پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت) یک روش درمانی بدون درد، غیرتهاجمی و ایمن است که از خون خودتان برای ترمیم و بازسازی بافتهای آسیبدیده استفاده می‌کند.
در این روش، ابتدا مقدار مشخصی خون از شما گرفته میشود؛ سپس این خون در دستگاه سانتریفیوژ پردازش شده تا پلاسما از سایر قسمت‌های خون جدا شود. این پلاسما که غنی از پلاکت است، به شانه تزریق شده و با فعال‌سازی مکانیسم‌های طبیعی بدن، فرایند ترمیم را در آن بافت آغاز می‌کند.
تزریق پی آر پی در آسیب‌هایی مانند آرتروز شانه در مراحل اولیه، التهاب‌ها و پارگی‌های کوچک تاندونی نتایج بسیار خوبی نشان داده و حتی میتواند احتمال نیاز به جراحی را در این بیماران کاهش دهد.
بااینحال، در آسیبهای شدیدتر مانند پارگی‌های بزرگ تاندونی یا شکستگی‌های گسترده‌ی استخوان شانه، اثربخشی کمتری دارد. علت این است که پی آر پی برای عملکرد مؤثر به وجود بخشی از بافت سالم نیازمند است تا بتواند سلول‌ها را تحریک به بازسازی کند؛ ولی در مواردی که تخریب بافتی شدید است، بافت سالم به حد کافی در ناحیه وجود ندارد و بدن نمی‌تواند به طور مؤثر به فاکتورهای رشد موجود در پی آر پی پاسخ دهد.
پی آر پی چیست و چگونه عمل می‌کند؟
پی آر پی یا پلاسمای غنی از پلاکت یک روش درمانی است که از خون خود شما برای ترمیم بافتهای آسیبدیده در شانه استفاده می‌کند. در این روش، ابتدا مقدار مشخصی خون از شما گرفته میشود. سپس طی فرایند آزمایشگاهی، پلاسمای غنی از پلاکت‌ها از سایر اجزای خون جدا میشود.
در مرحله‌ی بعد، این پلاکت‌ها در فضای مفصل تزریق شده و فاکتورهای رشد مختلفی از جمله فاکتور PDGF، VEGF و TGF-β را در محیط آزاد می‌کنند. سپس، این فاکتورها به طور هماهنگ، مکانیسم‌های سلولی را برای بازسازی بافت تحریک می‌کنند. در ادامه، نقش هر یک از این فاکتورها را به طور ساده شرح داده‌ایم:
- PDGF (فاکتور رشد مشتق از پلاکت)
این فاکتور رشد باعث میشود سلول‌های ترمیمی در ناحیه‌ی آسیب‌دیده‌ی شانه تقسیم شوند و همچنین سلول‌های فیبروبلاست به این ناحیه جذب شوند. فیبروبلاست‌ها کلاژن تولید می‌کنند که برای ترمیم بافت آسیبدیده ضروری است.
- VEGF (فاکتور رشد اندوتلیال عروقی)
این فاکتور باعث میشود سلول‌هایی که دیواره‌ی رگ‌ها را می‌سازند، رگ‌های خونی جدیدی را در این ناحیه ایجاد کنند. رگ‌های جدید، خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به بافت آسیبدیده را بهبود داده و فرایند ترمیم را تسریع می‌کنند.
- TGF-β (فاکتور رشد تغییر دهنده بتا)
این فاکتور کمک می‌کند التهاب در محل آسیب کنترل شود. همچنین باعث میشود سلول‌های مخصوصی به نام فیبروبلاست‌ها کلاژن تولید کنند که ماده‌ای مهم برای ترمیم و تقویت بافت شانه است.
- EGF (فاکتور رشد اپیدرمی)
این فاکتور، رشد و تکثیر سلول‌های پوششی (اپیتلیال) را تحریک کرده و باعث میشود زخم‌ها سریع‌تر بسته شوند. همچنین تولید پروتئین‌هایی مانند کلاژن و الاستین را افزایش می‌دهد تا به ترمیم عملکرد بافت کمک کنند.
آیا شما کاندید مناسبی برای پی آر پی شانه هستید؟
علی‌رغم اینکه روش درمانی تزریق پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت) برای بسیاری از افراد مبتلا به مشکلات شانه بسیار مفید است، برخی افراد ممکن است نتوانند از این روش استفاده کنند.
افرادی که دارای عفونت فعال، مشکلات خونی مانند اختلالات انعقادی یا سرطان فعال هستند، کسانی که داروهای خاصی مانند داروهای ضدانعقاد مصرف می‌کنند، یا افراد با سن بالای ۵۰ سال، معمولاً گزینه‌ی مناسبی برای این درمان نیستند. همچنین، افرادی که دچار آسیب‌هایی شده‌اند که نیازمند جراحی است یا از بیماری‌های خاصی که باعث تخریب بافت می‌شوند رنج می‌برند، باید این روش را بااحتیاط مورد بررسی قرار دهند.
برای اینکه مطمئن شوید تزریق پی آر پی برای شرایط شما مناسب است، فرمی در این بخش ارائه شده است. با پر کردن این فرم، می‌توانید بررسی کنید که آیا این روش درمانی برای شانه‌ی شما گزینه‌ای مؤثر و ایمن است یا خیر.
آسیب هایی که در آن پی آر پی بیشترین نتیجه‌ی درمانی را نشان می‌دهد
برخی از مشکلات شانه به دلیل خون‌رسانی محدود، التهاب طولانی‌مدت یا تخریب تدریجی بافت، نمی‌توانند به طور طبیعی ترمیم شوند. بااینحال، اگر شرایط مناسبی از نظر فاکتورهای ترمیمی فراهم شود، این آسیب‌ها میتوانند تا حد زیادی بهبود پیدا کنند.
به همین دلیل، پزشکان تزریق پی آر پی را توصیه می‌کنند تا با ارائه‌ی فاکتورهای رشد و تحریک سلول‌های آسیبدیده، بدن بتواند خود، بافت آسیب‌دیده‌ی شانه را ترمیم کند.
