درمان خار پاشنه بدون جراحی در کوتاهترین زمان

خار پاشنه غالباً زمانی رخ می‌دهد که رسوبات کلسیمی در استخوان پاشنه تجمع پیدا می‌کند، این پروسه به طور معمول چندین ماه طول می‌کشد. به دنبال این عارضه هنگام ایستادن و یا راه رفتن، درد شدیدی در پاشنه ایجاد می‌شود. خارپاشنه بیشتر در افراد میان‌سال و کسانی که اضافه‌وزن دارند و یا از بیماری‌های زمینه‌ای نظیر روماتیسم مفصلی، دیابت و… رنج می‌برند مشاهده می‌شود. در موارد خفیف، می‌توان خار پاشنه را با مراقبت‌های خانگی و استفاده از کفی طبی کنترل کرد. با این حال درمان قطعی خار پاشنه، علی الخصوص در موارد شدید، از طریق شاک ویو انجام می‌شود. در صورتی‌ که درمان به‌ موقع انجام نشود، عوارض آن منجر به اختلال در فعالیت‌های روزمره فرد می‌شود.

خار پاشنه چیست؟

خارپاشنه در واقع رسوب کلسیم است که به‌صورت یک زائده استخوانی در قسمت برجستگی پاشنه پا و یا ابتدای فاشیای کف پا که به استخوان پاشنه متصل است دیده می‌شود. فاشیای پلانتار (نیام کف پا)، بافت ضخیمی است که در سرتاسر کف پا کشیده شده و به استخوان پاشنه متصل می‌شود و قوس کف پا را تشکیل می‌دهد. التهاب در فاشیای پلانتار، می‌تواند منجر به ایجاد خارپاشنه و در نهایت درد در ناحیه پاشنه شود.

لازم به ذکر است که ممکن است تنها با التهاب فاشیای کف پا و بدون وجود خار پاشنه نیز، علائم درد برای فرد ایجاد شود.

خارپاشنه به‌صورت ناگهانی تشکیل نمی‌شود و با گذشت زمان، به دنبال پریدن و دویدن‌های طولانی‌مدت و فشارهای مکرر وارده به پاشنه ایجاد می‌شود.

خار پاشنه بر اساس محل تشکیل آن به دو دسته تقسیم می‌شود:

• تشکیل خار در سطح پشتی استخوان پاشنه پا: غالباً به التهاب تاندون آشیل مرتبط است.
• تشکیل خار در سطح زیرین (پلانتار) استخوان پاشنه پا: با التهاب فاشیای کف پا مرتبط است.

علت ایجاد خارپاشنه

علت ایجاد خارپاشنه در افراد، متفاوت می‌باشد. اما از نظر کلی می‌تواند به دلیل عوامل وراثتی، محیطی و یا بیماری‌های زمینه‌ای رخ دهد.

خار پاشنه به طور معمول در افرادی که بر روی سطوح سخت، کار می‌کنند و یا مدت زمان زیادی از روز را سر پا می‌ایستند بیشتر مشاهده می‌شود. ورزشکاران دو و میدانی و یا فوتبالیست‌ها که مدت زمان طولانی در حال دویدن هستند نیز در معرض ابتلا به خار پاشنه هستند. همچنین زنان باردار به‌خصوص در اواخر دوران بارداری به دلیل افزایش وزن در معرض ایجاد خارپاشنه هستند.

عوامل محیطی

• افزایش سن می‌تواند با از بین‌ بردن پدهای محافظ پاشنه، منجر به کاهش انعطاف‌پذیری فاشیا، افزایش ضربه به استخوان پاشنه هنگام راه رفتن و همچنین افزایش رسوبات کلسیمی در استخوان پاشنه گردد
• ایستادن‌های طولانی‌مدت روی سطوح سخت
• پوشیدن کفش‌های نامناسب مانند: کفش های پاشنه بلند و بدون کفی طبی
• فعالیت‌های ورزشی سخت مانند: دویدن و حرکات پرشی
• واردشدن ضربه به پاشنه، کبودی و پاره شدن فاشیای پلانتار
• چاقی و اضافه‌ وزن که فشار وارده به کف پا را افزایش می‌دهد
• کنتراکچر (کوتاه شدن) تاندون آشیل و عضلات پشت ساق پا به دنبال آسیب
• قوس بیش از حد و یا صافی کف پا

