تنگی کانال نخاعی و بهترین درمان‌های غیرجراحی آن

گاهی اوقات فتق دیسک، خار استخوانی یا مشکلات دیگر باعث باریک شدن فضای مرکزی ستون فقرات که نخاع از داخل آن عبور می‌کند یا حفره‌های مهره‌ها که ریشه‌های عصبی از داخل آن‌ها عبور می‌کنند خواهد شد که به این وضعیت تنگی کانال نخاعی یا استنوزیس (Spinal Stenosis) گفته می‌شود. این مشکل باعث تحت‌ فشار قرار گرفتن نخاع یا اعصاب منشعب شده از آن می‌شود. تنگی کانال نخاعی عمدتاً در مراحل اولیه باعث بروز علائم چندانی نمی‌شود؛ با این‌ حال برخی از علائم آن عبارت‌اند از گزگز، بی‌حسی و درد در پاها، کمر یا دست‌ها. با پیشرفت این مشکل و عدم درمان آن ممکن است فرد به علائمی مانند: بی‌اختیاری ادرار و مدفوع و حتی فلج اندام‌ها (در موارد بسیار شدید و نادر) دچار شود. تنگی کانال نخاعی در اکثر موارد با روش‌های غیرجراحی مانند: تغییر سبک زندگی، دارو، فیزیوتراپی، تزریق اپیدورال و … قابل‌ کنترل است؛ تنها در مواردی که درد شدید و غیر قابل‌ تحمل بوده و در زندگی فرد اختلال ایجاد کند و تنگی شدید باشد، جراحی توصیه خواهد شد. تنگی کانال نخاعی بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می‌شود، اما ممکن است به‌ صورت مادرزادی یا در اثر سانحه در سنین پایین‌تر نیز رخ دهد.

تنگی کانال نخاعی چیست؟

ستون فقرات از چندین مهره، دیسک‌ها، عضلات، رباط‌ها، نخاع و ریشه‌های عصبی تشکیل شده است. مهره‌های ستون فقرات روی‌ هم قرار گرفته‌اند و حفره میانی آن‌ها فضایی را ایجاد کرده که به آن کانال نخاعی گفته می‌شود. همچنین هر یک از مهره‌ها نیز حفره‌هایی (که فورامینا نامیده می‌شود) دارند که محل خروج ریشه‌های عصبی هستند. در صورتی‌ که کانال نخاعی یا فورامینا در اثر عوامل مختلفی مانند مشکلات مادرزادی ستون فقرات، فتق دیسک، التهاب مفاصل فاست ستون فقرات، خار استخوانی، ضخیم‌شدن رباط و ورود آن به کانال نخاعی تنگ شود، نخاع و ریشه‌های عصبی تحت‌ فشار قرار خواهند گرفت.

انواع تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی بسته به این‌ که در چه قسمتی از مهره‌ها رخ دهد به دو نوع تقسیم می‌شود:

• تنگی کانال نخاعی مرکزی: حفره میانی مهره‌ها کانال نخاعی مرکزی را تشکیل می‌دهد که محل عبور نخاع است. در صورتی‌ که یک یا چند مورد از این حفره‌ها دچار تنگی شوند، تنگی کانال نخاعی مرکزی رخ می‌دهد. در تنگی کانال نخاعی فضای موجود برای نخاع تنگ شده و به نخاع فشار وارد می‌شود که باعث بروز علائمی مانند درد در اندام‌هایی پایین‌تر از قسمت تنگی خواهد شد. درحالی‌که احتمال بروز تنگی کانال نخاعی مرکزی در هر قسمت از ستون فقرات وجود دارد، اما بیشتر در قسمت ستون فقرات کمری (لومبار) رخ می‌دهد.
• تنگی کانال نخاعی محیطی (فورامینال): به حفره‌های موجود در استخوان مهره‌ها که محل خروج ریشه‌های عصبی هستند فورامینا گفته می‌شود. زمانی که یک یا چند مورد از این حفره‌ها دچار تنگی شود به ریشه عصب فشار وارد شده و این امر می‌تواند باعث گیرافتادن (فشردگی) عصب، اختلال در فعالیت آن عصب یا درد در دست یا پا شود. درحالی‌که احتمال بروز این نوع تنگی در تمام قسمت‌های ستون فقرات وجود دارد، اما بیشتر در ستون فقرات کمر (لومبار) دیده می‌شود. در ستون فقرات گردن (سرویکال) نیز ممکن است رخ دهد، اما در ستون فقرات قسمت سینه (توراسیک) به‌ندرت دیده می‌شود.

ممکن است در فردی تنگی کانال نخاعی مرکزی و تنگی کانال نخاعی محیطی باهم رخ دهد.