به واسطه‌ی این مکانیسم، پی آر پی در درمان برخی آسیب‌ها نسبت به سایر موارد کارایی بیشتری دارد. در ادامه، این نوع آسیب‌ها معرفی شده و تأثیر این روش درمانی در بهبود آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
پارگی خفیف تاندون (روتاتور کاف و تاندون عضله‌ی بایسپس)
تزریق پیآرپی برای درمان پارگی‌های خفیف شانه، مانند آسیب تاندون‌های روتاتور کاف و تاندون طولانی عضله بایسپس، بسیار مؤثر است. بعد از تزریق پیآرپی به ناحیه‌ی آسیبدیده، پلاکت‌ها فاکتورهای رشد از جمله TGF-β، PDGF و VEGF را در اطراف تاندون آزاد می‌کنند.
طی این فرایند، تولید کلاژن جدید و بازسازی فیبرهای تاندونی تقویت شده و انعطاف‌پذیری نیز افزایش می‌یابد؛ در مقابل التهاب مزمن تاندونها مهار میشود.
علاوه بر این، تزریق پیآرپی با بهبود جریان خون در شانه و ایجاد محیط مناسب برای ترمیم، فرایند بازگشت به عملکرد طبیعی را تسریع می‌کند.
مزیت اصلی این روش نسبت به سایر روش‌های درمانی، هدف قراردادن ریشه‌ی آسیب است. پیآرپی به‌جای پوشاندن علائم، ساختار تاندون را بازسازی کرده و با کمک فرایندهای طبیعی بدن، ترمیم ماندگاری را ایجاد می‌کند.
این روش برای بیمارانی که تمایلی به جراحی ندارند یا به درمان‌های دارویی پاسخ نداده‌اند، گزینه‌ای ایده‌آل است. برای دستیابی به نتایج مطلوب در آسیب تاندون شانه، معمولاً ۲ تا ۳ جلسه تزریق بافاصله‌ی زمانی ۴ تا ۶ هفته توصیه میشود. بیماران اغلب پس از جلسات ابتدایی کاهش درد قابل‌توجه و بهبود دامنه حرکت را تجربه می‌کنند.
بورسیت شانه
بورسیت شانه به وضعیتی گفته میشود که در آن کیسه‌های کوچک پر از مایع (بورس) که در اطراف مفصل شانه قرار دارند، دچار التهاب شوند. این کیسه‌ها نقش کاهش اصطکاک بین تاندونها، عضلات و استخوان‌ها را برعهده دارند. در هنگام بورسیت، این کیسه‌ها متورم شده و باعث درد و محدودیت در حرکت‌دادن شانه می‌شوند.
با تزریق پیآرپی به ناحیه‌ی ملتهب، فاکتورهای رشد مانند TGF-β و EGF در این ناحیه آزاد شده و شروع به ترمیم بافت ملتهب می‌کنند. این فرایند علاوه بر کنترل التهاب، مایع اضافی این کیسه‌ها را جذب کرده و ضخامت غیرطبیعی دیواره‌ی بورس را کاهش می‌دهد؛ در نتیجه، عملکرد طبیعی مفصل شانه بازمی‌گردد.
مزیت اصلی تزریق پیآرپی در درمان بورسیت شانه، ترمیم مستقیم بافت بورس و کاهش التهاب است. برخلاف داروهای ضدالتهابی که فقط التهاب را مهار می‌کنند، پیآرپی با فاکتورهای ترمیمی که دارد، از عود مجدد التهاب جلوگیری کرده و با مهار تولید کلاژن‌های زائد ضخامت دیواره‌ی بورس را ترمیم و بازسازی می‌کند.
این روش برای بیمارانی که از درد مزمن و کاهش عملکرد شانه به دلیل بورسیت رنج می‌برند، گزینه‌ای ایمن و مؤثر است.
معمولاً ۲ تا ۳ جلسه تزریق بافاصله‌ی ۴ هفته‌ای برای این افراد توصیه میشود تا نتایج مطلوبی حاصل شود.
آرتروز شانه
در این بیماری غضروف مفصل شانه به‌تدریج تخریب شده که منجر به درد، التهاب و کاهش دامنه‌ی حرکتی میشود. برای رفع این علامت‌ها تزریق پیآرپی معمولاً توصیه میشود که برای افراد دارای آرتروز شانه با شدت خفیف تا متوسط (گرید ۱ و ۲) بیشترین کارایی را دارد.
پس از تزریق، پلاکت‌ها با آزادسازی فاکتورهای رشد مانند PDGF و TGF-β، تقسیم سلول‌های کندروسیت را تحریک کرده و تولید سلول‌های جدید غضروفی را افزایش می‌دهند. علاوه بر این، مولکول‌های ضدالتهابی موجود در پیآرپی التهاب مفصل را کاهش داده و از تخریب بیشتر جلوگیری می‌کنند.
تزریق پیآرپی همچنین با بهبود تولید مایع سینوویال (مایع مفصلی) و تنظیم ترکیبات آن، روان‌سازی مفصل را افزایش داده و حرکت آن را تسهیل می‌کند.
مزیت اصلی تزریق پیآرپی برای آرتروز شانه این است که اگرچه این بیماری درمان قطعی ندارد، اما این تزریق میتواند پیشرفت بیماری را مهار کرده و به کاهش درد و بهبود حرکت شانه کمک کند. این روش درمانی، با کند کردن روند تحلیل غضروف و کاهش التهاب، امکان حفظ عملکرد مفصل را فراهم می‌آورد.
برای مشاهده نتایج مطلوب، معمولاً ۳ تا ۴ جلسه تزریق با فاصله‌ی ۴ هفته توصیه میشود. بیماران معمولاً پس از جلسه دوم کاهش درد و بهبود حرکت را گزارش می‌کنند.
آسیبهای غضروفی
هنگامی که پیآرپی برای آسیبهای ایجاد شده در بافت غضروفی شانه تزریق میشود، پلاکت‌ها با آزادسازی فاکتورهای رشد مانند TGF-β و PDGF فرایند ترمیم غضروف را آغاز می‌کنند. یعنی این فاکتورها سلول‌های کندروسیت موجود در ناحیه‌ای از غضروف که آسیبدیده را تحریک می‌کنند تا تکثیر شوند و سلول‌های غضروفی جدید تولید کنند.