بیماری های زمینه ای

علائم خار پاشنه

در بسیاری از افراد علائم خاصی بروز پیدا نمی‌کند. در اغلب موارد درد پاشنه، بارزترین علائم خارپاشنه است و در بعضی افراد علائم زیر نیز، مشاهده می‌شود.

• درد شدید و خنجر مانند در زیر یا روی پاشنه پا (به‌خصوص در اوایل صبح بعد از بیدار شدن از خواب، هنگامی که فرد می‌ایستد)
• درد مبهم در پاشنه در طول روز
• احساس درد و خشکی در کف پا هنگام برداشتن اولین قدم‌ها بعد از نشستن‌های طولانی
• احساس خستگی در کف پا در پایان روز
• درد در پاشنه هنگام راه‌رفتن روی سطح سخت به‌خصوص هنگام راه‌رفتن با پای‌برهنه
• تشدید درد پاشنه هنگام حمل کردن اجسام سنگین
• التهاب و تورم در جلوی پاشنهٔ پا
• برآمده شدن استخوان پاشنه که اکثر مواقع با چشم قابل دیدن نمی‌باشد
• گرم‌تر شدن پاشنه

تشخیص خار پاشنه

بهترین راه تشخیص، ارزیابی و معاینات بالینی بیمار توسط پزشک است. همچنین تصویربرداری با اشعه ایکس برای مشاهده خار تشکیل شده در پاشنه. و در صورتی‌ که فرد به التهاب فاشیای کف پا مبتلا باشد، باید برای تشخیص از MRI و یا سونوگرافی استفاده کرد؛ زیرا در تصویربرداری با اشعه ایکس این التهاب قابل مشاهده نیست.

 معاینات بالینی بیمار به‌صورت زیر انجام می‌گیرد:

• بررسی دامنه حرکتی پا: در این بیماران حرکت رو به بالای مچ پا محدود می‌شود
• بررسی قدرت عضلات پا
• ارزیابی نحوه راه‌رفتن بیمار
• ارزیابی وضعیت قرار گیری پا هنگام راه‌رفتن و ایستادن
• سنجش تحمل درد بیمار با انجام آزمون تحریک درد: با خم‌کردن پا و باز کردن انگشتان به سمت بالا، به علت ایجاد فشار روی فاشیای کف پا، درد تشدید پیدا می‌کند و با خم‌کردن انگشتان پا به سمت پایین درد تسکین پیدا می‌کند.

درمان خار پاشنه

هدف از درمان،کاهش التهاب فاشیای کف پا برای بهبود عملکرد و برگرداندن پا به وضعیت عادی است. روند درمان برای هر بیمار با توجه به شرایط او متفاوت است، و اصولاً یک نوع درمان وجود ندارد. در اکثر مواقع بیماران به درمان پاسخ داده و نیاز به جراحی نمی‌باشد. در واقع جراحی آخرین گزینه درمان است. در ادامه به بررسی انواع روش‌های درمانی خارپاشنه خواهیم پرداخت.

استراحت کافی و استفاده از کمپرس سرد

در واقع اولین گام برای درمان خار پاشنه استراحت است. کمپرس سرد با بی حس کردن ناحیه آسیب‌دیده، التهاب و تورم را کاهش داده و گردش خون را کند می‌کند و به دنبال آن درد نیز تسکین پیدا می‌کند. کمپرس سرد در تسکین دردهای حاد و کوتاه‌مدت، بهتر از دردهای مزمن عمل می‌کند. استراحت کافی و پرهیز از فعالیت‌های پر فشار و ماساژ با کمپرس سرد، برای کاهش التهاب مفید است. از کمپرس سرد، سه بار در روز و هر بار به مدت ۲۰ دقیقه استفاده می‌شود.

