استرس و ایستادن طولانی‌مدت نیز می توانند عللی فرعی باشند. هر یک از این مشکلات علائم و ویژگی‌های خاصی دارد که می‌تواند به شناسایی دقیق علت و انتخاب درمان مناسب کمک کند. توجه به محل، شدت و زمان‌بندی درد برای درک بهتر این مشکلات بسیار حائز اهمیت است.

علت درد پا از زانو به پایین چیست؟

درد پا از زانو به پایین می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد. این درد می‌تواند به‌صورت هم‌زمان بخش‌های مختلفی از پا، مانند زانو، ساق، مچ، یا کف پا را درگیر کند و جهت درد غالباً از زانو به سمت پایین است. علت‌های اصلی درد پا از زانو به پایین در حوزه اختلالات تاندونی و عروقی قرار می‌گیرند.  این علت‌ها مشخصاً منجر به درد از زانو به پایین می‌شوند.

در جدول زیر، علت‌های اصلی درد پا از زانو به پایین و علائم برجسته آن‌ها آورده شده است تا بتوانید با مقایسه علائم خود، علت احتمالی درد را بهتر تشخیص دهید.

جدول (۱). علت‌های اصلی درد پا از زانو به پایین

التهاب تاندون کشکک زانو (Patellar Tendonitis)

تاندون کشکک زانو یک بافت فیبری محکم است که استخوان کشکک زانو (پاتلا) را به استخوان ساق پا (تیبیا) متصل می‌کند. این تاندون نقش مهمی در حرکت زانو و انتقال نیرو از عضلات چهارسر ران به ساق پا دارد، به‌ویژه هنگام دویدن، پریدن، یا خم ‌و راست کردن زانو. التهاب تاندون کشکک زانو یا زانوی پرشی زمانی رخ می‌دهد که این تاندون تحت‌فشار مکرر یا بار زیاد قرار بگیرد و دچار التهاب یا آسیب شود. این وضعیت به‌ویژه در افرادی که در ورزش‌های پریدنی یا فعالیت‌های فیزیکی شدید شرکت می‌کنند، شایع است.

ویژگی‌های درد ناشی از التهاب تاندون کشکک زانو

درد التهاب تاندون کشکک زانو ویژگی‌های خاص خود را داشته و به شکل منحصربه‌فردی نمود پیدا می‌کند که در ادامه توضیح داده می‌شود:

محل درد

• جلوی زانو، دقیقاً در ناحیه زیر کشکک به بالای ساق گسترش می‌یابد
• بالای ساق، در نزدیکی محل اتصال تاندون کشکک به استخوان

جهت درد

• از ناحیه جلوی زانو به سمت پایین (ساق) گسترش پیدا می‌کند

نوع درد

• درد تیرکشنده یا سوزشی، به‌ویژه هنگام فعالیت‌هایی که زانو را درگیر می‌کنند
• ممکن است در حالت استراحت به‌صورت درد خفیف حس شود

زمان‌بندی درد

• هنگام انجام فعالیت‌های فیزیکی مانند پریدن، دویدن، یا خم‌شدن زانو درد تشدید می‌شود
• در مراحل پیشرفته، درد ممکن است حتی در حالت استراحت نیز احساس شود

التهاب تاندون همسترینگ (Hamstring Tendonitis)

تاندون همسترینگ بافت فیبری قدرتمندی است که عضلات پشت ران (همسترینگ) را به استخوان‌های ساق پا (تیبیا و فیبولا) متصل می‌کند. این تاندون‌ها نقش مهمی در خم‌کردن زانو و حرکت دادن پا دارند. التهاب تاندون همسترینگ زمانی رخ می‌دهد که این تاندون‌ها به دلیل فشار بیش‌ازحد، حرکات تکراری، یا کشش ناگهانی آسیب ببینند.

ویژگی‌های درد ناشی از التهاب تاندون همسترینگ

درد ناشی از التهاب تاندون همسترینگ به شیوه زیر خود را نشان می‌دهد:

محل درد

• پشت زانو، در محل اتصال تاندون همسترینگ به استخوان‌های زانو.
• می‌تواند در بخش بالایی ساق پا، نزدیک به محل اتصال تاندون، احساس شود.

جهت درد

• از پشت زانو به سمت پایین، به ساق پا گسترش می‌یابد.