علاوه بر این، تزریق پیآرپی تولید کلاژن و پروتئوگلیکان‌ها (عناصر ساختاری غضروف) را افزایش داده و به بازسازی ساختار و بهبود خاصیت ارتجاعی آن کمک می‌کند. همچنین، با کاهش التهاب، از تخریب بیشتر غضروف جلوگیری می‌کند.
مزیت اصلی این روش این است که بدون نیاز به جراحی تهاجمی یا باز کردن مفصل، میتواند بافت غضروف آسیبدیده را بازسازی کند. ازطرفی، این روش کم تهاجمی باعث کاهش دوره نقاهت و کاهش عوارض ناشی از روش‌های تهاجمی میشود.
تعداد جلسات موردنیاز برای درمان به‌شدت آسیب وارد شده بستگی دارد. در موارد خفیف که فقط درد و کاهش انعطاف‌پذیری مفصل مشاهده میشود، معمولاً ۲ تا ۳ جلسه تزریق بافاصله‌ی ۴ هفته کافی است. در آسیبهای شدیدتر با علائمی مانند درد مزمن، کاهش دامنه حرکتی، و ساییدگی استخوان، معمولاً ۴ تا ۵ جلسه تزریق بافاصله‌ی ۳ تا ۴ هفته توصیه میشود.
فروزن شولدر
فروزن شولدر یا شانه‌ی یخ‌زده وضعیتی است که در آن کپسول مفصل شانه دچار التهاب و فیبروز (تشکیل غیرطبیعی و بیش از حد بافت فیبری) میشود که منجر به درد و کاهش شدید دامنه‌ی حرکتی می‌گردد.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت با آزادسازی فاکتورهای رشد مانند VEGF و TGF-β، التهاب را کاهش داده و تولید کلاژن سالم را تقویت می‌کند. این فاکتورها بافتهای آسیبدیده را بازسازی کرده و ضخامت و سفتی بافت فیبروز شده را کاهش می‌دهند.
مزیت اصلی تزریق پیآرپی در فروزن شولدر این است که التهاب را با استفاده از مولکول‌های ضدالتهابی مانند IL-10 کاهش می‌دهد و بافت فیبروز شده را با مهار تولید بیش از حد کلاژن غیرطبیعی درمان می‌کند.
این روش کم تهاجمی است و نیاز به جراحی را در این افراد پایین میاورد. برای نتایج مطلوب، معمولاً ۳ تا ۴ جلسه تزریق بافاصله‌ی ۴ هفته توصیه میشود. در موارد شدیدتر که محدودیت حرکتی شدید وجود دارد، ممکن است ۴ تا ۵ جلسه تزریق لازم باشد.
آسیبهای مزمن شانه
آسیبهای مزمن شانه به صدماتی اطلاق میشود که برای مدت طولانی (معمولاً بیش از ۳ ماه) باقی‌مانده و به طور طبیعی بهبود نیافته‌اند. این آسیب‌ها معمولاً باعث التهاب مداوم، تخریب تدریجی بافت، یا ضعف در عملکرد تاندونها و عضلات شانه می‌شوند. عواملی مانند خون‌رسانی محدود، استفاده مکرر از شانه در وضعیت نامناسب، یا ترمیم ناقص، باعث میشود که آسیب‌ها به مرحله‌ی مزمن برسند.
تزریق پیآرپی (پلاسمای غنی از پلاکت) در چنین شرایطی فاکتورهای رشد قدرتمندی مانند PDGF و VEGF را در ناحیه‌ی آسیبدیده آزاد می‌کند. این فاکتورها باعث تولید سلول‌های جدید، افزایش جریان خون، و تحریک ساخت کلاژن سالم در این ناحیه می‌شوند. علاوه بر این، مولکول‌های ضدالتهابی موجود در پیآرپی، التهاب مزمن را کاهش داده و محیط مناسبی را برای بازسازی بافت آسیبدیده فراهم می‌کنند.
مزیت اصلی تزریق پیآرپی برای آسیبهای مزمن شانه در مقایسه با آسیبهای حاد، این است که در آسیبهای مزمن، بدن به‌تنهایی قادر به ترمیم بافت نیست. درحالی‌که در آسیبهای حاد، فرایند ترمیم طبیعی فعال است.
برای این نوع آسیب‌ها، معمولاً ۳ تا ۵ جلسه تزریق با فاصله‌ی ۴ هفته پیشنهاد میشود. تعداد جلسات ممکن است بر اساس شدت و مزمن بودن آسیب افزایش یابد.
آسیب هایی که در آن پی آر پی نتیجه‌ی درمانی محدودتری را نشان می‌دهد
تزریق پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت)، باوجود کارایی بالا در درمان بسیاری از آسیبهای شانه، در برخی موارد ممکن است حتی برای بیمارانی که شرایط لازم را دارند، به‌عنوان گزینه‌ی درمانی توصیه نشود. این محدودیت معمولاً زمانی ایجاد میشود که آسیب به‌گونه‌ای باشد که پی آر پی به‌تنهایی نتواند بافت را ترمیم کند. آسیب‌هایی که به تخریب شدید یا ازبین‌رفتن کامل ساختار بافت منجر می‌شوند، اغلب به درمان‌های پیشرفته‌تری مانند جراحی وابسته‌اند.
در برخی آسیب‌ها، مانند تخریب گسترده‌ی تاندون یا غضروف که بخش قابل‌توجهی از بافت از بین رفته است، یا آسیب‌هایی که چندین ساختار شانه (مانند استخوان و تاندون) را به طور هم‌زمان درگیر می‌کنند، پی آر پی به‌تنهایی نمی‌تواند عملکرد از دست رفته‌ی شانه را بازگرداند. این روش برای تحریک بازسازی در بافت‌هایی طراحی شده است که هنوز سلول‌های سالم به اندازه‌ی کافی دارند.
همچنین، در آسیب‌هایی با خون‌رسانی بسیار ضعیف یا مواردی که نیاز به استفاده از روش‌های حمایتی مانند گچ یا پیچ برای نگه‌داشتن استخوان یا مفصل دارند، پی آر پی نمی‌تواند جایگزین جراحی شود.
در ادامه، این شرایط و ویژگی‌های خاص این نوع آسیب‌ها را بررسی خواهیم کرد.
