التهاب زانو یعنی تحریک بافت‌های مفصلی (مثل غشای مفصلی) که ممکن است با گرما، قرمزی، درد یا ورم زانو همراه شود. ورم زانو هم زمانی اتفاق می‌افتد که حجم مایع مفصلی افزایش پیدا کند و در داخل یا اطراف مفصل زانو جمع شود. التهاب زانو در بیشتر موارد با ورم زانو همراه می‌شود و شایع‌ترین علل آن در وهله اول آسیب‌های فیزیکی، و در وهله دوم بیماری‌های التهابی، و بیماری فرسایشی است.
چرا دچار التهاب و ورم زانو می‌شویم؟
التهاب و ورم زانو می‌توانند دلایل گوناگونی داشته باشند، اما بهطورکلی این علت‌ها در سه دسته اصلی قرار می‌گیرد که به ترتیب شایع بودن میتوان به آسیب فیزیکی ناشی از ضربه یا فشار، بیماری‌های التهابی و خودایمنی (مانند آرتریت روماتوئید) و بیماری‌های فرسایشی (مانند آرتروز) اشاره کرد. در بسیاری از موارد، این علائم اولین نشانه‌های هشداردهنده یک مشکل زمینه‌ای جدی‌تر هستند.
🔴 جدول زیر صرفا یکی از نشانه‌های اصلی هر بیماری را مشخص کرده و باید توجه داشت که بعضی از بیماری‌ها، علائم مشابهی دارند و برای تشخیص دقیق باید به پزشک مراجعه کنید.
| علت ورم زانو | نشانه کلیدی قابل‌بررسی |
| پارگی منیسک | قفل‌شدن زانو |
| پارگی رباط | احساس خالی‌کردن زانو |
| بورسیت زانو | تورم موضعی جلوی کشکک |
| تاندونیت | درد موضعی زیر کشکک |
| آرتریت روماتوئید | خشکی صبحگاهی مفصل زانو |
| نقرس | قرمزی و گرمای زانو |
| لوپوس | لکه‌های قرمز پوستی |
| عفونت | تب و لرز |
| آرتروز | صدای تق هنگام راه‌رفتن |
| کیست بیکر | توده پشت زانو |
التهاب و ورم زانو معمولا خطرناک نیستند؛ اما در مواردی که با یکی از علائم زیر همراه باشد ممکن است نشان‌دهنده مشکل جدی‌تری باشد و نیاز به پیگیری بیشتری داشته باشد.
- ورم شدید و ناگهانی در زانو یا ساق پا، به‌ویژه با درد شدید
- تب بالا یا لرز همراه با قرمزی و گرمای زانو (نشانه احتمالی عفونت مفصلی یا آرتریت سپتیک).
- ناتوانی در تحمل وزن یا عدم امکان ایستادن و راه‌رفتن روی زانو
- قرمزی و گرمای شدید با درد غیرقابل‌تحمل (میتواند عفونت یا بیماری التهابی حاد را نشان دهد).
- تغییر شکل غیرطبیعی زانو، مانند ظاهر کج یا نامتقارن
- بی‌حسی، گزگز یا سردی در ساق یا پای مبتلا
آسیب‌های فیزیکی
آسیب‌های فیزیکی ناشی از ضربه، مانند پارگی منیسک، پارگی رباط (مانند رباط صلیبی قدامی)، بورسیت و تاندونیت، از شایع‌ترین علل ورم و التهاب زانو هستند که معمولاً در اثر فعالیت‌های ورزشی، چرخش ناگهانی زانو یا ضربه مستقیم ایجاد می‌شوند. اگر ورم و التهاب زانو به این علت باشد، معمولا با درد و محدودیت حرکتی هم همراه است.
🏠 مدیریت علائم در خانه: اگر ورم و التهاب زانو بعد از ضربه فیزیکی به زانو ایجاد شده باشد، تا زمان مراجعه به پزشک می‌توانید با استراحت دادن به زانو، استفاده از کمپرس سرد، قرار دادن پا بالاتر از سطح قلب و مصرف مسکن به تسکین درد و ورم کمک کنید.
این چهار آسیب، اشتراکات زیادی با یکدیگر دارند و به همین دلیل برای تشخیص دقیق باید به پزشک مراجعه کرد. موارد زیر، علائم متمایزکننده هرکدام از این آسیب‌ها هستند که با آن‌ها آشنا می‌شویم.