نوع درد

• درد تیز، تیرکشنده یا سوزشی، به‌ویژه هنگام خم‌شدن زانو یا کشیدن پشت ران.
• در مراحل پیشرفته، ممکن است درد در حالت استراحت نیز احساس شود.

زمان‌بندی درد

• هنگام انجام فعالیت‌هایی مانند دویدن، پریدن، یا خم‌شدن زانو درد تشدید می‌شود.
• در موارد شدید، ممکن است هنگام نشستن طولانی یا استراحت نیز احساس شود.

لخته خونی (DVT – Deep Vein Thrombosis)

لخته خونی عمقی به تشکیل یک لخته خون در یکی از وریدهای عمقی بدن، معمولاً در ساق پا یا ناحیه زانو، گفته می‌شود. این وضعیت می‌تواند جریان خون را مختل کند و باعث درد و تورم در اندام تحتانی شود. اگر این لخته به ریه منتقل شود، خطر آمبولی ریه را به همراه دارد که می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند.

ویژگی‌های درد ناشی از لخته خونی (DVT)

درد ناشی از لخته خونی معمولاً عمیق و مداوم است و با علائمی همراه است که به شناسایی این مشکل کمک می‌کند.

محل درد

• درد معمولاً در ساق پا حس می‌شود.
• ممکن است به پشت زانو گسترش پیدا کند.

جهت درد

• درد اغلب از ساق شروع می‌شود و ممکن است به سمت زانو گسترش یابد.

نوع درد

• درد عمیق، مداوم و سنگین.
• معمولاً با تورم و سنگینی ساق همراه است.

زمان‌بندی درد

• درد ممکن است در حالت استراحت یا بی‌حرکتی طولانی (مانند نشستن طولانی‌مدت) ایجاد شود.
• در برخی موارد، درد هنگام راه‌رفتن یا فعالیت بدنی تشدید می‌شود.

التهاب تاندون آشیل (Achilles Tendonitis)

تاندون آشیل بزرگ‌ترین تاندون بدن است که عضلات پشت ساق (گاستروکنمیوس و سولئوس) را به استخوان پاشنه (کالکانئوس) متصل می‌کند. این تاندون نقش مهمی در راه‌رفتن، دویدن، و پریدن دارد. التهاب تاندون آشیل زمانی رخ می‌دهد که این تاندون به دلیل استفاده مکرر، حرکات نادرست، یا فشار بیش از حد دچار التهاب یا آسیب شود. این مشکل در ورزشکاران یا افرادی که فعالیت‌های فیزیکی شدید دارند، شایع‌تر است.

ویژگی‌های درد ناشی از التهاب تاندون آشیل

محل درد

• پشت ساق، در امتداد تاندون آشیل.
• نزدیک پاشنه، جایی که تاندون به استخوان پاشنه متصل می‌شود.

جهت درد

• درد از پشت ساق به سمت پاشنه گسترش می‌یابد.

نوع درد

• درد تیرکشنده یا سوزشی که هنگام فعالیت‌هایی مانند دویدن یا راه‌رفتن تشدید می‌شود.
• ممکن است در صبح‌ها یا پس از استراحت طولانی شدیدتر باشد.

زمان‌بندی درد

• درد معمولاً هنگام فعالیت‌های فیزیکی مانند دویدن، پریدن، یا بالارفتن از پله‌ها تشدید می‌شود.
• ممکن است در حالت استراحت خفیف باشد، اما پس از فعالیت شدیدتر می‌شود.

نارسایی شریانی یا انسداد عروق

نارسایی شریانی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به دلیل تنگی یا انسداد در شریان‌های تأمین‌کننده پا کاهش یابد. این وضعیت معمولاً به دلیل آترواسکلروزیس (رسوب چربی در دیواره شریان‌ها) ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث درد و مشکلات حرکتی در پاها شود. در موارد شدید، انسداد کامل عروق می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند زخم‌های پا یا گانگرن شود.

ویژگی‌های درد ناشی از نارسایی شریانی

محل درد

• معمولاً ساق پا و گاهی مچ پا.
• درد ممکن است در کل پا هنگام فعالیت بدنی احساس شود.

جهت درد

• از ساق به مچ پا، بسته به ‌شدت نارسایی.