علائم تنگی کانال نخاعی

علائم عمده تنگی کانال نخاعی می‌تواند شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:

• درد: این درد می‌تواند از ستون فقرات به دست، پا یا در موارد نادر هر دو دست یا هر دو پا کشیده شود. این درد ممکن است دردی مبهم و خفیف یا دردی مانند شوک الکتریکی یا همراه با احساس سوزش باشد.
• گزگز، بی‌حسی یا ضعف دست یا پا: رادیکولوپاتی (فشردگی عصب) باعث مشکلات عصبی ناشی از تحت‌فشار بودن ریشه عصب می‌شود که می‌تواند شامل گزگز، بی‌حسی یا ضعف دست یا پا باشد.
• گزگز، بی‌حسی یا ضعف هر دو دست یا هر دو پا: میلوپاتی (مشکلات عصبی ناشی از تحت‌فشار بودن نخاع) می‌تواند باعث گزگز، بی‌حسی یا ضعف هر دو دست یا هر دو پا شود. میلوپاتی ممکن است باعث بروز مشکل در قسمت‌های دیگر بدن مانند مثانه و روده نیز شود.
• سندرم کودا اکوینا: این مورد باعث مشکلات عصبی ناشی از تحت‌فشار بودن ریشه‌های عصبی که پایین‌تر از نخاع قرار دارند (کودا اکوینا) می‌شود. این سندرم می‌تواند باعث بروز علائمی مانند: بی‌حسی پاها، بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع شود. در صورت ابتلا به سندرم کودا اکوینا فوراً برای درمان اقدام کنید تا از آسیب دائمی به ریشه‌های عصبی جلوگیری شود.

اگرچه تنگی کانال نخاعی عمدتاً باعث درد در اندام‌هایی مانند دست و پا می‌شود، اما ممکن است درد در امتداد ستون فقرات، مثلاً گردن یا کمر نیز احساس شود.

همچنین علائم تنگی کانال نخاعی ویژگی‌های زیر را دارند:

• تدریجی هستند و به‌ مرور زمان بروز پیدا می‌کنند
• متناوب هستند (می‌آیند و می‌روند) و درد مداوم نیستند
• حین انجام فعالیت‌های خاصی بروز پیدا می‌کنند (مثلاً حین راه‌رفتن، دوچرخه‌سواری با کمر صاف و …)
• با استراحت یا خم‌شدن به جلو بهتر می‌شوند

بسته به این‌که تنگی کانال نخاعی در چه قسمتی از ستون فقرات رخ دهد علائم متفاوتی خواهد داشت. توجه داشته باشید که ممکن است در فردی تنگی کانال نخاعی در چندین قسمت وجود داشته باشد.

علل تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. آسیب‌ها و تغییرات زیادی وجود دارند که باعث تنگی کانال نخاعی می‌شوند. دلایل تنگی کانال نخاعی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• اکتسابی
• مادرزادی

در اکثر موارد عوامل اکتسابی باعث تنگی کانال نخاعی می‌شوند. این مشکل اغلب در اثر فرسایش و تخریب ناشی از افزایش سن رخ می‌دهد و تنها در 9% موارد عامل مادرزادی (ژنتیکی) دارد.

دلایل اکتسابی تنگی کانال نخاعی

اصلی‌ترین دلیل تنگی کانال نخاعی بیرون‌زدگی یا فتق دیسک کمر یا دیسک گردن است. دلایل اکتسابی تنگی کانال نخاعی در بدو تولد وجود ندارند و به‌ مرور زمان در اثر حادثه و آسیب یا تغییرات تخریبی و فرسایشی ناشی از افزایش سن (اکثراً بالای 50 سال) رخ می‌دهند. برخی از دلایل اکتسابی تنگی کانال نخاعی عبارت‌اند از:

• پارگی یا فتق دیسک: دیسک‌ها صفحاتی هستند که بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارند و به‌عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کنند. دیسک‌ها یک پوسته سخت و یک هسته نرم دارند؛ اگر در اثر پارگی دیسک، به دلیل افزایش سن یا آسیب، هسته دیسک از پوسته دیسک بیرون بزند ممکن است باعث فشار بر نخاع یا ریشه‌های عصبی موجود در ستون فقرات (تنگی کانال نخاعی) شود. همچنین گاهی اوقات دیسک در اثر ضربه یا مشکلات فرسایشی ناشی از افزایش سن آسیب دیده و متورم می‌شود و باعث تنگی کانال نخاعی خواهد شد.
• مشکلات فرسایشی (دژنراتیو): فرسایش مهره‌ها و دیسک‌ها در اثر افزایش سن و کارهای سنگین می‌تواند منجر به تنگی کانال نخاعی شود. برخی از مشکلات عبارت‌اند از:
  • استئوآرتریت (آرتروز): این مشکل باعث التهاب مفاصل مختلف بدن می‌شود. التهاب مفاصل فاست در ستون فقرات می‌تواند باعث تنگی کانال نخاعی شود. همچنین آرتروز به‌ مرور زمان باعث از بین‌ رفتن غضروف مفاصل ستون فقرات خواهد شد که این امر منجر به ساییدگی استخوان‌های مهره‌ها به یکدیگر و ایجاد خار استخوانی می‌شود. خار استخوانی با رشد کردن به سمت کانال نخاعی باعث تنگی آن و فشار بر نخاع و اعصاب خواهد شد.
  • هیپرتروفی مفاصل فاست (FJH): هیپرتروفی مفاصل فاست به بزرگ‌شدن (تورم) این مفاصل گفته می‌شود. تلاش مفصل برای ترمیم غضروف آسیب‌دیده در این مفاصل می‌تواند باعث ایجاد خار استخوانی شود. این تورم و زائده‌های استخوانی که ایجاد می‌شوند می‌توانند باعث فشار بر نخاع یا ریشه‌های عصب شوند. هیپرتروفی مفاصل فاست یکی از دلایل عمده تنگی کانال نخاعی است.
  • اسپوندیلولیستزیس: به لغزش مهره‌ها گفته می‌شود و این لغزش مهره و جابه‌جاشدن آن می‌تواند نخاع یا ریشه‌های عصب را تحت‌ فشار قرار دهد.
  • خار استخوانی: فرسایش غضروف مفاصل ناشی از آرتروز باعث می‌شود که استخوان مهره‌ها به یکدیگر ساییده شده و ضایعات استخوانی در ستون فقرات ایجاد شود. این ضایعات خار استخوانی نامیده می‌شوند و می‌توانند با رشد کردن باعث تنگی کانال نخاعی شوند. بیماری پاژه (Paget) نیز نوعی بیماری مزمن مربوط به استخوان است و باعث ایجاد خار استخوانی می‌شود.
• صدمات: شکستگی یا جابه‌جاشدن مهره‌ها ممکن است باعث تحت‌ فشار قرارگرفتن نخاع یا ریشه‌های عصبی شود. همچنین برخی صدمات باعث التهاب خواهند شد و این التهاب ممکن است باعث تورم بافت نرم و تنگی کانال نخاعی شود.
• مشکلات متابولیک: گاهی اوقات پوکی‌ استخوان می‌تواند باعث افزایش احتمال شکستگی مهره‌ها شود؛ شکستگی مهره‌ها نیز باعث تنگی کانال نخاعی خواهد شد. فلوئوروزیس استخوانی (جذب بالای فلوراید) نیز ممکن است باعث ایجاد ضایعات استخوانی و تنگی کانال نخاعی شود.
• جراحی‌های قبلی: گاهی اوقات ممکن است فرد بعد از جراحی فیوژن و جراحی‌های دیگر به دلیل جوش‌ خوردن نادرست استخوان‌ها دچار تنگی کانال نخاعی شود. همچنین التهاب بافت نرم بعد از جراحی کمر نیز می‌تواند به نخاع و اعصاب فشار وارد کند.
• تومور یا کیست: به‌ ندرت ممکن است تومور در کانال نخاعی ایجاد شود و نخاع را تحت‌ فشار قرار دهد.
• ضخیم‌شدن رباط‌ها: ممکن است رباط‌هایی که استخوان‌های ستون فقرات را در جای خود نگه می‌دارند به‌ مرور زمان (با افزایش سن) خشک و ضخیم شده و به سمت کانال نخاعی منحرف شوند که این امر در نهایت باعث تنگی کانال نخاعی خواهد شد.
• اسکولیوز (انحراف ستون فقرات): گاهی اوقات انحراف ستون فقرات می‌تواند باعث فشار بر نخاع شود.
• افزایش سن: با افزایش سن روند فرسایش و تخریب مهره‌ها سریع‌تر شده و می‌تواند باعث تنگی کانال نخاعی شود.

دلایل مادرزادی (ژنتیکی) تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی مادرزادی باعث می‌شود که کودکان و نوزادان دچار مشکل شوند. برخی از این دلایل عبارت‌اند از:

• مشکلات مربوط به تشکیل ستون فقرات در دوران جنینی
• بیماری‌های ارثی که روی رشد استخوان تأثیر می‌گذارند (ناشی از جهش ژنتیکی هستند)
• مشکل در تشکیل نخاع و اعصاب در دوران جنینی (دیسرافیسم ستون فقرات)
• قوز کمر مادرزادی (کیفوز مادرزادی)
• استئوپتروز که مشکل ژنتیکی نادری است که باعث می‌شود استخوان‌ها خیلی متراکم و درعین‌حال شکننده‌تر از حالت عادی شوند

چه کسانی بیشتر در معرض تنگی کانال نخاعی قرار دارند؟

اگرچه تنگی کانال نخاعی مشکل شایعی است و ممکن است در هر فردی رخ دهد، اما برخی عوامل هستند که باعث بالا رفتن احتمال ابتلا به این مشکل می‌شوند که عبارت‌اند از:

