زانو درد از جمله دردهای اسکلتی_عضلانی است که بر زندگی روزمره و عملکرد فرد تاثیر زیادی میگذارد. علل مختلفی ممکن است باعث درد زانو شود بنابراین مهمترین عامل در انتخاب درمان مناسب فرد، تشخیص چرایی درد است. پزشک بعد از بررسی آزمایشات و نمونههای عکسبرداری، تشخیص نهایی علت درد زانو را مطرح و براساس آن یک پروتکل درمانی متناسب طراحی خواهد نمود. به طور کلی برای رفع دردهای مزمن زانو، مجموعه روشهایی همچون فیزیوتراپی، لیزردرمانی، شاک ویو و تزریق پیآرپی انجام خواهد شد. در نهایت، اگر موارد غیرجراحی درد را کاهش ندهند، ممکن است پزشک روشهای جراحی را به بیمار پیشنهاد نماید.
تشخیص درست چه اهمیتی در درمان درد زانو دارد؟
رسیدن به تشخیص درست در مورد علت درد زانو، گام اول درمان درد زانو است، زیرا درد زانو ممکن است به علتهای مختلفی مثل پارگی مینیسک، آرتروز زانو، بورسیت، التهاب یا پارگی تاندونها، التهاب عضلات و …. به وجود بیاید اما طرح درمانی هر عارضه با دیگری اندکی تفاوت خواهد داشت. در نتیجه تشخیص درست باعث میشود تا:
- درمان موثر و صحیح انتخاب شود.
- درمانهای وقتگیر، بیاثر و اضافی از طرح درمانی حذف خواهند شد.
- درد و ناراحتی بیمار با سرعت بیشتری کاهش یابد.
- از عوارض ناخوشایند ناشی از درمان جلوگیری شود.
- از بروز دوباره درد و ناراحتی جلوگیری شود.
- وضعیت جسمی و روحی بیمار با سرعت بیشتری بهبود یابد.
بنابراین مشاهده مینماید که حتی برای انتخاب درمانهای غیرجراحی مناسب، تشخیص درست و دقیق از اهمیت ویژهای برخوردار است.
درمانهای غیرجراحی زانو درد برای چه افرادی مناسب است؟
درمانهای جراحی اغلب اولین خط درمانی برای کاهش و رفع دردهای زانو هستند و به دلیل نداشتن عارضه و خطر طولانی مدت برای بیشتر گروههای سنی قابل استفاده هستند. همچنین روشهای غیرتهاجمی توصیه ابتدایی پزشکان متخصص به بیماران است زیرا در سالهای اخیر این روشها تاثیرات خوبی از خود نشان دادهاند. البته به خاطر داشته باشید که درمانهای غیرجراحی برای همه افراد مناسب نیستند و در صورت تاکید پزشک بر انجام جراحی، بیمار باید آن را بپذیرد.
اگر جزو گروههای زیر هستید، میتوانید از روشهای غیرجراحی استفاده کنید:
- درد خفیف تا متوسط دارید: اگر درد زانوی شدید دارید، به طوری که راه رفتن و فعالیت روزمره را مختل نموده است، بهتر است جراحی انجام دهید.
- زندگیتان مختل نشدهاست: در صورتی که علائم ناخوشایند درد زانو باعث مختل شدن زندگیتان نشده است، میتوانید از روشهای درمان غیرجراحی استفاده نمایید.
- درمانهای غیرجراحی برای شما موثر بودهاست: اگر درمانهای غیرجراحی که انجام میدادید باعث بهبودی شده آن را ادامه دهید. اما اگر بعد از امتحان روشهای مختلف غیرجراحی همچنان در زانوهایتان احساس درد کنید، بنابراین بهتر است تا جراحی را انتخاب نمایید.
- تمام روشهای غیرجراحی را امتحان نکردهاید: با انجام تنها یک روش مایوس نشوید، برای مشاهده تاثیرات روشهای غیرجراحی بایستی یک طرح درمانی جامع از چند روش داشته باشید بنابراین حتما روشهای غیرجراحی مختلف را امتحان نمایید.
- افرادی که جراحت باعث دردشان نشدهاست: در صورتی که به دلیل پارگی لیگامنتها، مینیسک و عضلات دچار درد زانو شده باشید، روشهای غیرجراحی برای درمان این دردها موثر نخواهند بود.
- جوان هستید و سلامت جسمانی خوبی دارید: در صورتی که شرایط فیزیکی خوبی دارید، میتوانید در گام اول از درمانهای کم تهاجمی استفاده کنید، جوانی و سلامت شما محرک اصلی بهبودی درد زانوهایتان خواهد بود و ممکن است دیگری نیازی به جراحی نداشته باشید.