دررفتگی شانه
دررفتگی شانه زمانی رخ می‌دهد که سر استخوان بازو از محل طبیعی خود در حفره‌ی مفصلی خارج شود. این آسیب معمولاً به چندین ساختار شانه به طور هم‌زمان آسیب می‌زند، از جمله رباط‌ها که برای تثبیت مفصل ضروری هستند، تاندونها که عضلات را به استخوان متصل می‌کنند، و گاهی غضروف مفصلی که از استخوان‌ها محافظت می‌کند.
این شرایط باعث میشود مفصل ثبات خود را ازدست‌داده و هماهنگی بین ساختار شانه از دست برود.
تزریق پیآرپی در این شرایط نمی‌تواند به‌تنهایی این مشکل را حل کند، زیرا این محلول برای اثرگذاری نیاز به وجود بافت سالم یا حداقل ساختار منظم بافت شانه دارد که بتواند فرایند بازسازی را تحریک کند.
در این آسیب، ساختار مفصل بی‌ثبات شده و حتی اگر التهاب کاهش یابد یا بازسازی آغاز شود، بدون ثابت‌کردن استخوان با استفاده از روش‌های مکانیکی و بازگرداندن نظم ساختاری به بافت، ترمیم کامل امکان‌پذیر نیست.
به همین دلیل، درمان اولیه‌ی این آسیب معمولاً شامل بازگرداندن استخوان به محل طبیعی خود و در موارد شدیدتر جراحی برای ترمیم رباط‌ها یا سایر بافتهای آسیبدیده است.
شکستگی شانه
وقتی شانه دچار شکستگی میشود، به این معناست که یکی از استخوان‌های شانه مانند استخوان بازو، کتف، یا ترقوه ترک برداشته یا به طور کامل شکسته شده است. در چنین شرایطی، ساختار طبیعی استخوان آسیبدیده و قطعات شکسته نیاز دارند به جایگاه اصلی خود بازگردند و بی‌حرکت باقی بمانند تا ترمیم شوند. این فرایند که شامل تنظیم و تثبیت استخوان‌ها است، اولین و ضروری‌ترین گام در درمان شکستگی محسوب میشود.
تزریق پیآرپی در این شرایط مؤثر نیست؛ زیرا در شکستگی‌ها، ساختار استخوان به‌شدت آسیبدیده و پلاکت‌های تزریق شده نمی‌توانند به طور مؤثر روند بازسازی را آغاز کنند.
درمان اصلی شکستگی شانه معمولاً شامل کنار هم قراردادن قطعات استخوان و تثبیت آن‌ها با روش‌هایی مانند جراحی (استفاده از پلاتین یا پیچ) یا در موارد خفیف‌تر، استفاده از آتل یا گچ است. پس از تثبیت و آغاز روند ترمیم، تزریق پیآرپی ممکن است به‌عنوان یک روش تکمیلی برای تقویت بازسازی، کاهش التهاب، و بهبود بافتهای نرم اطراف استفاده شود، اما در مراحل اولیه‌ی درمان شکستگی، نقش اصلی ندارد.
پارگی‌های بزرگ تاندونی
به پارگی‌هایی که بیش از ۵۰ درصد ضخامت تاندون را درگیر می‌کنند یا منجر به جداشدن بخش بزرگی از تاندون از محل اتصال آن به استخوان شوند، پارگی بزرگ تاندونی گفته میشود.
در این شرایط، تزریق پیآرپی نمی‌تواند مؤثر باشد، زیرا بافت سالمی وجود ندارد که بتواند به فاکتورهای رشد واکنش نشان دهد. پلاکت‌ها پس از تزریق مواد رشد را آزاد می‌کنند، اما به دلیل نبود سلول‌های سالم یا ساختار منسجم، تحریک فرایند بازسازی، به‌درستی انجام نمیشود. در نتیجه، پلاکت‌ها نمی‌توانند تولید کلاژن جدید یا ترمیم بافتی را به طور کامل آغاز کنند.
در چنین مواردی، درمان اصلی جراحی ترمیم تاندون است که در آن بخش‌های جدا شده تاندون به هم متصل شده و به جایگاه طبیعی خود بازمی‌گردند. این جراحی ساختار اولیه‌ی تاندون را بازسازی می‌کند و شرایط لازم برای ترمیم طبیعی را فراهم می‌سازد.
در مراحل بعد از جراحی، پیآرپی ممکن است به‌عنوان یک روش مکمل برای تسریع بهبود و تقویت بازسازی بافت استفاده شود، اما به‌تنهایی برای درمان پارگی‌های بزرگ کافی نیست.
آسیبهای پیچیده شانه
آسیبهای پیچیده‌ی شانه به صدماتی گفته میشود که به طور هم‌زمان چندین ساختار مهم شانه، مانند استخوان‌ها، تاندونها، رباط‌ها، غضروف، و حتی اعصاب یا عروق خونی را درگیر می‌کنند. این آسیب‌ها اغلب ناشی از ضربه‌های شدید، سقوط، یا حوادث شدید ورزشی هستند و به دلیل درگیری چندین بخش با وظایف متفاوت، اختلال جدی در عملکرد شانه ایجاد می‌کنند.
تزریق پیآرپی در چنین مواردی معمولاً مؤثر نیست، زیرا در آسیبهای پیچیده، به دلیل تخریب گسترده و بی‌نظمی ساختاری، پلاکت‌ها حتی پس از آزادسازی فاکتورهای رشد نمی‌توانند به طور مؤثر فرایند بازسازی را آغاز کنند. علاوه بر این، عدم هماهنگی بین بخش‌های مختلف شانه مانع از اثربخشی پلاکت‌ها میشود.
درمان این آسیب به علت اصلی و میزان درگیری عضو بستگی دارد، اما غالباً جراحی ترمیمی برای بازسازی و تثبیت ساختارهای آسیبدیده پیشنهاد میشود. در برخی موارد، ترکیبی از جراحی، فیزیوتراپی، و توان‌بخشی نیز برای بازگرداندن عملکرد طبیعی شانه توصیه میشود.