• سن بالای 50 سال: افزایش سن یکی از عوامل اصلی زمینه‌ساز تنگی کانال نخاعی است. خم‌شدن و کشش مداوم ستون فقرات باعث فرسودگی آن شده است. همچنین ممکن است آرتروز که مشکلی شایع در این سنین است باعث التهاب مفاصل ستون فقرات و تنگی کانال نخاعی شود.
• اضافه وزن: وزن بالا موجب ایجاد فشار بیش از حد روی دیسک‌های ستون فقرات می‌شود که موجب افزایش احتمال فتق و پاره شدن آن‌ها می‌شود. اگر شاخص توده بدنی (BMI) از 30 بالاتر باشد احتمال بروز بیرون‌زدگی دیسک و تنگی کانال نخاعی بسیار بالا است.
• مشاغل سنگین: برخی مشاغل سنگین که نیازمند بلند کردن اجسام سنگین هستند ممکن است باعث آسیب به دیسک‌ها، مهره‌ها و تنگی کانال نخاعی شوند. همچنین مشاغلی که نیازمند نشستن یا خم‌شدن طولانی‌ مدت هستند (مانند: دندان‌پزشکی، رانندگی و …) نیز در این دسته قرار می‌گیرند.
• انجام ورزش‌های سنگین: در ورزش‌های سنگین (مانند: فوتبال، هاکی، بسکتبال و …) احتمال برخورد و واردشدن ضربه به کمر و ستون فقرات زیاد است. ضربات می‌توانند باعث شکستگی مهره‌ها و تنگی کانال نخاعی شوند. همچنین در این ورزش‌ها گاهی اوقات فرد چرخش‌ها یا پرش‌های ناگهانی انجام خواهد داد که ممکن است باعث آسیب به ستون فقرات شود.

تشخیص تنگی کانال نخاعی

ممکن است با تجربه علائمی مانند: کمردرد، گزگز پاها، گردن درد و … به پزشک مراجعه کنید. پس از مراجعه به پزشک، وی ابتدا سوابق شما را بررسی می‌کند و با پرسیدن شرح‌حال، در زمینه علائم شما، سابقه آسیب‌دیدگی و کارهایی که باعث درد می‌شوند اطلاعاتی کسب خواهد کرد. سپس معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. بعد از این مراحل، پزشک برای تشخیص دقیق از تست‌هایی کمک می‌گیرد که در زیر به آن‌ها اشاره شده است:

• ام‌ آر آی (MRI): ام‌ آر آی تصاویر دقیقی از بافت نرم مانند: دیسک، نخاع، اعصاب و … فراهم می‌کند. در این روش غیرتهاجمی از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیو فرکانسی استفاده می‌شود. ممکن است برای انجام این آزمایش رنگ حاجب نیز تزریق شود. با کمک این روش پزشک می‌تواند تصاویر سه‌بعدی از مهره‌ها و دیسک‌ها ببیند و فشردگی عصب، خار استخوانی، تومور نخاعی یا آبسه را تشخیص دهد.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی‌ تی‌ اسکن): با کمک سی‌ تی‌ اسکن می‌توان تصاویری از ستون فقرات تهیه کرد. این تصاویر دقیق‌تر از تصاویر اشعه ایکس هستند و می‌توانند عروق و بافت نرم را نیز نشان دهند. با کمک سی‌ تی‌ اسکن پزشک می‌تواند مشکلات مربوط به استخوان و بافت نرم، مانند: تومور، شکستگی و … و محل دقیق این مشکلات را تشخیص دهد.
• میلوگرام: برای انجام این تست، رنگ حاجب به فضای اطراف نخاع تزریق می‌شود تا با کمک اشعه ایکس تصاویری از اعصاب تهیه و تحت‌ فشار بودن عصب‌ها بررسی شود. این آزمایش می‌تواند فشردگی عصب در اثر فتق دیسک، خار استخوانی یا تومور را نشان دهد. ممکن است همراه با این آزمایش سی‌تی‌اسکن نیز انجام شود.
• تصویربرداری اشعه ایکس: اگرچه تصاویر اشعه ایکس بافت نرم را نمایش نمی‌دهند، اما تغییرات استخوان‌ها مانند: کاهش فاصله مهره‌ها به‌خاطر فرسایش دیسک، خار استخوانی و … را که می‌توانند نشانه تنگی کانال نخاعی باشند نشان خواهند داد.

درمان تنگی کانال نخاعی

در مراحل اولیه و در مواردی که تنگی کانال نخاعی شدید نباشد نیازی به جراحی نیست و برای کنترل علائم می‌توان از درمان‌های غیرجراحی و کم‌خطر کمک گرفت، اما در مواردی که تنگی شدید بوده و در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد کند، باید برای جراحی اقدام کرد. از آنجایی‌ که درمان‌های غیرجراحی کم‌ خطر هستند، بهتر است ابتدا برای درمان تنگی کانال نخاعی از این روش‌های غیرتهاجمی استفاده شود.

اصلاح فعالیت‌ها

بهتر است از انجام فعالیت‌هایی که باعث تشدید علائم می‌شوند خودداری کنید. در تنگی کانال نخاعی کمر (لومبار) وقتی فرد کمی به جلو خم می‌شود علائم او بهبود می‌یابند. برخی از کارهایی که می‌توان انجام داد تا علائم تنگی کانال نخاعی بهتر شوند عبارت‌اند از:

• راه‌ رفتن با کمک عصا، واکر یا کمی خم‌شدن به جلو حین راه‌ رفتن
• استفاده از دوچرخه یا دوچرخه ثابت به‌جای پیاده‌روی (توجه: روی دوچرخه کمی به جلو خم شوید)
• استفاده از صندلی‌هایی که پشتی متحرک دارند به‌جای استفاده از صندلی ساده

علائم تنگی کانال نخاعی در برخی افراد با استفاده از کمربند طبی و گردن‌بند طبی بهبود می‌یابد. از گردن‌بند طبی یا کمربند طبی مدت کوتاهی باید استفاده کرد تا باعث ضعیف‌شدن عضلات و در نتیجه درد بیشتر نشوند.