- پارگی مینیسک زانو: قفل‌شدن زانو، صدای کلیک هنگام راه‌رفتن، درد موضعی در کناره زانوها
- پارگی رباط صلیبی: صدای «تق» هنگام آسیب، ناپایداری (خالی‌شدن) زانو
- بورسیت زانو: ورم موضعی (معمولا جلوکشکک)، درد و حساسیت شدید به لمس، بدون قفل‌شدن یا خالی‌شدن زانو
- تاندونیت: درد موضعی زیر کشکک، سفتی تاندون بعد از استراحت، ورم خفیف یا بدون ورم
پارگی مینیسک
پارگی منیسک (غضروف هلالی زانو) یکی از علل شایع ورم زانوی حاد است. ورم ناشی از پارگی مینسک معمولا با تأخیر یعنی 24-36 ساعت پس از آسیب ظاهر می‌شود (منبع). ورم و التهاب زانو ورم و التهاب درواقع به دلیل پاسخ طبیعی بدن به پارگی مینیسک ایجاد می‌شود؛ پارگی مینیسک باعث تحریک پوشش مفصل می‌شود و بدن برای محافظت و ترمیم آن ناحیه، مایع مفصلی بیشتری تولید می‌کند و باعث تورم، سفتی و درد می‌شود.
پارگی مینیسک زانو معمولا در اثر حرکات چرخشی یا پیچ‌خوردگی زانو در ورزش یا فعالیت بدنی سنگین ایجاد می‌شود و میتواند با قفل‌شدن یا احساس ناپایداری همراه باشد. در این موارد، رنگ مایع مفصلی که توسط پزشک استخراج می‌شود هم زرد کهربایی و شفاف است.
🟢 چگونه درمان می‌شود؟
اگر پارگی مینیسک زانو با قفل‌شدن همراه نباشد، معمولا طی 6 هفته و با درمان‌های محافظه‌کارانه مثل فیزیوتراپی بهبود پیدا می‌کند؛ چراکه این نوع پارگی‌ها ممکن است خودبه‌خود ترمیم شوند.
اگر پارگی مینیسک همراه با قفل‌شدن زانو باشد، نیاز به درمان اورژانسی دارد و معمولا برای ترمیم یا برداشتن بخش آسیب‌دیده منیسک از جراحی آرتروسکوپی استفاده می‌شود.
🟢 آیا به طور کامل درمان می‌شود؟
پارگی‌های کوچک در ناحیه خارجی منیسک (که خون‌رسانی بهتری دارند) اغلب با استراحت، فیزیوتراپی و گاهی تزریق کورتیکواستروئید به طور کامل بهبود پیدا می‌کنند و عملکرد زانو به حالت عادی برمی‌گردد.
پارگی‌های بزرگ‌تر که در ناحیه داخلی (با خون‌رسانی کمتر) ایجاد شده‌اند، ممکن است نیاز به جراحی مانند منیسکتومی یا ترمیم منیسک داشته باشند. جراحی و تمرینات فیزیوتراپی در صورت موفق‌بودن، می‌توانند به بهبودی کامل و نزدیک به کامل زانو منجر شوند.
پارگی رباط صلیبی
پارگی رباط‌های صلیبی یا جانبی هم می‌توانند باعث ورم زانو شوند. برخلاف ورم زانوی ناشی از پارگی مینیسک که طی 1 تا 3 روز بعد از آسیب ایجاد می‌شود، ورم زانو در اثر پارگی رباط معمولا فوری و طی چندساعت بعد از آسیب ظاهر می‌شود (منبع).
این آسیب بیشتر در اثر ضربه مستقیم (مانند ضربه به کنار زانو در ورزش‌های تماسی) یا نیروهای غیرتماسی (مانند کاهش سرعت ناگهانی یا چرخش) ایجاد می‌شود و علاوه بر ورم و التهاب، با ناپایداری زانو و احساس خالی‌کردن همراه است.
🟢 چگونه درمان می‌شود؟
درمان رباط صلیبی، به شدت آسیب و میزان فعالیت فرد، و سن او بستگی دارد. در مواردی که بیمار فعالیت‌های پرتحرک (مانند ورزش‌های چرخشی) انجام نمی‌دهد، معمولا درمان محافظه‌کارانه با فیزیوتراپی برای تقویت عضلات اطراف زانو توصیه می‌شود. این روش برای بیماران مسن‌تر یا غیرفعال مناسب‌تر است.
اما برای بیماران جوان یا ورزشکاران، ممکن است جراحی بازسازی ACL انجام شود؛ چراکه عدم درمان میتواند باعث تغییرات تخریبی در ناحیه زانو و حتی آرتروز شود.
🟢 آیا به طور کامل درمان می‌شود؟
در مورد پارگی‌های خفیف رباط، معمولا با استراحت، استفاده از بریس و تمرینات فیزیوتراپی در چند هفته تا چند ماه، افراد به زندگی عادی خود برمی‌گردند.