- سن یا دیگر مشکلات زمینهای امکان جراحی به شما نمیدهد: سن بالا، بیماریهای قلبی و عروقی و حتی دیابت ممکن است شما را هنگام جراحی در معرض خطرات مختلفی قرار دهند، از این رو در صورت داشتن هر گونه بیماری زمینهای درمانهای غیرجراحی گزینههای بهتری هستند.
- به دلایل شخصی نمیخواهید جراحی انجام دهید: برخی افراد به دلایل مختلفی از جمله هزینه بالای عمل جراحی، عوارض و دشوارهای آن مایل به عمل نیستند، اگر شما هم از سختیهای جراحی گریزان هستید، روشهای کم تهاجم برای شما مناسبترند.
روشهای درمان غیرجراحی زانو درد
درمانهای غیرجراحی بسیاری برای تسکین زانودرد، افزایش توانایی حرکتی و بهبود کیفیت زندگی بیماران وجود دارند که برخی از آنها عبارتند از:
استراحت
گام اول برای کاهش درد زانو، استراحت است البته به این معنی نیست که پا به طور کامل بیحرکت بماند. خودداری از فعالیتهای شدید جسمانی و بلند کردن اجسام سنگین در جلوگیری از آسیب بیشتر و کاهش درد موثر است. به خاطر داشته باشید که ورزشهای سبک همچون شنا میتواند در ریکاوری موثر باشد.
وقتی دچار مشکل زانو میشوید، اقدامات زیر را در 24 تا 48 نخست پس از آسیبدیدگی انجام بدهید:
- به زانو استراحت بدهید، درعینحال از استراحت مطلق طولانیمدت خودداری کنید.
- وقتی بیدار هستید، زانو را هر یک ساعت یکبار به آرامی به مدت 10 تا 20 ثانیه تکان بدهید.
- پا را بالا بگذارید و اگر فکر میکنید کمکی به تسکین زانودرد میکند، بالشی را زیر زانو قرار بدهید.
اقدامات زیر پس از گذشت 48 ساعت توصیه میشود:
- سعی کنید بیشتر از پای خود استفاده کنید، چرا که ورزش برای تسکین درد مزمن مفید است.
- وقتی میخواهید از پلهها بالا بروید، اول پای سالم را بالا بگذارید. اگر راهپله نرده دارد، حتماً از نرده بگیرید.
- هنگام پایین آمدن از پلهها، ابتدا پای دردناک را پایین بگذارید. اگر راهپله نرده دارد، حتماً از نرده بگیرید.
- سعی کنید برنامۀ روزانهتان را همچنان در حد توانتان ادامه بدهید. فعال ماندن به بهبودی سریعتر زانودرد کمک میکند. برای مثال علیرغم زانودرد همچنان سر کار بروید یا به محل کار برگردید.
کمپرس سرد و گرم
استفاده از کیسه یخ برای مدیریت کوتاه مدت زانودرد بسیاری از بیماران مفید است. برای تهیه کیسه یخ میتوانید تکههای یخ را داخل یک کیسه پلاستیکی بریزید یا حولهای را دور تکههای یخ بپیچید. کیسه یخ را هر بار بیشتر از 20 تا 30 دقیقه روی زانو نگذارید، اگر این مدت طولانیتر شود، ممکن است پوستتان آسیب ببیند. هر دو تا سه ساعت یک بار از کیسه یخ استفاده کنید. رنگ پوست را پس از 5 دقیقه سرمادرمانی بررسی کنید. اگر پوست به رنگ سرخ یا صورتی روشن درآمده بود، کیسه یخ را بردارید. اگر پوست صورتی نشده بود، بگذارید کیسه یخ 5 تا 10 دقیقه دیگر روی زانو بماند.
استفاده از کمپرس گرم نیز درمانی مؤثر و ایمن برای تسکین اکثر دردهاست. میتوانید از پدهای حرارتی، کرم ایجادکننده حرارت عمقی و بطری آب داغ استفاده کنید. گرمای ملایم کافی است، اگر کمپرس گرم بیش از حد داغ باشد، خطر سوختن یا سوختگی با آب جوش وجود دارد. پوست را مرتب معاینه کنید. حتماً حولهای را بین پوست و کمپرس گرم بگذارید.