دارو

از آنجایی‌ که التهاب باعث فشار بر اعصاب و بروز درد خواهد شد، مصرف دارو می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کند. برخی از داروهایی که بدون نیاز به نسخه یا با تجویز پزشک می‌توان مصرف کرد عبارت‌اند از:

• داروهای مسکن: می‌توان از داروهای مسکن، مانند استامینوفن برای تسکین درد استفاده کرد. این داروها تأثیری روی التهاب ندارند.
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID): این داروها باعث بهبود التهاب می‌شوند؛ البته درمان التهاب به‌ تنهایی کار درستی نیست و در طولانی‌ مدت مشکل را بدتر خواهد کرد. برخی از این داروها عبارت‌اند از:
  • ناپروکسن
  • ایبوپروفن
  • آسپرین
  • سلکوکسیب
• داروهای شل‌کننده عضلانی: این داروها، مثلاً باکلوفن، در مواردی که تنگی کانال نخاعی باعث گرفتگی عضلات یا گزگز دست و پا شده باشد باعث رفع گرفتگی و گزگز دست و پا خواهند شد.

فیزیوتراپی

یکی از بهترین گزینه‌ها برای تسکین علائم تنگی کانال نخاعی فیزیوتراپی است. فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا عضلات خود را تقویت کرده و تمرین‌هایی انجام دهید که فشار از روی نخاع و اعصاب برداشته شود. همچنین ممکن است در صورت نیاز استفاده از عصا، بریس یا سایر وسایل را توصیه کرده و به شما آموزش دهد. اگرچه ممکن است فیزیوتراپی باعث درمان تنگی کانال نخاعی نشود، اما کمک می‌کند تا فرد پویا بماند. نکته مهم این است که این تمرین‌ها به‌آرامی شروع شوند و به‌تدریج بیشتر شوند.

انجام برخی حرکات اصلاحی می‌تواند باعث تقویت عضلات شده و با بیشتر کردن فاصله مهره‌ها در تنگی کانال نخاعی باعث تسکین درد شود. معمولاً حرکات کششی می‌توانند باعث کاهش فشار وارده بر عصب‌ها، تقویت عضلات، افزایش خون‌رسانی و کاهش درد شوند. در زیر به چند نمونه که باعث تقویت عضلات میان تنه (کمر، شکم، باسن) می‌شوند اشاره شده است.

تکار درمانی

در تکار درمانی (TECAR) امواج رادیو فرکانسی به بافت مدنظر ارسال می‌شود. این درمان با تحریک سلول‌ها باعث تسریع روند بهبودی بافت‌ها و کاهش التهاب می‌شود. بسیاری از افرادی که دچار تنگی کانال نخاعی خفیف یا متوسط بوده‌اند بعد از تکار درمانی توانسته‌اند مسافت بیشتری بدون بروز علائم راه بروند. تکار درمانی برای استفاده در کنار فیزیوتراپی نیز مناسب است. بهتر است قبل از اقدام برای درمان‌های تهاجمی مانند جراحی، این روش درمان را امتحان کنید.

لیزردرمانی

لیزردرمانی، درمانی ایمن و مؤثر برای کنترل درد ناشی از مشکلات مزمن مانند تنگی کانال نخاعی است. در لیزردرمانی امواج نوری با طول‌ موج مشخص به ناحیه مدنظر تابیده می‌شود که باعث تحریک روند بهبودی بافت و کاهش التهاب خواهد شد. لیزردرمانی با تحریک ترشح هورمون اندورفین باعث تسکین درد نیز می‌شود. همچنین در صورتی‌ که تنگی کانال نخاعی ناشی از فتق دیسک باشد، می‌توان با کمک لیزر، هسته دیسک را کوچک کرد تا فشار ناشی از بیرون‌زدگی آن از بین برود.

تزریق PRP

در این روش پلاسما غنی از پلاکت که از خون خود فرد گرفته می‌شود، به اطراف اعصاب تزریق خواهد شد. این پلاسما سرشار از فاکتورهای رشد است که باعث تسریع روند ترمیم بافت و کاهش التهاب و در نتیجه کاهش فشار وارده بر اعصاب و نخاع و تسکین طولانی‌ مدت درد، بی‌حسی و سایر علائم تنگی کانال نخاعی خواهد شد.

تزریق اپیدورال کورتیزون

یکی از روش‌های محافظه‌کارانه برای درمان تنگی کانال نخاعی تزریق اپیدورال داروهای ضدالتهابی و کورتیزون است. کورتیزون یک داروی ضدالتهاب قوی است که به اطراف اعصاب یا همان فضای اپیدورال تزریق شده و باعث کاهش التهاب و درد خواهد شد. این تزریق را نباید بیش‌تر از 3 بار در سال انجام داد و مشکل این درمان این است که عامل تنگی نخاع را درمان نمی‌کند و فقط باعث می‌شود که علائم آن موقتاً تسکین یابند.