درمورد پارگی کامل رباط که معمولاً نیاز به جراحی بازسازی (با استفاده از گرافت) دارد هم مطالعات نشان می‌دهند با پیگیری تمرینات فیزیوتراپی بعد از جراحی، حدود 80% افراد، بعد از 9 الی 12 ماه نه‌تنها به زندگی روزمره بلکه به ورزش حرفه‌ای و رقابتی برگشتند.
بورسیت زانو
اگر ورم زانو ناشی از بورسیت زانو باشد، به‌صورت تورم قابل‌توجه در جلوی کشکک زانو ظاهر می‌شود و با علائم دیگری مانند درد (به‌ویژه هنگام حرکت یا فشار)، حساسیت به لمس، گرما یا قرمزی در ناحیه، و گاهی محدودیت حرکتی همراه است.
بورسیت زانو در افرادی شایع است که فعالیت‌های تکراری مانند زانو زدن طولانی‌مدت (مانند باغبانان یا نظافتچی‌ها) انجام می‌دهند یا زانوهایشان به‌صورت مکرر ضربه می‌خورد و تحت‌فشار است. افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند آرتریت روماتوئید، نقرس، یا عفونت هم بیشتر در معرض آن هستند.
بورس، کیسه‌های پر از مایع بین استخوان‌ها و بافت‌های نرم مانند تاندون‌ها است که اصطکاک را کاهش می‌دهند و ممکن است دچار التهاب و در نتیجه ورم زانو شوند.
🟢 چگونه درمان می‌شود؟
درمان بورسیت زانو به علت آن (عفونی یا غیرعفونی) و شدت علائم بستگی دارد. در بورسیت غیرعفونی، که معمولاً ناشی از فشار مکرر یا ضربه است، درمان اولیه شامل استراحت دادن به زانو، اجتناب از فعالیت‌هایی مانند زانو زدن، و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا در موارد شدیدتر، آسپیراسیون (کشیدن مایع از بورس ملتهب) می‌شود.
در بورسیت عفونی (سپتیک)، درمان فوری با آنتی‌بیوتیک‌های وریدی پس از آسپیراسیون ضروری است، و گاهی تخلیه جراحی (بورسکتومی) و سپس تمرینات فیزیوتراپی لازم می‌شود.
🟢 آیا به طور کامل درمان می‌شود؟
بورسیت زانو در اکثر موارد با درمان مناسب به طور کامل درمان می‌شود. بورسیت غیرعفونی معمولاً ظرف چند هفته بهبود پیدا می‌کند.
بورسیت عفونی (سپتیک) هم در صورت تشخیص زودهنگام و تزریق آنتی بیوتیک و حتی جراحی، به طور کامل قابل‌درمان است؛ اما تأخیر در درمان میتواند منجر به عوارضی مانند آسیب مفصلی یا عفونت مزمن شود.
التهاب تاندون (تاندونیت زانو)
تاندونیت زانو یا التهاب تاندون‌ها (لطفا به این هدینگ لینک شود: التهاب تاندون کشکک زانو) میتواند باعث درد و گاهی ورم در ناحیه زانو شود، اما ورم زانو معمولاً علامت اصلی یا اولیه نیست. علائم اصلی شامل درد موضعی در زیر کشکک زانو، حساسیت به لمس، و خشکی یا محدودیت حرکت است که با فعالیت‌هایی مثل پریدن یا دویدن تشدید می‌شود. ورم ممکن است در موارد شدید یا همراه با شرایطی مانند بورسیت رخ دهد.
بهطورکلی التهاب تاندون در استفاده بیش از حد، حرکات تکراری یا آسیب‌های کوچک مکرر، و همچنین در ورزشکاران شیوع دارد.
🟢 چگونه درمان می‌شود؟
درمان تاندونیت معمولا با روش‌های غیرجراحی به‌ویژه تمرینات ورزشی مخصوص انجام می‌شود و اولین قدم، کاهش فعالیت‌هایی مثل پریدن یا دویدن است که به تاندون فشار می‌آورند؛ البته زانو نباید کاملاً استراحت کند چراکه این کار تاندون را ضعیف می‌کند.
درمان اصلی تاندونیت، انجام ورزش‌های خاص به نام تمرینات اکسنتریک، مثل اسکوات آرام روی یک سطح شیب‌دار است که باید به‌صورت روزانه انجام شوند.
روش‌هایی مثل ماساژ عمیق یا دستگاه اولتراسوند معمولاً توصیه نمی‌شوند، چون تأثیر کمی دارند. در موارد شدید، تزریق داروهای کورتونی ممکن است ورم و درد را کم کند، ولی چون ممکن است تاندون را ضعیف کند، با احتیاط استفاده می‌شود (منبع).