روی موضعی که به تازگی آسیب دیده است، کمپرس گرم نگذارید. چون گرما خونریزی زیر پوست را افزایش میدهد و مشکل را وخیمتر میکند. حواستان باشد که کمپرس گرم هر بار بیشتر از 20 دقیقه روی پوست نماند.
بریس
بریس یا زانوبند طبی از ساختارهای آسیبدیده یا ضعیف زانو حمایت و آنها را پایدار میکند. بستن بریس زانو باعث میشود که فشار کمتری به ساختارها و در مجموع کل مفصل وارد شود. در نتیجه زانودرد تسکین پیدا میکند، فرایند التیام تسهیل میگردد و از آسیبدیدگی بیشتر یا آسیبدیدگی مجدد جلوگیری میشود. بهاینترتیب میتوانید فعالیت بدنی بیشتری داشته باشید و برای تقویت زانو و افزایش توانایی حرکتی مفصل ورزش کنید. یکی از فواید ورزش تسکین درد زانو است.
زانوبند طبی به روشهای زیر موجب تسکین درد زانو میشود:
- کنترل حرکت و دامنه حرکتی
- پایدارتر کردن زانو
- حفظ همترازی مفصل
- کاهش التهاب
- توزیع مجدد نیرو دور از بخشهای خاص مفصل
- کاهش فشار یا جذب وزن بدن
- تسهیل صاف کردن و کشیدن زانو
بریسهای زانو از مواد مختلف ساخته میشوند؛ کارکردهای گوناگونی دارند و در سطوح متفاوت از زانو حمایت میکنند. بریس زانو به گونهای طراحی میشود که به مدیریت و توزیع فشار دور زانو کمک کند. تشخیص مشکل خاص زانو لازمه یافتن نوع مناسب بریس است.
تغییر کفش و استفاده از کفی طبی نیز مانند بستن بریس برای کاهش زانودرد مفید است. برای مثال پوشیدن کفش دارای کفی مناسب که به خوبی از پا حمایت میکند، اثر وزن را هنگام برخورد پا به زمین کاهش میدهد. کفی طبی وج (wedge) نیز برای برداشتن فشار از روی پاشنه در زمان راه رفتن توصیه میشود.
دارو درمانی
داروهای بسیاری شامل داروهای خوراکی و تزریقی برای درمان زانودرد موجود هستند. پزشکان داروی مناسب را با توجه به منشأ درد تجویز میکنند. درهرحال اکثر داروهایی را که بیماران برای تسکین زانودرد مصرف میکنند، میتوان در یکی از دو گروه داروهای ضدالتهابی و مسکن (ضددرد) طبقهبندی کرد.
- استامینوفن و داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs)؛ مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن، مهمترین داروهای بدوننسخه هستند. این داروها برای تسکین درد ناشی از پیچخوردگی و کشیدگی ساده یا حتی آرتریت مفید میباشند.
- داروهای تجویزی معمولاً مسکنهایی قویتر از داروهای بدوننسخه هستند. از جمله داروهای تجویزی پرمصرف برای درمان زانودرد میتوان به داروهای NSAIDs قوی و بازدارندههای COX-2 اشاره کرد؛ بازدارندههای COX-2 عوارض جانبی گوارشی مانند خونریزی معده را کاهش میدهند. مصرف این داروها عموماً در صورتی توصیه میشود که زانودردتان متوسط تا شدید باشد. سلکوکسیب تنها بازدارندۀ COX-2 است که در حال حاضر در بازار وجود دارد.
- انتخاب دیگر گلوکزآمین و کندرویتین سولفات است. این اقلام مکملهایی خوراکیاند که پزشکان معتقد هستند باعث تسکین درد آرتروز میشوند.
فیزیوتراپی
بهبود کیفیت زندگی روزمره از طریق کاهش درد و افزایش توانایی حرکتی هدف اصلی از انجام فیزیوتراپی است. پزشک یا متخصص طب فیزیکی طرح درمان فیزیوتراپی را برای تسکین زانودرد طراحی و اجرا میکند.
قوی، انعطافپذیر و پایدار نبودن پا از جمله شایعترین دلایل زانودرد است. نرمشهای کششی و حرکات اصلاحی فیزیوتراپی با تقویت عضلات و افزایش انعطافپذیری و پایداری زانودرد را در حد چشمگیری کاهش میدهد.