ارتز های خار پاشنه

در مواردی که خار پاشنه خفیف باشد می‌توان آن را با استفاده از کفش‌ها و کفی‌های طبی کنترل کرد. انواع ارتز‌های خار پاشنه شامل این موارد هستند:

تمرینات کششی و فیزیوتراپی

تمرینات کششی عضلات ساق پا و تاندون آشیل، به طور منظم می تواند به تسکین درد کمک کند. لازم است با یک کارشناس فیزیوتراپی و یا حرکات اصلاحی برای انجام صحیح تمرینات، مشورت کنید. حتما قبل از انجام هر گونه تمرین کششی بدن خود را گرم نمایید.

تمرینات کششی مختلف را امتحان کنید تا به بهترین تمرینی که می‌تواند تعادل در بدنتان ایجاد کند برسید. از کشش‌های شدید بپرهیزید؛ زیرا ممکن است به تاندون‌ها و عضلات آسیب برسانید. هر تمرین را دو الی سه بار در روز و هر بار ۱۰ الی ۱۵ بار تکرار کنید.

شاک ویو تراپی

شاک ویو تراپی به عنوان موثر ترین درمان خار پاشنه شناخته می شود. شاک ویو یک روش درمانی مدرن و غیرتهاجمی است که از امواج صوتی پر قدرت در ناحیهٔ پاشنه استفاده می‌کند. این امواج با فرکانس و قدرت بالایی که دارند موجب شکسته شدن و از بین رفتن خار پاشنه می شوند. در این روش علاوه بر تسکین درد، بازیابی دامنهٔ حرکتی پا نیز رخ می‌دهد. گاهی اوقات پزشکان از این روش برای جلوگیری از جراحی استفاده می‌کنند.

اوزون تراپی

اوزون تراپی به کاهش درد و التهاب و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. اوزون تراپی به‌عنوان یک روش سرپایی و بدون ایجاد عوارض جانبی کیفیت زندگی بیمار را بهبود می‌دهد. با تزریق گاز اوزون در پاشنه پا، اکسیژن‌رسانی به این ناحیه افزایش پیدا کرده و به دنبال آن التهاب و درد کاهش پیدا می‌کند. همچنین با این روش می‌توان فرایند ترمیمی ناحیهٔ پاشنه را به‌وسیلهٔ یک سیستم طبیعی، تقویت کرد.

تکارتراپی

تکارتراپی یکی از متدهای درمانی است که در فیزیوتراپی استفاده می‌شود. در این روش با فرستادن امواج رادیو فرکانسی و ایجاد جریان‌های الکترومغناطیسی به داخل بافت‌های آسیب‌دیده، جریان خون به‌صورت یکنواخت و عمقی در بافت افزایش پیدا می‌کند. این روش یکی از تکنیک‌های مناسب برای کاهش چسبندگی در خار پاشنه است. این روش در مراحل اولیهٔ این بیماری که درد حاد دارد توصیه نمی‌شود.

طب سوزنی و درای نیدلینگ (سوزن خشک)

سوزن خشک یکی از روش های درمانی رایج در فیزیوتراپی و نوع خاصی از طب سوزنی می باشد و به بهبود درد، در عضلات پایین و کف پا و همچنین بهبود عملکرد پا کمک می کند. طب سوزنی با روش های تن و تانگ و شیوه های چینی موجب درمان خارپاشنه ی بسیاری از افراد می‌شود.

الکترو تراپی

 الکتروتراپی زمانی استفاده می‌شود که فرد نمی‌تواند درد و علائم بیماری را کنترل کند. در این روش پالس‌های الکتریکی خفیف را به ناحیهٔ دردناک هدایت می‌کنند. این روش نیز مانند اولتراسوند و لیزر موجب تسکین درد می‌شود. در اولتراسوند امواج صوتی با فرکانس بالا به بافت‌های عمیق نفوذ کرده و مانند میکرو ماساژ عمل می‌کنند.