🟢 آیا به طور کامل درمان می‌شود؟
التهاب تاندون زانو با درمان مناسب، به‌ویژه تمرینات اکسنتریک (تمرینات کششی و فشاری)، میتواند در بسیاری از موارد بهبود پیدا کند و یکی از مطالعات نشان می‌دهد که این تمرینات میتواند باعث بهبود 50 تا 70 درصد افراد طی یک دوره 3 تا 6 ماهه شوند؛ با این حال بهبودی کامل در همه افراد تضمین‌شده نیست و درد و حتی ورم زانوی خفیف ممکن است تا 2 الی 3 سال ادامه داشته باشد.
بهطورکلی اگر درمان به‌موقع شروع شود و فرد به برنامه درمانی پایبند بماند، احتمال بهبودی بیشتر است؛ اما در موارد مزمن یا اگر فشار زیادی روی تاندون ادامه پیدا کند، علائم هم ممکن است برای مدت طولانی باقی بمانند.
بیماری‌های التهابی
بیماری‌های التهابی و خودایمنی مانند آرتریت‌ها، نقرس و عفونت، معمولا باعث التهاب مزمن یا حاد در مفاصل، بافت‌های اطراف یا سایر بخش‌های بدن می‌شوند. در این موارد، مایع مفصلی هم شفاف و زرد نیست و بیشتر کدر و متمایل به سفید است.
ورم زانو اگر به دلیل بیماری‌های التهابی باشد معمولا با قرمزی، درد، و محدودیت حرکتی همراه است.
🏠 مدیریت علائم در خانه: در مورد بیماری‌های التهابی بهتر است تا زمان مراجعه به پزشک، زانو رو کمی بالاتر قرار دهید، از ماساژ یا دستکاری ناحیه مفصلی خودداری کنید، به مفصل استراحت دهید اما کاملا بدون حرکت نمانید، و تمام علائم همراه (تب، قرمزی و …) را یادداشت کنید تا به پزشک اطلاع دهید.
بیماری‌های التهابی حتما باید به‌موقع توسط پزشک معاینه و درمان شوند. موارد زیر، علائم متمایزکننده هرکدام از این بیماری‌ها هستند که با التهاب زانو همراه می‌شود.
- آرتریت روماتوئید: سفتی زانو بعد از استراحت، التهاب سایر مفصل‌ها (دست یا پا)
- نقرس: درد شدید با گرما و قرمزی، حساسیت شدید به لمس
- لوپوس: لکه‌های قرمز روی پوست، پوسته پوسته‌شدن، التهاب سایر مفصل‌ها (دست یا پا)
- عفونت: تب و لرز، درد شدید و غیرقابل تحمل، مایع مفصلی کدر و چرکی
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم (چنانکه به‌صورت عامیانه گفته می‌شود) یک بیماری خودایمنی مزمن است که در آن سیستم ایمنی به بافت‌های بدن، به‌ویژه مفاصل، حمله می‌کند و باعث التهاب می‌شود.
آرتریت روماتوئید میتواند باعث التهاب و ورم زانو شود، چراکه زانو یکی از مفاصل بزرگ است که اغلب در این بیماری درگیر می‌شود؛ اما بهطورکلی آرتریت روماتوئید معمولا ابتدا باعث درگیری مفاصل کوچک‌تر مانند دست‌ها و مچ‌ها می‌شود و در مراحل پیشرفته‌تر به زانو سرایت می‌کند.
علائم شایع آرتریت روماتوئید، با بعضی دیگر از علل ورم زانو مشابه است و شامل درد، خشکی صبحگاهی (که بیش از 30 دقیقه طول می‌کشد)، تورم مفاصل، خستگی، و گاهی تب خفیف می‌شود.
🟢 چگونه درمان می‌شود؟
درمان آرتریت روماتوئید معمولا شامل داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، داروهای ضدروماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری و در موارد شدید، بیولوژیک‌ها یا کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب سریع می‌شود.
فیزیوتراپی و ورزش‌های ملایم هم برای حفظ تحرک زانو در کنار دارودرمانی توصیه می‌شود. ورم زانو ممکن است در چند هفته تا چند ماه با درمان کاهش پیدا کند، اما در موارد مزمن یا عدم درمان مناسب، ممکن است عود کند.
نکته مهم برای کنترل علائم آرتریت روماتوئید و جلوگیری از بازگشت التهاب مفاصل، پایبندی به درمان و مدیریت سبک زندگی (مانند کاهش وزن و ترک سیگار) است.
🟢 آیا به طور کامل درمان می‌شود؟
آرتریت روماتوئید در حال حاضر درمان قطعی ندارد و هدف اصلی از پیگیری روند درمان، کنترل علائم از جمله ورم، درد و خشکی در زانو یا سایر مفاصل است. بهطورکلی درمان‌هایی مانند داروهای ضدروماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری و بیولوژیک‌ها، در کنار اصلاح سبک زندگی (مانند ترک سیگار و حفظ وزن سالم) تا حدی می‌توانند باعث بهبودی پایداری در افراد شوند و علائم را به حداقل برسانند.