تزریق اوزون (O₃)

تزریق اوزون می‌تواند جایگزینی برای تزریق اپیدورال استروئید باشد. اوزون گازی است که خاصیت ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدان دارد. تزریق اوزون نتایجی مشابه تزریق کورتیزون دارد، اما عوارض کورتیزون را ندارد. معمولاً دو جلسه تزریق با فاصله 7-15 روز توصیه می‌شود؛ گاهی ممکن است برای ماندگاری بیشتر نتایج، این کار یک جلسه دیگر هم انجام شود. اوزون به ناحیه اپیدورال تزریق می‌شود و فرد پس از تزریق اوزون 20-30 دقیقه روی تخت در حالت خوابیده می‌ماند و سپس می‌تواند به منزل برود.

طب سوزنی

اگر تشخیص داده شد که کمردرد شما ناشی از تنگی کانال نخاعی است، با کمک طب سوزنی می‌توان درد ناشی از تنگی کانال نخاعی را در موارد خفیف تسکین داد و دامنه حرکتی ستون فقرات را افزایش داد. در مواردی که مایل به استفاده از دارو نیستید می‌توانید از این درمان استفاده کنید. این روش، روشی ایمن است؛ اما تأثیر بلند مدت آن اثبات نشده است.

جراحی

در مواردی که تنگی کانال نخاعی شدید باشد، روی کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد و درمان‌های غیرجراحی مؤثر واقع نشوند، پزشک جراحی را پیشنهاد خواهد داد. اکثراً هدف از انجام جراحی برداشتن فشار از روی نخاع و اعصاب است. روش‌های جراحی مختلفی وجود دارند که عبارت‌اند از:

• لامینکتومی: لامینکتومی یکی از رایج‌ترین جراحی‌ها برای درمان تنگی کانال نخاعی است. در این جراحی، جراح با برداشتن خار استخوانی یا قسمت خلفی مهره (لامینا) که باعث تحت‌ فشار قرارگرفتن نخاع یا عصب شده است، تنگی کانال نخاعی را درمان می‌کند.
• لامینوتومی: این جراحی، لامینکتومی جزئی است. در این جراحی فقط قسمت کوچکی از لامینا (قسمتی که بیشترین فشار را به نخاع وارد می‌کند) برداشته می‌شود.
• لامینوپلاستی: این جراحی فقط برای گردن است. جراح قسمتی از لامینا را بر می‌دارد تا فضای بیشتری ایجاد شود. جراح از پیچ و پلاک برای ایجاد حفاظ پل‌ مانندی به‌جای لامینا استفاده می‌کند.
• دیسککتومی: در جراحی دیسککتومی قسمتی از دیسک که دچار فتق و باعث تنگی کانال نخاعی شده است برداشته می‌شود.
• فورامینوتومی: فورامینا به حفره‌هایی در مهره‌ها گفته می‌شود که ریشه‌های عصبی از آن‌ها عبور می‌کنند. در این جراحی استخوان یا بافت‌های این قسمت برداشته می‌شود تا فضای لازم برای ریشه‌های عصبی فراهم شود.
• فاستکتومی: در جراحی فاستکتومی قسمتی از مفاصل فاست برداشته می‌شود تا تحت‌فشار بودن نخاع یا ریشه‌های عصب درمان شود.
• فیوژن ستون فقرات: این جراحی با وصل‌کردن (فیوژن) یک یا چند مهره در ستون فقرات که جابه‌جا شده‌اند کمک می‌کند تا تغییراتی که در اثر افزایش سن در ستون فقرات رخ داده‌اند و همچنین لیزخوردگی مهره‌ها (اسپوندیلولیستزیس) درمان شوند. در این جراحی ممکن است جراح دیسک بین مهره‌هایی که باید جوش بخورند را خارج کرده و یا از ابزار فلزی (پیچ) برای وصل‌کردن استخوان‌ها به یکدیگر استفاده کند.
• جراحی کم‌تهاجمی: جراحی کم‌تهاجمی به نوعی جراحی گفته می‌شود که برش‌هایی که در آن ایجاد می‌شود کوچک‌تر از برش‌های جراحی استاندارد هستند. این جراحی باعث می‌شود که خطر ایجاد اسکار و آسیب به عضلات محل جراحی و سایر بافت‌های نرم این قسمت کاهش یابد. همچنین دوران نقاهت بعد از این جراحی کوتاه‌تر از سایر جراحی‌ها خواهد بود.