لیزر درمانی

در درمان با لیزر، پرتوهای نور با شدت بالا به ناحیهٔ دردناک فرستاده شده و به نواحی عمیق‌تری از بافت نفوذ پیدا می‌کنند. این روش علاوه بر اثر درمانی بر آسیب‌های عضلانی و تاندون، منجر به درمان دردهای مزمن و التهاب غضروف نیز می‌شود.

داروهای ضد التهاب تزریقی

کورتیکواستروئیدها داروهای ضدالتهابی هستند که التهاب و تورم ناشی از آسیب را کاهش می‌دهند. در مواردی که درد بسیار شدید است پزشک داروهای تزریقی مانند کورتیکواستروئیدها (کورتون) را تجویز می‌کند. تزریق کورتون می‌تواند به کاهش درد و تورم ناشی از خارپاشنه کمک کند. به طور معمول تزریق دارو با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.

جراحی

 به طور معمول و در بسیاری از موارد بدون عمل جراحی و با موارد گفته شده خار پاشنه بهبود پیدا می‌کند. اما در بعضی از افراد درمان‌های کنسرواتیو (غیرجراحی) جوابگو نبوده و نیاز به جراحی و جدا کردن فاشیای کف پا از استخوان پاشنه است.

پیشگیری از ایجاد خار پاشنه

اگر به تازگی متوجه درد خفیف در ناحیه پاشنه شده اید، بهتر است برای جلوگیری از پیشرفت و شدت علائم خارپاشنه چند کار ساده انجام دهید. و حتی ممکن است با مداخلات فوری بتوانید از ایجاد خارپاشنه نیز جلوگیری نمایید.

• پوشیدن کفش مناسب که دارای کفی با ضخامت کافی و برای جذب ضربه‌های وارده از سمت زمین، هنگام راه‌رفتن باشد.
• انتخاب کفش مناسب برای هر نوع از فعالیت‌های فیزیکی روزمره
• گرم‌کردن پاشنه و انجام حرکات کششی قبل از انجام هر فعالیت
• کاهش وزن در صورت داشتن اضافه‌وزن

عوارض خار پاشنه

 بهتر است در همان مراحل ابتدایی ایجاد خارپاشنه برای درمان مناسب اقدام کنید. زیرا عدم درمان به‌موقع می‌تواند برای فرد عوارض جبران‌ناپذیری ایجاد کند.

• اختلال در فعالیت‌های روزانه به دنبال درد
• تغییر الگوی راه‌رفتن برای کاهش درد
• ایجاد مشکلات ثانویه در مفاصل زانو، لگن و ستون فقرات به دنبال تغییر الگوی راه‌رفتن

سوالات متداول

چه مشاغلی موجب ایجاد خارپاشنه می‌شوند؟

 مشاغلی مانند کارگران، معلمان، آرایشگران و… که برای مدت زمانی طولانی سر پا می‌ایستند و یا افرادی که ساعات زیادی از روز را راه می‌روند و یا بر روی سطوح سفت و سخت کار می‌کنند بیشتر از سایر مشاغل مستعد ابتلا به خارپاشنه و التهاب فاشیای کف پا هستند.

کفش مناسب به چه کفشی گفته می‌شود؟

 کفشی که کف پا را به میزان کافی حمایت کند، پاشنهٔ آن اندازهٔ مناسبی داشته باشد، کهنه نشده باشد، راکر مناسب داشته باشد (در قسمت جلوی پا به میزان کافی خم شود) و زیرهٔ آن ضخامت کافی داشته باشد و زیرهٔ خیلی سخت نداشته باشد کفش مناسبی برای خار پاشنه است.

خارپاشنه در کودکان نیز رخ می‌دهد؟

خار پاشنه در کودکان به‌ندرت اتفاق می‌افتد، درد پاشنه در کودکان بیشتر به دلیل بیماری سیور و یا التهاب فاشیای پلانتار است. فعالیت‌های زیاد کودکان، بالا و پایین پریدن‌ها مداوم، استفاده از کفش‌های نامناسب می‌توانند تشدید کنندهٔ علائم درد پاشنه باشند.