نقرس
ورم و التهاب زانو اگر ناشی از بیماری نقرس باشد، معمولا با درد و حساسیت شدید به لمس، حملات شبانه، تورم، قرمزی و گاهی هم تب همراه است. نقرس بیشتر در مردان میانسال، زنان پس از یائسگی و افراد با عواملی مانند چاقی، رژیم غذایی پرپورین (مانند گوشت قرمز یا غذاهای دریایی)، مصرف الکل یا بیماری‌های کلیوی و دیابت دیده می‌شود (منبع).
نقرس نوعی آرتریت التهابی و بیمار خودایمنی است که به دلیل تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل، به‌ویژه زانو ایجاد می‌شود و علاوه بر ورم، ممکن است التهاب مداوم، سفتی صبحگاهی و درگیری متقارن مفاصل (مانند دست‌ها و پاها) همراه شود.
🟢 چگونه درمان می‌شود؟
نقرس اگر در مراحل اولیه باشد، معمولا درد و التهاب آن با ترکیبی از درمان‌های دارویی و اقدامات خانگی (مانند تغییر تغذیه و سبک زندگی) قابل‌مدیریت است؛ اما برای پیشگیری از حملات بعدی، داروهایی مانند آلوپورینول یا فبوکسوستات برای کاهش سطح اسید اوریک تجویز می‌شوند.
🟢 آیا به طور کامل درمان می‌شود؟
نقرس معمولا به طور کامل قابل‌درمان نیست، اما با مدیریت درست، تغییر سبک زندگی و پایین نگهداشتن سطح اسید اوریک، میتوان علائم آن مانند ورم زانو را کنترل کرد و از حملات نقرس (حساسیت و دردهای ناگهانی) پیشگیری کرد
لوپوس
ورم و التهاب زانو اگرچه در بیشتر افرادی که درگیر بیماری لوپوس هستند دیده می‌شود، اما این جزو علائم اولیه و اصلی لوپوس نیست. لوپوس معمولا با علائم بارزتری مانند لکه‌های قرمز روی پوست، خستگی شدید، تب خفیف، ریزش مو، یا درد قفسه سینه خودش را نشان می‌دهد.
اگر ورم و التهاب زانو ناشی از بیماری لوپوس باشد، معمولا با درد، تورم، سفتی صبحگاهی و قرمزی اطراف مفصل همراه می‌شود. بهطورکلی لوپوس یک بیماری خودایمنی مزمن است که در آن سیستم ایمنی به بافت‌های بدن از جمله مفاصل، پوست، کلیه‌ها و سایر اندام حمله می‌کند.
🟢 چگونه درمان می‌شود؟
لوپوس معمولا با ترکیبی از دارو (ایبوپروفن یا ناپروکسن) و مراقبت‌های خانگی، کنترل می‌شود؛ البته اگر التهاب بیماری شدیدتر شود، پزشک ممکن است کورتون با دوز پایین یا داروهایی مثل هیدروکسی‌کلروکین تجویز کند تا التهاب کنترل شود و به مفصل آسیب نرسد. (منبع).
🟢 آیا به طور کامل درمان می‌شود؟
لوپوس یک بیماری خودایمنی مزمن است که در حال حاضر درمان قطعی و کامل ندارد و هدف اصلی، مدیریت و کنترل علائمی مانند ورم و التهاب زانو، درد، خشکی، و حساسیت به لمس است. افراد با مراقبت‌های خانگی مانند اجتناب از فعالیت‌های سنگین، استراحت دادن به مفاصل، و قرار نگرفتن در معرض آفتاب به‌صورت بلندمدت، می‌توانند به زندگی عادی خود ادامه دهند
عفونت (سپتیک آرتریت)
ورم و التهاب زانو در اثر عفونت یا سپتیک آرتریت، چندان شایع نیست و کمتر از آسیب فیزیکی یا سایر بیماری‌های التهابی باعث بروز این مشکل می‌شود. با این حال اگر ورم زانو ناشی از عفونت باشد، معمولا با تب، عرق، قرمزی و احساس گرما، و درد همراه است و مایع مفصلی هم کدر، سفید و کمی چرکی است.
🟢 چگونه درمان می‌شود؟
عفونت مفصلی زانو (سپتیک آرتریت) یک بیماری جدی است که نیاز به درمان فوری دارد. برای تشخیص دقیق، پزشک با آسپیراسیون مفصل (کشیدن مایع مفصلی با سوزن) نمونه‌ای از مایع کدر و چرکی زانو را برای آزمایش میکروسکوپی و تعیین نوع میکروب و حساسیت آن به آنتی‌بیوتیک‌ها بررسی می‌کند.