فیزیوتراپی با توجه به شدت زانودرد و پرونده پزشکی منحصربهفردتان میتواند روش بسیار مؤثری برای تسکین زانودرد باشد. فیزیوتراپی کیفیت زندگی بیماران دچار مشکلاتی مانند پارگی مینیسک و آرتروز خفیف تا متوسط را بهبود میدهد. به علاوه فیزیوتراپی لزوم مداخلۀ جراحی را در بعضی موارد از بین میبرد. درهرحال اگر شما و پزشک معالجتان به این نتیجه رسیدید که جراحی بهترین درمان است، فیزیوتراپی همچنان میتواند نقش مهمی در آمادگی و بهبود قبل از جراحی و نقاهت بعد از جراحی داشته باشد.
درمان دستی
درمان دستی تکنیک نوینی است که از مدلهای مختلف ماساژ درمانی و ماساژ بافت عمیق و غضروفها استفاده میکند تا درد و خشکی مفاصل کاهش یافته و انعطاف و دامنه حرکتی افزایش یابد. درمان دستی با کاهش التهاب، فشار و گرفتگی عضلات، به درمان و بهبودی آسیب در ناحیه زانو کمک خواهد کرد. تکنیکهای کششی درمان دستی، خشکی زانو را از بین میبرد و به بهبود وضعیت مفاصل کمک بسیاری میکند. به علاوه در طی جلسات درمان، عضلات پا تقویت شده و به روند بهبود سریعتر درد زانو کمک خواهند کرد. بنابراین درمان دستی همراه با ورزشهای فیزیوتراپی میتواند در بهبود درد زانو موثر باشد.
ورزشهای آبی (آب درمانی)
آب درمانی روش فوقالعادهای برای تسکین زانودرد است. آب گرم جریان خون را تحریک میکند و خاصیت شناوری آب فشار و استرس وارد بر مفصل زانو را کاهش میدهد. کاهش درد بیماران را تشویق میکند که حرکات کششی و قدرتی مفصل زانو را انجام بدهند.
آب درمانی روش مؤثری برای درمان درد آرتروز زانو، درد قبل یا بعد از جراحی زانو، ضعف زانو و مشکلات تعادلی یا گام برداشتن است. به علاوه آب درمانی محیط ایمنی را در اختیار بیماران میگذارد تا با کاهش خطر آسیبدیدگی مجدد با خیالی آسودهتر ورزش کنند.
تحریک الکتریکی
استفاده از دستگاه تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS) راهبردی برای درمان زانودرد است. برای آنکه دستگاه TENS درد را در حد محسوسی کاهش دهد، لازم است پدهای دستگاه در محل مناسب گذاشته شوند. تعیین محل دقیق احساس درد در زانو لازمه تأثیرگذار بودن درمان است، چرا که پدهای دستگاه دقیقاً بر روی نقاط دردناک گذاشته میشود. پزشک معمولاً محل و تعداد پدها را تعیین میکند.
سیگنالهای الکتریکی دستگاه TENS سیگنالهای درد ارسالی از مغز به عضو آسیبدیده را مختل میکنند. در نتیجه زانو دیگر سیگنالهای درد را دریافت نمیکند و زانودرد کمتر میشود. چنانچه پدهای دستگاه TENS روی نقاط صحیح گذاشته شود، این نوع الکتروتراپی (برقدرمانی) شدت درد زانو را در حد چشمگیری کاهش میدهد و در نتیجه دامنه حرکتی و انعطافپذیری بیشتر میشود.
لیزر درمانی
استقبال از درمان با لیزر کمتوان یا سرد برای درمان زانودرد التهابی در حال افزایش است، چرا که لیزرتراپی درمانی غیرتهاجمی و راحت است. لیزردرمانی صرفاً درد را پنهان نمیکند، بلکه منشأ درد را هدف میگیرد تا فرایند التیامبخشی تسهیل شود.
لیزردرمانی کمتوان حرکت مفصل را افزایش و شدت درد بیماران مبتلا به آرتروز خفیف زانو را کاهش میدهد. لیزردرمانی را میتوان در کنار درمانهای دیگری مانند فیزیوتراپی انجام داد تا توانایی حرکتی بیشتر شود و زانودرد تسکین پیدا کند.
تأثیرگذاری لیزردرمانی سرد در سطح سلولی است تا فرایند ترمیم بافتهای آسیبدیده زانو بهتر انجام شود. انرژی نورانی بدون درد در بافت آسیبدیده نفوذ میکند تا التهاب دامنزننده به درد کمتر شود. درد همگام با ترمیم شدن بافت از بین میرود. بهترین مزیت لیزردرمانی کاهش نیاز به مصرف داروهای ضدالتهابی است.