فرآیند تزریق پی آر پی در شانه
اگر به دلیل مشکلات شانه به پزشک مراجعه کنید، ممکن است تزریق پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت) به‌عنوان یک روش درمانی برای شما تجویز شود. این فرایند شامل چندین مرحله است که در هر مرحله اقدامات مشخصی انجام میشود تا تزریق به‌صورت دقیق و مؤثر صورت گیرد.
در ادامه، تمام مراحل این فرایند و اقداماتی که برای بهبود نتایج باید انجام دهید، به طور کامل توضیح داده خواهد شد.
ارزیابی اولیه
وقتی تزریق پی آر پی برای درمان مشکل شانه‌ی شما انتخاب میشود، اولین مرحله ارزیابی شرایط شما است تا اطمینان حاصل شود که این روش برای شما مناسب و ایمن است.
پزشک ابتدا سوابق پزشکی، از جمله سن، سابقهی بیماری‌های زمینه‌ای (مانند دیابت یا بیماری‌های قلبی)، و وضعیت عمومی سلامت را بررسی می‌کند. همچنین، آزمایش‌های انعقادی مانند PT، PTT، BT CT و شمارش پلاکت و سایر سلول‌های خونی (CBC) را تجویز می‌کند تا مطمئن شود که خون شما برای فرایند جداسازی پلاکت‌ها مناسب است. اگر سن شما زیر ۵۰ سال باشد، بیماری خاصی نداشته باشید، و نتایج آزمایش‌ها نشان دهد که شرایط بالینی شما برای این تزریق مناسب است، پزشک زمان مناسب را تعیین می‌کند.
در این مرحله، باید توجه داشته باشید که حداقل یک هفته قبل از تزریق، باید مصرف داروهایی مانند آسپیرین، ایبوپروفن، یا سایر داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) را قطع کنید، زیرا این داروها میتوانند عملکرد پلاکت‌ها را کاهش دهند و اثربخشی درمان را تحت‌تأثیر قرار دهند. همچنین، در برخی موارد، پزشک ممکن است برای افزایش غلظت پلاکت‌ها در خون، یک رژیم غذایی خاص شامل مواد غذایی غنی از آهن (مانند اسفناج و گوشت قرمز) و ویتامین C (مانند مرکبات و فلفل‌دلمه‌ای) را توصیه کند. این اقدامات به بهبود کیفیت پی آر پی و افزایش شانس موفقیت درمان کمک می‌کنند.
علاوه بر این، پیش از تزریق، بسیار مهم است که بدن شما به‌خوبی هیدراته باشد. مصرف آب کافی در روزهای قبل و روز تزریق از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین، اگر فشارخون شما اغلب پایین است، حتماً یک وعده‌غذایی سبک پیش از مراجعه میل کنید تا بتوانید از افت فشار در حین درمان جلوگیری کنید. این نکات ساده ولی کلیدی میتوانند نقش مهمی در بهبود نتایج درمانی و راحتی شما در طول فرایند تزریق داشته باشند.
خون‌گیری
در روز تزریق پی آر پی، ابتدا مقدار مشخصی خون، درست مانند یک خون‌گیری معمولی از شما گرفته میشود. پس از این مرحله، باید منتظر بمانید تا محلول پی آر پی از خون شما آماده شود. این فرآیند میتواند در همان کلینیک انجام شود یا در برخی موارد، نمونه خون به آزمایشگاه ارسال شده و محلول آماده‌شده به کلینیک بازگردانده شود.
سانتریفیوژ و جداسازی پلاکت‌ها
پس از خون‌گیری، نمونه‌ی خون شما به دستگاه سانتریفیوژ منتقل میشود. این دستگاه با سرعت بسیار بالا (معمولاً بین ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ دور در دقیقه) لوله‌ی خون را می‌چرخاند. این چرخش باعث میشود اجزای خون بر اساس وزن و چگالی خود تفکیک شوند.
گلبول‌های قرمز که سنگین‌ترین جزء خون هستند، در انتهای لوله ته‌نشین می‌شوند، درحالی‌که پلاکت‌ها و پلاسما که سبک‌ترند، در قسمت‌های بالایی لوله باقی می‌مانند. در نتیجه‌ی فعالیت این دستگاه، پلاسما از سایر اجزای خون جدا میشود.
در مرحله‌ی بعد، لایه‌ی بالایی لوله که شامل پلاسمای غنی از پلاکت است، بادقت و با استفاده از یک سرنگ جداگانه استخراج میشود. این سرنگ غنی از مواد ترمیمی و فاکتورهای رشد بوده و آماده‌ی تزریق به شانه شما است.
تزریق محلول پی آر پی
در این مرحله، ابتدا شانه‌ی شما باید کاملاً بدون پوشش باشد تا پزشک به‌راحتی به ناحیه‌ی موردنظر دسترسی داشته باشد.
در برخی موارد، پیش از تزریق پی آر پی، ممکن است پزشک مقداری از مایع سینوویال (مایع مفصلی) را از مفصل خارج کند. نگران نباشید این مایع معمولاً حاوی مواد التهابی است که میتوانند روند ترمیم را مختل کنند. تخلیه این مایع، علاوه بر کاهش التهاب، فضای کافی برای تزریق پی آر پی را فراهم می‌سازد و اثرگذاری فاکتورهای رشد را بهبود می‌دهد.
پس از تخلیه مایع مفصلی، بی‌حسی موضعی به شانه‌ی شما تزریق میشود تا از بروز هرگونه درد یا ناراحتی جلوگیری شود.
سپس، پزشک با استفاده از دستگاه سونوگرافی، ناحیه‌ی دقیق تزریق را شناسایی می‌کند. استفاده از این دستگاه تضمین می‌کند که پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) به‌آرامی و بادقت به ناحیه‌ی آسیبدیده تزریق شده و فرایند بازسازی را شروع کرده است.
پی آر پی روشی است که برای نشان‌دادن نتایج خود به زمان نیاز دارد.
برخلاف داروهای خوراکی و سایر داروهای تزریقی که اثری فوری دارند، این درمان فرایندهای طبیعی بدن را برای بازسازی بافت آسیبدیده تحریک می‌کند؛ بنابراین، زمان بهبودی شما بستگی به نوع آسیب، شدت آن، و پاسخ بدن خودتان به درمان دارد. به همین دلیل، روند درمان ممکن است به‌صورت آهسته و تدریجی پیش می‌رود.