درمان هم معمولا شامل تجویز فوری آنتی‌بیوتیک‌های وریدی برای از بین بردن عفونت است؛ اما در برخی موارد، ممکن است تخلیه جراحی (با آرتروسکوپی یا آرتروتومی) برای پاک‌سازی مفصل از چرک لازم باشد.
🟢 آیا به طور کامل درمان می‌شود؟
روند درمانی عفونت مفصلی زانو (سپتیک آرتریت) اگر به‌موقع آغاز شود، این بیماری به طور کامل درمان می‌شود؛ البته زمان نهایی درمان به عواملی مانند سرعت شروع درمان، نوع میکروب، و وضعیت سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. درمان استاندارد شامل آنتی‌بیوتیک‌های وریدی برای از بین بردن عفونت (معمولاً 2 تا 6 هفته) و گاهی تخلیه جراحی مایع چرکی از مفصل از طریق آرتروسکوپی یا آرتروتومی است.
بیماری‌های فرسایشی
آرتروز زانو به دلیل ساییدگی مفصل و کیست بیکر از طریق تجمع مایع در پشت زانو می‌توانند باعث ورم و التهاب زانو شوند. آرتروز با تخریب تدریجی غضروف زانو باعث درد، سفتی و گاهی ورم می‌شود، درحالی‌که کیست بیکر معمولاً به دلیل مشکلات زمینه‌ای مانند آرتروز یا پارگی منیسک تشکل می‌شود و میتواند توده‌ای نرم در پشت زانو ایجاد کند.
🏠 مدیریت علائم در خانه: پرهیز از فعالیت‌های سنگین و انجام تمرینات کم‌فشار مانند پیاده‌روی آرام (با نظر پزشک)، کنترل وزن بدن، مصرف داروهای ضدالتهاب و استفاده از کمپرس گرم برای کاهش سفتی صبحگاهی یا کمپرس سرد برای کاهش ورم میتواند از تشدید ورم و التهاب زانو جلوگیری کند. برای تشخیص دقیق و درمان آرتروز، مدیریت خانگی کافی نیست و باید به متخصص آرتروز زانو مراجعه کنید.
از بیماری‌های فرسایشی که باعث التهاب و ورم زانو می‌شوند میتوان به آرتروز و کیست بیکر اشاره کرد. کیست بیکر گاهی به دلیل آرتروز و همراه با آن ایجاد می‌شود اما این دو علائم متفاوتی با یکدیگر دارند.
- آرتروز: درد مبهم و عمیق، کاهش درد پس از استراحت، سفتی موقت صبحگاهی، صدای تق تق هنگام راه‌رفتن
- کیست بیکر: توده نرم و قابل‌لمس در پشت زانو، درد تیز و ناگهانی در ساق پا (در صورت پارگی کیست)، قرمزی و احساس گرمی در زانو.
آرتروز
ورم زانو جزو علائم اولیه و اصلی آرتروز نیست و بیشتر در مراحل پیشرفته‌تر یا پس از آسیب‌هایی مانند پارگی منیسک یا رباط صلیبی قدامی دیده می‌شود. بعضی مطالعات تأکید دارند که آرتروز زانو به‌تنهایی، میتواند باعث ورم و التهاب خفیف شود اما کسانی که آرتروز زانو دارند معمولا در معرض آسیب یا پارگی مینیسک و رباط هستند و ورم و التهاب شدید زانو در این افراد، معمولا در اثر پارگی مینیسک یا رباط ایجاد می‌شود.
با این حال، اگر ورم و التهاب زانو از عوارض آرتروز زانو باشد با درد هنگام حرکت (مثل بالا رفتن از پله‌ها یا بلند شدن از صندلی)، خشکی مفصل به‌ویژه پس از استراحت، حساسیت به لمس، و در موارد شدید، درد مداوم حتی در حالت استراحت است بروز می‌کند.
بهطورکلی آرتروز زانو بیشتر در افراد بالای 40 سال، افراد دارای اضافه‌وزن با BMI بالای 30، و کسانی که سابقه آسیب‌های زانو (مانند شکستگی نزدیک مفصل، پارگی منیسک یا رباط) یا ناهنجاری‌های آناتومیک (مانند پاهای پرانتزی یا نابرابری طول پاها) دارند، شایع است.
🟢 چگونه درمان می‌شود؟
درمان آرتروز زانو معمولا شامل ترکیبی از روش‌های غیرجراحی و در موارد شدید، جراحی است. درمان‌های غیرجراحی که هدف اصلی‌شان کاهش ورم، التهاب، درد و بهبود عملکرد مفصل هستند معمولا شامل دارودرمانی، تزریق استروئید، فیزیوتراپی و ورزش‌های تقویتی می‌شوند.