در بیشتر موارد بعد از جراحی علائم فرد بهبود می‌یابد؛ اما در برخی موارد نیز افراد بعد از جراحی نمی‌توانند کارهای سنگین انجام دهند یا مسافت زیادی راه بروند و اگر آسیبی که در اثر تنگی کانال نخاعی به عصب وارد شده شدید بوده باشد مشکلاتی مانند: آتروفی عضلانی، اختلال در عملکرد اسفنکتر بعد از جراحی بهبود نخواهند یافت و درد کمی نیز باقی خواهد ماند. برخی از عوارض جراحی عبارت‌اند از: عفونت، آسیب عصبی، نیاز به جراحی مجدد و عدم بهبود علائم.

عوارض عدم درمان تنگی کانال نخاعی

ممکن است در مراحل اولیه متوجه علائم تنگی کانال نخاعی نشوید، اما با افزایش سن و فرسایش ستون فقرات علائم تشدید شده و کیفیت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار خواهند داد. در صورتی‌ که برای درمان تنگی کانال نخاعی اقدام نکنید ممکن است دچار مشکلاتی شوید که در زیر به آن‌ها اشاره شده است:

• کاهش توانایی حرکت: با پیشرفت تنگی کانال نخاعی حتی راه‌ رفتن نیز دشوار خواهد شد. درد و ضعف با نشستن کاهش خواهد یافت و این امر موجب می‌شود که فرد زندگی پویایی نداشته باشد. ورزش‌ کردن غیرممکن شده و رفته‌رفته فرد تعادل خود را نیز در حین راه‌ رفتن از دست خواهد داد.
• درد مداوم و ناراحتی: تنگی کانال نخاعی باعث بروز درد در گردن، کمر، باسن، پاها و دست‌ها خواهد شد. ممکن است در ابتدا متوجه این دردها نشوید، اما با پیشرفت مشکل، درد به‌ تدریج افزایش خواهد یافت. عدم درمان باعث می‌شود که همواره دچار درد، بی‌حسی و گزگز اندام‌ها باشید.
• از دست‌ دادن کنترل ادرار و مدفوع: در موارد بسیار شدید تنگی کانال نخاعی، عصب‌های مربوط به مثانه و روده ضعیف می‌شوند. در چنین مواردی باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
• فلج: در موارد شدید ممکن است دست یا پای فرد فلج شود یا عضلاتی که عصب مربوط به آن‌ها تحت‌ فشار است از کار بیفتند.

پیشگیری از تنگی کانال نخاعی

زمانی که تنگی کانال نخاعی عامل ارثی داشته باشد قابل پیشگیری نخواهد بود؛ در مواردی که عامل ارثی وجود ندارد می‌توان اقداماتی انجام داد. در زیر به برخی از روش‌های حفظ سلامت ستون فقرات و کاهش خطر ابتلا به مشکلات فرسایشی (دژنراتیو) مانند تنگی کانال نخاعی اشاره شده است.

• اجتناب از خم‌ شدن مکرر، چرخش و بلند کردن اجسام سنگین: خم‌ شدن مکرر و کشش زیاد می‌تواند به‌ تدریج روی ستون فقرات تأثیرات منفی بگذارد. اگر شغلی دارید که در آن باید اجسام سنگین را بلند کنید، بهتر است از تکنیک‌های درست بلند کردن اجسام (خم‌ کردن زانوها به‌جای خم‌ کردن کمر) استفاده کنید تا فشار کمتری به گردن و کمر وارد شود. همچنین می‌توانید از بریس استفاده کنید تا فشار کمتری به ستون فقرات وارد شود.  
• متعادل نگه‌داشتن وزن: هرچه وزن شما بیشتر باشد، فشار بیشتری به ستون فقرات وارد خواهد شد. این فشار اضافی باعث تسریع روند فرسودگی مهره‌ها شده و می‌تواند باعث بروز مشکلات کمر و گردن، مانند تنگی کانال نخاعی شود.
• خودداری از نشستن طولانی‌ مدت: از آنجایی‌ که نشستن طولانی‌مدت باعث فشار بر ستون فقرات می‌شود، بهتر است بعد از کمی نشستن، بلند شوید و کمی راه بروید.
• فعال‌ بودن: ورزش منظم عاملی کلیدی در حفظ سلامت ستون فقرات است. تمرین‌هایی متناسب با سن، مشکلات جسمی و توانایی خود انتخاب کنید. تمرین‌های مناسب می‌توانند به حفظ و افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات و تقویت عضلات کمک کنند. برای داشتن یک برنامه ورزشی مناسب می‌توانید از فیزیوتراپیست کمک بگیرید.
• انجام حرکات کششی: انجام حرکات کششی راهی مناسب برای حفظ و افزایش دامنه حرکتی ستون فقرات است. همچنین توجه داشته باشید که قبل از انجام ورزش‌های سنگین حتماً با انجام برخی حرکات کششی بدنتان را گرم کنید.
• حفظ پوسچر مناسب: یاد گرفتن روش‌های درست نشستن، بلند کردن اجسام سنگین، برداشتن اجسام از بلندی و انجام کارهایی مثل باغبانی می‌تواند کمک کند تا از آسیب به ستون فقرات و در نتیجه مشکلاتی مانند تنگی کانال نخاعی پیشگیری کرد. برخی از این روش‌ها عبارت‌اند از: صاف نشستن، استراحت مکرر حین کار، استفاده از صندلی مناسب و … .
• ترک سیگار: دلایل مختلفی برای ترک سیگار وجود دارد. سیگار کشیدن نه‌ تنها باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی، مشکلات تنفسی، سرطان و … می‌شود، بلکه باعث می‌شود که اکسیژن و مواد مغذی کمتری به ستون فقرات برسد و مشکلات فرسایشی (مانند تنگی کانال نخاعی) سریع‌تر رخ دهند.