بااینحال، به طور تقریبی زمان بهبودی با استفاده از پی آر پی برای آسیبهای شانه به شرح زیر است:
| ۲ تا ۴ هفته بعد از زمان تزریق |
|---|
| ممکن است در این بازه ی زمانی کاهش درد و التهاب اولیه را تجربه کنید. |
| ۶ تا ۸ هفته پس از تزریق |
| معمولاً طی این بازه، بهبودی قابل توجهی در حرکت شانه و کاهش درد مشاهده میشود. |
| ۳ تا ۶ ماه پس از تزریق |
| برای ترمیم کامل بافت و بازگشت عملکرد طبیعی شانه، ممکن است ۳ تا ۶ ماه زمان نیاز باشد، به‌ویژه در آسیبهای مزمن یا شدید. |
بعد از تزریق پی آر پی شانه چه باید کرد؟
پس از تزریق پی آر پی به شانه، رعایت توصیه‌های پزشک نقش بسیار مهمی در موفقیت درمان و تسریع روند بهبودی دارد.
پزشک معمولاً به شما توضیح می‌دهد که در کوتاه‌مدت چه فعالیت‌هایی برای شما مجاز هستند و از چه کارهایی باید اجتناب کنید. این محدودیت‌ها به این منظور قرار داده می‌شوند تا فشار بر بافت آسیبدیده به حداقل برسد و اثرات تزریق تقویت شود.
علاوه بر این، پزشک برای بلندمدت نیز راهکارهایی را ارائه می‌دهد تا نتایج این تزریق برای شما ماندگارتر شود، مانند انجام یک‌سری تمرینات تقویتی، اصلاح الگوی فعالیت‌های روزمره، و پرهیز از رفتارهایی که میتوانند دوباره به شانه‌ی شما آسیب برسانند.
در ادامه، به بررسی دقیق‌تر این مراقبت‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت می‌پردازیم تا به شما کمک کنیم از نتایج درمان بیشترین بهره را ببرید.
در کوتاه مدت
در هفته‌ی اول پس از تزریق پی آر پی، باید مراقب وضعیت شانه‌ی خود باشید. در این بازه‌ی زمانی شانه باید در حالت استراحت نسبی باشد تا فرایند بازسازی به بهترین شکل انجام شود.
به همین دلیل، باید از انجام فعالیت‌هایی که به شانه فشار وارد می‌کنند، مانند بلندکردن اجسام سنگین، انداختن کیف یا کوله‌پشتی روی همان شانه، یا انجام ورزش‌های سنگین، بپرهیزید. همچنین، از خوابیدن روی شانه‌ای که تزریق در آن انجام شده، خودداری کنید، زیرا این کار میتواند فشار اضافی به مفصل وارد کرده و روند بهبودی را مختل کند.
در این مدت، پزشک ممکن است برای مدیریت درد و التهاب خفیف، داروهایی مانند استامینوفن را برای شما تجویز کند، اما مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا آسپیرین همچنان در این بازه‌ی زمانی ممنوع است.
علاوه بر این، رعایت رژیم غذایی مناسب نقش مهمی در بهبود شما دارد. پزشک ممکن است بر اساس وضعیت بدنی شما رژیم غذایی خاصی را پیشنهاد دهد، اما به‌طورکلی، مصرف مواد غذایی سرشار از پروتئین و کلاژن، ویتامین C، و آهن مانند ماهی، ژله، سوپ‌های حاوی آب قلم گوسفند، مرکبات، و سبزیجات توصیه میشود. همچنین، مصرف آب به میزان کافی بسیار ضروری است، زیرا آب به جریان بهتر خون و انتقال مؤثرتر پلاکت‌ها به ناحیه‌ی آسیبدیده کمک می‌کند.
در بلند مدت
پس از گذشت یک هفته از تزریق پی آر پی، مراقبت از شانه همچنان ضروری است تا بهترین نتایج درمانی حاصل شود. در این مرحله، اگرچه پزشک محدودیت‌های حرکتی شما را کاهش می‌دهد، اما مهم است که همچنان به شانه‌ی خود فشار بیش از حد وارد نکنید. پزشک ممکن است برای افزایش اثربخشی این تزریق، برنامه‌ی فیزیوتراپی مشخصی را توصیه کند. این برنامه میتواند شامل حرکات تقویتی و اصلاحی به‌صورت دستی یا با استفاده از دستگاه‌های خاص باشد که میتواند بازسازی بافت را بهبود بخشیده و از بروز مجدد آسیب جلوگیری کند.
ازطرفی، حفظ یک سبک زندگی سالم نیز از این دوره به بعد اهمیت زیادی دارد. مصرف مواد غذایی مفید مانند پروتئین، ویتامین‌های C و D، و کلاژن میتواند در بازسازی بافت و سلامت مفصل تأثیرگذار باشد. فعالیت‌های ورزشی سبک مانند شنا یا یوگا نیز برای تقویت و انعطاف‌پذیری شانه نیز در این بازه‌ی زمانی توصیه میشود. همچنین، مراجعه‌ی دوره‌ای به پزشک متخصص و انجام عکس‌برداری، میتواند روند بهبودی را ارزیابی کرده و از پیشرفت مشکلات جلوگیری کند.
لازم به یادآوری است که اگر قبل از تزریق داروهای خود را قطع کرده‌اید، حتماً با پزشک مشورت کنید تا زمان مناسب برای شروع مجدد مصرف آن‌ها مشخص شود.
عوارض جانبی و نکات مهم
تزریق پی آر پی به دلیل استفاده از خون خود بیمار، یک روش ایمن محسوب میشود و معمولاً عوارض جدی به همراه ندارد، زیرا بدن این ماده را به‌عنوان یک عنصر خارجی شناسایی نمی‌کند.
بااینحال، در برخی موارد ممکن است افراد پس از تزریق علائمی را تجربه کنند که بیشتر به واکنش‌های طبیعی بدن مربوط می‌شوند. این علائم معمولاً خفیف، موقتی و ناشی از فرایند ترمیم بافت هستند. برای درک بهتر این عوارض و نحوه‌ی مدیریت آن‌ها، در ادامه دسته‌بندی دقیق‌تری ارائه داده و جزئیات بیشتری را بررسی خواهیم کرد.