در موارد پیشرفته که علائم شدید (مانند ورم شدید و درد مداوم) کیفیت زندگی را مختل می‌کند، جراحی تعویض مفصل زانو همراه با برنامه توان‌بخشی انجام می‌شود. روش‌هایی مانند تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا هیالورونیک اسید هم اگرچه به‌صورت عمومی مطرح می‌شوند اما اثربخشی ثابت‌شده‌ای برای درمان آرتروز زانو ندارند.
🟢 آیا به طور کامل درمان می‌شود؟
آرتروز زانو به طور کامل درمان نمی‌شود، چراکه یک بیماری پیش‌رونده است که غضروف مفصل را تخریب می‌کند، اما با مدیریت مناسب میتوان علائم را کنترل کرد و سرعت پیشرفت بیماری را کاهش داد.
البته داشتن آرتروز به این معنا نیست که زانو در نهایت آنقدر آسیب می‌بیند که فرد نیاز به تعویض مفصل داشته باشد. بسیاری از افراد با وجود علائم، می‌توانند با حفظ تحرک و انجام ورزش‌های سبک با توصیه پزشک، زندگی روزمره خود را مدیریت کنند (منبع).
کیست بیکر
گاهی اوقات در اثر مشکلات مفصلی مثل آرتروز، مایع سینوویال در فضای پشت زانو جمع می‌شود و کیست بیکر را تشکیل می‌دهد. در این موارد، ورم و التهاب زانو بیشتر به دلیل مشکلات مفصلی است نه خود کیست بیکر، مگر اینکه پشت زانو هم به‌صورت موضعی دچار برجستگی و ورم شده باشد.
🟢 چگونه درمان می‌شود؟
کیست بیکر اگر صرفا با ورم همراه باشد و درد شدیدی نداشته باشد، معمولاً با روش‌های ساده خانگی مثل استراحت دادن به زانو، استفاده از داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن، گذاشتن کمپرس سرد، و بستن زانو با زانوبند آغاز می‌شود.
اگر این روش‌ها مؤثر نبودند یا کیست باعث درد و محدودیت حرکتی شد، ممکن است پزشک تزریق کورتون انجام دهد یا در موارد خاص، مایع کیست را تخلیه کند. در نهایت، اگر کیست به دلیل آسیب‌های داخلی زانو (مثل پارگی منیسک یا آرتروز) ایجاد شده باشد، ترمیم آسیب‌های اصلی در اولویت است که گاهی با جراحی آرتروسکوپی انجام می‌شود؛ ولی برداشتن مستقیم کیست به‌ندرت انجام می‌گیرد، چون دیواره مشخصی ندارد و جراحی آن سخت است (منبع).
🟢 آیا به طور کامل درمان می‌شود؟
در موارد بدون علامت یا با علائم خفیف، کیست بیکر ممکن است با درمان‌های خانگی، خودبه‌خود کوچک شود؛ اگر کیست به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای مانند آرتروز یا پارگی منیسک ایجاد شده باشد هم درمان این بیماری‌ها (مانند فیزیوتراپی، آرتروسکوپی برای ترمیم منیسک یا مدیریت آرتروز با دارو و کاهش وزن) میتواند کیست را به طور کامل برطرف کند و از بازگشت آن هم جلوگیری کند.
روند تشخیص و درمان التهاب زانو در کلینیک درد اصفهان
در کلینیک درد اصفهان، روند تشخیص التهاب زانو با معاینه بالینی دقیق توسط متخصص ارتوپدی آغاز می‌شود. اگر زانو متورم باشد، پزشک مایع مفصلی را از زانو خارج (آسپیراسیون) و آن را از نظر رنگ، شفافیت، تعداد سلول‌ها و احتمال وجود عفونت بررسی می‌کند. مایع زرد کهربایی و شفاف معمولاً نشانه آسیب فیزیکی است، درحالی‌که مایع کدر و سفید میتواند نشانه عفونت باشد.
بعد از مشخص‌شدن علت ورم و التهاب زانو، روند درمان یا ارجاع بیمار به متخصص مربوطه انجام می‌شود. در مورد بیماری‌های عفونی یا التهابی، فرد به متخصص مربوطه ارجاع داده می‌شود؛ اما درمورد آسیب‌های فیزیکی و آرتروز که نیازمند درمان‌های ارتوپدی و محافظه‌کارانه هستند، روند درمان زیر نظر متخصصان کلینیک آغاز می‌شود.
تیم درمانی کلینیک درد اصفهان برنامه‌ای متناسب با نوع و شدت بیماری برای بیمار تنظیم می‌کند و با درمان‌هایی مانند تزریق‌های مفصلی (از جمله دارو، پی آر پی، تزریق ژل یا اوزون‌تراپی)، داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی تخصصی، تمرین‌های اصلاحی و آموزش سبک زندگی سالم به فرد کمک می‌کند تا عملکرد زانوی خود را بازبیاید.