آیا خار پاشنه موجب معافیت از سربازی می‌شود؟

خیر داشتن خار پاشنه موجب معافیت از سربازی و معافیت از رزم نمی‌شود.

آیا بعد از جراحی امکان عود مجدد وجود دارد؟

 بله. ممکن است جراحی چندان مؤثر نباشد و خارپاشنه مجدد عود کند. به همین دلیل برای جلوگیری از عود مجدد خارپاشنه، باید پس از جراحی تمام موارد اصلاحی گفته شده برای پیشگیری از ایجاد دوباره آن را در نظر بگیرید.

شاک ویو تراپی برای درمان خار پاشنه چند جلسه طول می‌کشد؟

به طور معمول بعد از 4-3 جلسه نتایج مشخص می‌شود.

چه زمانی برای درمان خارپاشنه به پزشک مراجعه نماییم؟

 زمانی که درد با استفاده از ماساژ و کمپرس سرد و همچنین داروهای غیراستروئیدی تسکین پیدا نکرد، به پزشک متخصص مراجعه نمایید. زیرا ممکن است خار پاشنه به دلیل بیماری زمینه‌ای رخ داده باشد.

آیا پیاده روی برای خارپاشنه مناسب است؟

اگر نحوهٔ راه‌رفتن شما به دلیل درد باعث ایجاد فشار بیشتری به فاشیای کف پا شود، پیاده‌روی برای خار پاشنه و سطح درد شما مناسب نیست.

مصرف کدام ویتامین برای خارپاشنه مناسب است؟

کلسیم و ویتامین دی برای استحکام استخوان‌ها مفید هستند و می‌توانند به تسکین دردهای استخوانی کمک کنند. اما در مصرف هرگونه ویتامین و مکمل دارویی باید با پزشک مشورت کنید.

آیا با وجود خارپاشنه می توان به ورزش ادامه داد؟

بله در صورتی‌ که از کفش و یا کفی مناسب استفاده کنید و تمرینات کششی را انجام دهید می‌توانید به ورزش کردن ادامه دهید. اما اگر درد پاشنهٔ شما آن‌قدر شدید است که با وجود درمان‌های غیرجراحی نمی‌توانید ورزش کنید باید با جراحی خار را برداشته تا بتوانید فعالیت ورزشی را از سر بگیرید.

چه ورزش هایی برای خار پاشنه مناسب نیستند؟

هر نوع دویدن، اعم از دویدن‌های کوتاه در حین بازی ورزشی، دوی سرعت یا مسافت طولانی، طناب زدن و هنرهای رزمی زمانی که فرد از درد پاشنه پا رنج می‌برد، فعالیت خوبی نیست.

آیا خار پاشنه به رشد خود ادامه می دهد؟

اگر علت اصلی بوجود آمدن خار پاشنه درمان نشود، ممکن است با ادامه رسوب کلسیم در محل کشش فاشیای کف پا، رشد خار ادامه پیدا کند.

کمبود ویتامین دی می‌تواند خطر ابتلا به خار پاشنه را افزایش دهد؟

بله. کمبود ویتامین دی ممکن است باعث اختلال در تعادل وضعیتی و بافت عضلانی شود و خطر تشکیل خار پاشنه را افزایش دهد.

هنگام ابتلا به خارپاشنه از خوردن چه غذاهایی باید پرهیز شود؟

غذاهای پرچرب مانند غذاهای سرخ شده، گوشت قرمز و لبنیات برای افرادی که با درد پاشنه پا مواجه هستند خوب نیستند. این غذاها می‌توانند باعث التهاب و چاقی شوند که می‌تواند فشار مضاعفی به پاهای شما وارد کند. در نتیجه، ممکن است پاشنه پاهایتان بیشتر درد بگیرد.