سؤالات متداول

آیا ممکن است تنگی کانال نخاعی منجر به فلج شود؟

بله. در موارد بسیار شدید در صورتی‌ که تنگی کانال نخاعی درمان نشود ممکن است منجر به فلج اندام‌ها شود.

آیا تنگی کانال نخاعی خود به‌ خود درمان می‌شود؟

بهتر است منتظر نمانید تا ببینید تنگی کانال نخاعی بهبود پیدا می‌کند یا خیر. در افرادی که دچار تنگی کانال نخاعی هستند در بسیاری از موارد علائم تغییری نخواهد کرد و در برخی موارد نادر ممکن است علائم به‌ تدریج بهبود یافته یا بدتر شود. بعد از تشخیص تنگی کانال نخاعی بهتر است برای درمان آن اقدام کنید و بسته به تشخیص پزشک از روش‌های غیرجراحی یا جراحی کمک بگیرید.

در صورت ابتلا به تنگی کانال نخاعی چطور بخوابیم؟

بهترین حالت برای خوابیدن، خوابیدن به پشت و روی تشک سفت است. اگر عادت ندارید به این حالت بخوابید یا مشکلی دارید که نمی‌توانید به پشت بخوابید، می‌توانید به پهلو بخوابید و بالشی بین پاهایتان قرار دهید. اگر عادت دارید به شکم بخوابید، بهتر است این عادت را ترک کنید؛ زیرا فشار زیادی به ستون فقرات وارد خواهد کرد.

چه تشکی برای تنگی کانال نخاعی مناسب است؟

در کل تشک‌های خیلی نرم یا خیلی سفت مناسب نیستند. برخی از تشک‌های مناسب عبارت‌اند از:

• مموری فوم: طبق حالت بدن تغییر شکل می‌دهد و باعث کاهش فشار و حمایت از ساختار بدن می‌شود.
• لاتکس: حمایت از ساختار بدن و راحتی را فراهم می‌کند.
• هیبرید: لایه‌های فومی و فنرهای این نوع تشک باعث کاهش فشار می‌شوند.

آیا تنگی کانال نخاعی حتماً باید با جراحی درمان شود؟

گاهی اوقات ممکن است برای درمان تنگی کانال نخاعی شدید جراحی توصیه شود. بهتر است که قبل از اقدام برای جراحی مزایا و عوارض آن را بسنجید.

آیا پیاده‌روی برای تنگی کانال نخاعی خوب است؟

ورزش‌های هوازی و سبک خوب هستند. اکثراً دوچرخه‌ سواری قابل‌ تحمل‌تر از پیاده‌روی است.

آیا استفاده از کمپرس گرم یا دوش آب گرم برای تنگی کانال نخاعی خوب است؟

بله. استفاده از کمپرس گرم یا دوش آب گرم می‌تواند التهاب را کاهش داده و باعث تسکین علائم شود.

آیا می‌توان تنگی کانال نخاعی شدید را بدون جراحی درمان کرد؟

روش‌های غیرجراحی زیادی برای درمان تنگی کانال نخاعی وجود دارد. در واقع، در اکثر موارد می‌توان تنگی کانال نخاعی را با تلفیقی از روش‌های غیرجراحی، مانند استفاده از دارو همراه با فیزیوتراپی، درمان کرد.

آیا شنا برای تنگی کانال نخاعی مفید است؟

بله. شنا می‌تواند باعث تقویت عضلات و درنتیجه کاهش فشار بر ستون فقرات شود.

چه کارهایی باعث بدترشدن تنگی کانال نخاعی می‌شوند؟

ایستادن، راه‌رفتن و نشستن طولانی‌ مدت باعث تشدید علائم تنگی کانال نخاعی می‌شوند که با خم‌ کردن کمر به جلو و استراحت کوتاه می‌توان این علائم را بهبود بخشید.

آیا استراحت برای تنگی کانال نخاعی مفید است؟

استراحت طولانی باعث افزایش درد کمر در تنگی کانال نخاعی می‌شود. وضعیت خوابیده باعث افزایش فشار بر ستون فقرات می‌شود. همچنین استراحت طولانی‌ مدت باعث تحلیل عضلات خواهد شد.

تنگی کانال نخاعی چقدر شایع است؟

تنگی کانال نخاعی مشکل رایجی است. 95% افراد 50 ساله دچار مشکلات فرسایشی (دژنراتیو) ستون فقرات می‌شوند که تنگی کانال نخاعی یکی از این مشکلات است. تنگی کانال نخاعی رایج‌ترین دلیل جراحی کمر در افراد بالای 65 سال است. (منبع)