نوع درد

• درد عمیق، سنگین یا مانند گرفتگی عضله.
• معمولاً هنگام راه‌رفتن یا بالارفتن از پله‌ها تشدید می‌شود و با استراحت کاهش می‌یابد.

زمان‌بندی درد

• هنگام فعالیت بدنی یا افزایش تقاضای خون‌رسانی.
• درد ممکن است شب‌ها هنگام درازکشیدن بدتر شود.

سایر علل

برخی علت‌ها به میزان کمتر و یا در مراحل پیشرفته بیماری منجر به درد پا از زانو به پایین می‌شوند و لزوماً درد با جهت مشخص از زانو به پایین ندارند، اما چندین بخش از پا را هم‌زمان درگیر می‌کنند.

جدول (۲). علت‌های فرعی درد پا از زانو به پایین

چرا درد پا ممکن است فقط در یک سمت (راست یا چپ) ایجاد شود؟

درد پا از زانو به پایین که فقط در یک سمت (راست یا چپ) احساس می‌شود، معمولاً به دلیل مشکلات موضعی یا شرایطی است که به طور خاص یک پا را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.

چه زمان باید به پزشک مراجعه کنم؟

درد پا از زانو به پایین معمولاً با استراحت، یخ‌گذاری و مراقبت‌های خانگی بهبود می‌یابد. اما در برخی شرایط، این درد می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری باشد که نیاز به توجه پزشکی دارد. در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

سؤالات رایج

چه زمانی ماساژ برای درد پا از زانو به پایین مفید است و چه زمانی خطرناک؟

ماساژ برای درد عضلانی مفید است، اما در مواردی مانند لخته خونی (DVT) خطرناک است.

آیا خوابیدن در حالت خاصی می‌تواند درد پا از زانو به پایین را کاهش دهد؟

بله خوابیدن به پشت با یک بالش زیر زانو یا ساق می‌تواند فشار روی زانو و ساق را کاهش دهد و گردش خون را بهبود بخشد که به کاهش درد کمک می‌کند.

چگونه می‌توان تشخیص داد که درد پا ناشی از آسیب‌های مفصلی است یا مشکلات عصبی؟

درد مفصلی اغلب با حرکت بدتر می‌شود، درحالی‌که درد عصبی ممکن است تیرکشنده و سوزشی باشد.

آیا ورزش‌های آبی برای درد پا از زانو به پایین مفید هستند؟

بله ورزش‌های آبی مانند شنا یا پیاده‌روی در آب فشار روی زانو و ساق را کاهش می‌دهند و ضمن تقویت عضلات پا، می‌توانند درد را تسکین دهند.

چگونه می‌توان فهمید که درد از زانو به پایین به دلیل آرتروز زانو است یا عامل دیگری؟

اگر درد همراه با سفتی مفصل زانو، محدودیت حرکتی، و بدتر شدن آن با حرکت زانو باشد، احتمال آرتروز بیشتر است. اما برای تشخیص قطعی، نیاز به معاینه پزشک یا عکس‌برداری است.

آیا خوابیدن روی شکم می‌تواند باعث تشدید درد از زانو به پایین شود؟

بله خوابیدن روی شکم ممکن است باعث تغییر حالت طبیعی ستون فقرات و فشردگی عصب‌ها شود که می‌تواند درد در پاها، به‌ویژه از زانو به پایین، را تشدید کند.

آیا ضعف عضلات ران می‌تواند روی درد ساق یا مچ پا تأثیر بگذارد؟

بله ضعف عضلات ران می‌تواند به عدم حمایت کافی از زانو منجر شود و فشار بیشتری بر ساق و مچ پا وارد کند که ممکن است باعث درد در این نواحی شود.

چرا درد از زانو به پایین در شب‌ها بدتر می‌شود؟

درد در شب ممکن است به دلیل کاهش جریان خون، فشار روی عصب‌ها هنگام درازکشیدن، یا شرایطی مانند نوروپاتی دیابتی باشد که در زمان استراحت شدیدتر حس می‌شود.

آیا تغییرات هورمونی (مانند یائسگی) می‌توانند باعث درد از زانو به پایین شوند؟

بله تغییرات هورمونی می‌توانند بر تراکم استخوان‌ها، قدرت عضلات، و گردش خون تأثیر بگذارند که ممکن است باعث درد پا از زانو به پایین شوند.