عوارض شایع و موقت
پس از تزریق پی آر پی، ممکن است علائمی مانند درد و تورم، کبودی و قرمزی در محل تزریق، یا احساس گرما و التهاب موقتی ظاهر شوند. این علائم به طور طبیعی ناشی از فرایند ترمیم و تحریک سیستم بدن برای بازسازی بافت هستند.
ورود سوزن به بافت، همراه با تزریق پی آر پی که حاوی فاکتورهای رشد است، میتواند منجر به تحریک عروق خونی و آزادسازی مواد شیمیایی شود که باعث ایجاد درد و تورم در ناحیه می‌شوند. کبودی و قرمزی نیز ممکن است به دلیل آسیب جزئی به عروق خونی کوچک در حین تزریق رخ دهد. همچنین، احساس گرما یا التهاب موقتی نشان‌دهنده‌ی فعالیت سیستم ایمنی و افزایش جریان خون در ناحیه برای تسریع روند ترمیم است.
این علائم، اگرچه ممکن است در ابتدا نگران‌کننده به نظر برسند، شایع هستند و نشانه‌ای از شروع فرایند بازسازی به‌حساب می‌آیند. خوشبختانه، این عوارض کاملاً موقتی بوده و طی چند روز به خودی خود برطرف می‌شوند.
عوارض نادر
گاهی ممکن است بعد از تزریق علائمی را داشته باشید که عادی نیستند یا برخی از عوارض شایع مانند درد، تورم، یا کبودی را برای مدت طولانی تجربه کنید. این علائم میتوانند نشانه‌ای خطرناک باشند و نیاز به بررسی دقیق پزشکی دارند:
- اگر علائمی مانند قرمزی شدید، تورم همراه با ترشح چرک در ناحیه‌ی تزریق دارید یا اینکه تب کرده‌اید، این موارد ممکن است نشانه‌ای از عفونت در این ناحیه باشند. عفونت معمولاً به دلیل عدم رعایت شرایط استریل در هنگام تزریق رخ می‌دهد و باید سریعاً درمان شود.
- اگر شانه‌ی شما دچار کبودی شدید یا تورم غیرمعمول همراه بااحساس فشار یا درد شده است، این مسئله میتواند ناشی از هماتوم (تجمع خون زیر پوست) باشد که به دلیل آسیب به عروق خونی بزرگ‌تر در حین تزریق ایجاد شده است.
- ازطرفی، اگر درد در محل تزریق برای مدت طولانی باقی بماند یا باگذشت زمان شدت یابد، ممکن است نشان‌دهنده‌ی تحریک بیش از حد بافت یا تزریق نادرست باشد که نیاز به ارزیابی دقیق پزشکی دارد.
اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید، زیرا این موارد جدی هستند و نیاز به بررسی و درمان فوری دارند.
عوارض بسیار نادر
در مواردی بسیار نادر، ممکن است برخی افراد پس از تزریق پی آر پی دچار عوارضی مانند واکنش آلرژیک یا آسیب به عصب یا بافت اطراف شوند. ازآنجاکه پی آر پی از خون خود بیمار تهیه میشود و هیچ ماده‌ی خارجی به آن اضافه نمیشود، احتمال واکنش آلرژیک بسیار پایین است. بااینحال، اگر علائمی مانند خارش شدید، قرمزی گسترده، ورم غیرمعمول، یا تنگی نفس را تجربه کردید، ممکن است نشان‌دهنده‌ی واکنش حساسیت‌زا باشد که نیاز به ارزیابی فوری دارد.
در موارد نادر دیگری، تزریق ممکن است به دلیل ورود نادرست سوزن باعث آسیب به عصب یا بافتهای اطراف شود. این عارضه ممکن است با علائمی مانند بی‌حسی، احساس سوزش یا درد شدید و مداوم در ناحیه‌ی تزریق همراه باشد. این آسیب معمولاً به دلیل عدم دقت در فرایند تزریق رخ می‌دهد.
اگرچه این عوارض بسیار نادر هستند و احتمال وقوع آن‌ها بسیار کم است، اما در صورت بروز چنین علائمی باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
انتخاب یک مرکز معتبر و حرفه‌ای برای انجام تزریق پی آر پی میتواند به طور قابل‌توجهی خطر بروز عوارض را کاهش دهد. کلینیک درد اصفهان، تحت مدیریت دکتر جعفر پورقاسمیان، با رعایت استانداردهای بالا و بهره‌گیری از تیمی مجرب، محیطی ایمن و حرفه‌ای را برای انجام این روش درمانی فراهم کرده است تا احتمال بروز مشکلات به حداقل برسد.
سؤالات متداول
اگر فرد سابقهی آلرژی شدید به دارو داشته باشد، آیا باز هم میتواند از پی آر پی استفاده کند؟
بله، در اغلب موارد، افراد با سابقهی آلرژی شدید میتوانند از پی آر پی استفاده کنند، زیرا این روش از خون خود بیمار تهیه میشود و هیچ ماده خارجی به آن اضافه نمیشود. بااینحال، باید پزشک را از سابقه آلرژی خود مطلع کنید تا در شرایط خاص احتیاطهای لازم را در نظر بگیرد.
آیا شرایط خاصی مانند چاقی یا کمبود وزن میتواند بر اثربخشی تزریق پی آر پی تأثیر بگذارد؟
بله، افرادی که دچار چاقی هستند به دلیل افزایش التهاب مزمن و کاهش کیفیت پلاکت‌ها ممکن است اثربخشی کمتری از تزریق پی آر پی را مشاهده کنند. همچنین، افرادی که کمبود وزن دارند، ممکن است به دلیل کاهش ذخایر مواد مغذی و توانایی بازسازی بدن، نتایج کمتری از این روش بگیرند. در هر دو مورد، ارزیابی دقیق شرایط بیمار پیش از شروع درمان ضروری است.
آیا تزریق پی آر پی میتواند در بازسازی آسیبهای شانه پس از جراحی تأثیرگذار باشد؟
بله، پی آر پی میتواند روند بازسازی و بهبود پس از جراحی شانه را تسریع کند. این روش با تحریک فرایندهای ترمیم طبیعی بدن و کاهش التهاب میتواند به بازسازی تاندونها، غضروفها، و سایر بافتهای آسیبدیده کمک کند.