سوالات متداول
ورم بالای زانو نشانه چیست؟
ورم بالای زانو معمولاً به دلیل جمع‌شدن مایع در مفصل یا التهاب اطراف آن ایجاد می‌شود. این مشکل ممکن است به‌خاطر آرتروز، آسیب‌دیدگی رباط یا منیسک، عفونت، یا بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید باشد. در برخی موارد نادر، این ورم میتواند به وجود کیست یا تومور هم مربوط باشد. برای تشخیص دقیق، مراجعه به پزشک و انجام تصویربرداری مانند سونوگرافی یا MRI ضروری است.
قرص ضدالتهاب زانو چیست؟
انتخاب نوع قرص، به علت التهاب زانو بستگی دارد. معمولا قرص‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن یا دیکلوفناک برای کاهش التهاب و درد زانو تجویز می‌شوند. البته مصرف بلندمدت این داروها عوارض دارد و حتما باید برای مدتی کوتاه، به‌عنوان بخشی از روند درمان، و با تجویز پزشک مصرف شوند.
برای ورم زانو چی بخوریم؟
مصرف غذاهایی که خاصیت ضدالتهابی دارند، در بلندمدت می‌توانند به کاهش التهاب عمومی بدن کمک کنند اما اینکه آیا مصرف ماهی‌های چرب مانند سالمون، مغزهایی مثل گردو، و میوه‌ها و سبزیجاتی مانند توت‌ها و اسفناج می‌توانند به‌صورت موضعی، ورم و التهاب زانو را کاهش دهند، هنوز اثبات علمی ندارد.
آیا درمان ورم زانو با نمک علمی است؟
استفاده از نمک مانند نمک اپسوم برای کاهش ورم زانو ممکن است به‌صورت محدود و موقتی اثر داشته باشد. نمک اپسوم، خوراکی نیست و خواص ضدالتهابی دارد و برای مصرف موضعی استفاده می‌شود.
آیا زردچوبه برای درمان ورم زانو مؤثر است؟
زردچوبه مادهای به نام کورکومین دارد که خاصیت ضدالتهابی دارد و میتواند بهطورکلی به کاهش التهاب بدن کمک کند اما شاید لزوما برای کاهش التهاب یا ورم زانو مؤثر نباشد. تأثیر مصرف زردچوبه یا مکملهای آن روی ورم و التهاب زانو به مطالعات بیشتری نیاز دارد.
آیا درمان ورم زانو در خانه امکانپذیر است؟
در مواردی که ورم زانو خفیف باشد و بهدلیل فشار یا آسیب جزئی ایجاد شده باشد، میتوان آن را در خانه کنترل کرد. استفاده از کمپرس سرد، بالا نگهداشتن پا، استراحت دادن به زانو و بستن آن با بانداژ میتواند مفید باشد. اما اگر ورم شدید، ماندگار یا همراه با درد زیاد یا تب باشد، باید حتماً به پزشک مراجعه شود.
آیا ورم زانو خطرناک است؟
در بیشتر موارد، ورم زانو جدی نیست و به دلیل مشکلاتی مانند ضربه، آرتروز یا آسیب‌های جزئی ایجاد می‌شود. اما گاهی ممکن است نشانه شرایطی خطرناک‌تر مانند عفونت مفصلی، لخته خون یا پارگی کیست بیکر باشد. اگر ورم همراه با تب، قرمزی زیاد یا ناتوانی در حرکت باشد، مراجعه سریع به پزشک ضروری است.
درمان سریع ورم زانو چیست؟
اگر علت ورم زانو، آسیب یا ضربه فیزیکی باشد برای کاهش سریع ورم زانو باید به زانو استراحت دهید. گذاشتن کمپرس سرد به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه و بالا نگهداشتن پا هم ممکن است مفید باشد. البته مهم است که اول علت ورم زانو مشخص شود چراکه در بعضی از موارد، بالا نگهداشتن پا یا استفاده از کمپرس میتواند به زانو آسیب برساند.
علت ورم زانو پای راست چیست؟
ورم در زانوی پای راست میتواند به دلایلی مانند ضربه یا آسیب در ناحیه، بیماری‌هایی مثل آرتروز یا التهاب‌هایی مانند نقرس ایجاد شود. همچنین فشار زیاد روی پای راست، مثلاً هنگام ورزش یا ایستادن طولانی‌مدت، میتواند باعث ورم شود. پای راست یا چپ، از نظر علت التهاب و ورم زانو تفاوتی ایجاد نمی‌کنند.