آیا تزریق پی آر پی میتواند برای بیمارانی که از پروتزهای شانه استفاده می‌کنند، مؤثر باشد؟
تزریق پی آر پی معمولاً برای بیمارانی با پروتز شانه به طور مستقیم مؤثر نیست، زیرا پروتز یک ساختار مصنوعی است. بااینحال، ممکن است برای تقویت بافتهای اطراف پروتز و کاهش درد ناشی از التهاب یا آسیب بافتی مفید باشد.
تأثیر زمان‌بندی تزریق پی آر پی پس از آسیب چگونه است؟ آیا تزریق زودهنگام یا دیرهنگام تفاوتی در نتیجه دارد؟
تزریق زودهنگام پی آر پی معمولاً در مراحل اولیه‌ی آسیب باعث به‌دست‌آوردن بهترین نتیجه از این روش میشود، زیرا فرایند ترمیم سریع‌تر آغاز شده است. تزریق پی آر پی در آسیبهای مزمن، ممکن است تأثیر کمتری داشته باشد، زیرا ممکن است بافت به‌شدت آسیبدیده باشد و توانایی ترمیم را ازدست‌داده باشد.
چه مدت پس از تزریق پی آر پی می‌توان تمرینات قدرتی یا ورزش‌های حرفه‌ای را از سر گرفت؟
معمولاً توصیه میشود حداقل ۴ تا ۶ هفته از انجام تمرینات قدرتی یا ورزش‌های سنگین خودداری کنید. این بازه‌ی زمانی اجازه می‌دهد تا فرایند بازسازی بافت به طور کامل انجام شود. پزشک بسته به نوع آسیب و پیشرفت درمان، زمان دقیق را تعیین می‌کند.
آیا تفاوتی در اثربخشی تزریق پی آر پی بین مردان و زنان وجود دارد؟
به‌طورکلی، تفاوت قابل‌توجهی در اثربخشی تزریق پی آر پی بین مردان و زنان گزارش نشده است. بااینحال، فاکتورهای هورمونی میتوانند نقش مهمی ایفا کنند. برای مثال، هورمون‌هایی مانند استروژن و تستوسترون که بر بازسازی و ترمیم بافت‌ها اثرگذارند، ممکن است بر نتایج درمان نیز تأثیر بگذارند. زنان در مراحل خاصی از چرخه قاعدگی یا یائسگی ممکن است پاسخ متفاوتی به درمان نشان دهند.
آیا زنان در دوران قاعدگی میتوانند تزریق پی آر پی انجام دهند؟
بله، زنان میتوانند در دوران قاعدگی تزریق پی آر پی انجام دهند، اما باید در نظر داشت که سطح هورمون‌ها در این دوره تغییر می‌کند و ممکن است بر فرایندهای التهابی و بازسازی بافت تأثیر بگذارد. در برخی موارد، ممکن است پزشکان توصیه کنند که تزریق در زمان دیگری از چرخه‌ی قاعدگی انجام شود تا تأثیر هورمون‌ها به حداقل برسد. در نهایت، تصمیم‌گیری به شرایط فردی بیمار و نظر پزشک بستگی دارد. مشورت با پزشک میتواند اطمینان حاصل کند که زمان‌بندی مناسب برای تزریق انتخاب شود.
درصورتی‌که اولین تزریق پی آر پی نتیجه‌بخش نباشد، چند بار دیگر می‌توان این درمان را تکرار کرد؟
معمولاً می‌توان ۲ تا ۳ جلسه تزریق پی آر پی را بافاصله‌ی ۴ تا ۶ هفته انجام داد. اگر پس از این تعداد تزریق، بهبودی قابل‌توجهی مشاهده نشد، ممکن است روش درمانی جایگزین در نظر گرفته شود.
آیا می‌توان از ترکیب تزریق پی آر پی و سلول‌های بنیادی برای درمان آسیبهای مزمن شانه استفاده کرد؟
بله، ترکیب پی آر پی و سلول‌های بنیادی میتواند در درمان آسیبهای مزمن شانه بسیار مؤثر باشد. پی آر پی با تقویت اثر سلول‌های بنیادی و افزایش عوامل رشد، روند بازسازی بافت را تسریع می‌کند و نتایج بهتری به همراه خواهد داشت.
چه عواملی میتوانند باعث شکست درمان با پی آر پی در شانه شوند؟
عواملی مانند عدم رعایت مراقبت‌های پس از تزریق، انجام تزریق در مراکز غیرمعتبر، شدت بالای آسیب، یا بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت کنترل‌نشده میتوانند باعث کاهش اثربخشی یا شکست درمان شوند.
در صورت ترکیب پی آر پی با سلول‌های بنیادی، چه آسیب‌هایی از شانه بهتر درمان می‌شوند؟
ترکیب این دو روش برای درمان آسیبهای مزمن و شدید؛ مانند پارگی‌های بزرگ تاندونی، آسیبهای غضروفی پیشرفته، یا آرتروز مراحل اولیه تا میانی مناسب‌تر است، زیرا اثرات بازسازی‌کننده و ضدالتهابی را تقویت می‌کند.
چه تفاوت‌هایی بین تزریق پی آر پی و تزریق هیالورونیک اسید در درمان آسیبهای شانه وجود دارد؟
پی آر پی با تحریک بازسازی بافتهای آسیبدیده عمل می‌کند، درحالی‌که هیالورونیک اسید بیشتر برای کاهش موقتی درد و روان کردن مفاصل استفاده میشود. هیالورونیک اسید اثری ترمیمی ندارد، اما پی آر پی میتواند آسیبهای بافتی را بهبود بخشد.
آیا تزریق پی آر پی میتواند روی کاهش درد و التهاب ناشی از مشکلات شانه در دوران بارداری مؤثر باشد؟
تزریق پی آر پی به دلیل استفاده از خون خود بیمار، یک روش ایمن محسوب میشود و ممکن است در دوران بارداری برای کاهش درد و التهاب استفاده شود. بااینحال، تصمیم‌گیری نهایی باید باتوجه‌به شرایط مادر و تحت‌نظر پزشک انجام شود.