شاک ویو
شاکویوتراپی (SWT) درمانی غیرتهاجمی است که در آن از امواج صوتی پرتوان برای کاهش درد و برانگیختن فرایند التیامبخشی بدن بهره گرفته میشود. شاکویوتراپی درمانی بسیار مؤثر برای بازیابی عملکرد زانو و تسکین درد است. تأثیرگذاری شاک ویو عمدتاً به این دلیل است که این روش، برخلاف اکثر روشهای درمانی، میتواند بافت همبند جای زخم را متلاشی کند. در پی از بین رفتن بافت همبند (اسکار) فرایند رشد رگهای خونی برانگیخته میشود، در نتیجه عملکرد عضلانی بازیابی میشود و در نهایت فرایند التیام تسهیل میشود. شاک ویو فقط برای بیماران دچار آسیبدیدگی مزمن به کار برده میشود و بر روی بیماران مبتلا به آسیبهای حاد، بهجز اسپاسم یا گرفتگی عضلانی، انجام نمیشود.
تکار تراپی
استفاده از فناوری تکار (TECAR) در درمانهای توانبخشی بسیار مهم است، چون تکار تراپی درد را کاهش میدهد و باعث تخلیۀ عروقی در سیستم لنفاوی میشود. تکار تراپی به طور کلی برای درمان اختلالهایی مانند اسپرین، تاندونیت، بورسیت، کشیدگی و پارگی عضله، میوزیت، آسیبهای کپسول مفصلی، فرایندهای آرتریتی و درد عصب سیاتیک کاربرد دارد.
تکار تراپی بر القای حرارت «از بیرون» مبتنی نیست، بلکه بر پایه تحریک بارهای یونی است که به طور طبیعی در بافتهای عضلانی وجود دارند. این تحریک از طریق استفاده از الکترودهای خاص انجام میشود. تکار تراپی شامل فرایند تحریک شدید بافتها در سطح سلولی میشود؛ این تحریک گردش خون را فعال میکند، در نتیجه افزایش دمایی القا میشود که شتاب بیشتری به واکنش فیزیولوژیک طبیعی میدهد. بنابراین در تکار تراپی از انتقال الکتریکی از بیرون استفاده نمیشود، بلکه تکار تراپی از طریق تبادل الکترولیتهایی انجام میشود که از قبل در سطح سلولی در ارگانیسم وجود دارند. هدف از تبادل الکترولیتها فعالسازی مجدد گردش خون است. پس این فرایند افزایش دما را در بافتها القا میکند. این افزایش دما محرک واکنش طبیعی ارگانیسم میشود که برای ترمیم تعداد قابلتوجهی از آسیبهای عضلانی و مفصلی ضروری است.
دامنه حرکتی در پی ایجاد اثرهای گرمایی بیشتر میشود و تنآرامی عضلانی سریعتر انجام میشود. در نهایت درد عضو آسیبدیده در حد چشمگیری کاهش مییابد.
درمانهای تزریقی
تزریقهای مفصلی درمان متداول دیگری برای تسکین زانودرد است. تزریقهای مؤثر برای تسکین زانودرد عبارتند از:
- تزریق استروئید: تزریق استروئید را میتوان به روشی ایمن هر سه ماه یک بار تکرار کرد. تزریق استروئید زانودرد را از طریق کاهش التهاب دامنزننده به درد کمتر میکند. آمپول استروئید معمولاً سریعالاثر است و هنگام خارج شدن از کلینیک دردی نخواهید داشت.
- تزریق ژل: تزریق ژل عموماً چندان برای تسکین درد مؤثر نیست. ماده تزریقی مایعی غلیظتر از استروئید است و به همین دلیل تزریقش از تزریق استروئید دردناکتر است. وقتی ژل در زانو تزریق میشود، مایع یا ماده روانکننده بیشتری وارد مفصل میشود، در نتیجه لایه محافظ بین استخوانها بیشتر میشود. به این ترتیب حرکت مفصل زانو روانتر میشود. تزریق ژل معمولاً زانودرد بیماران را بلافاصله تسکین نمیدهد. بهعلاوه بیماران تا مدت کوتاهی پس از تزریق ژل احساس میکنند که زانویشان کمی خشکتر شده یا گرفته است.
- تزریق پلاسمای سرشار از پلاکت (PRP): سلولهای تزریق شده در درمان پیآر پی رشد غضروف سالم و جدید را برای بدن ممکن میکنند. ابتدا مقدار کمی خون از بیمار گرفته میشود، نمونه خون در دستگاه سانتریفیوژ چرخانده میشود تا سلولهای بنیادی و پلاکتها جداسازی شود. محلول بهدست آمده همان روز در زانوی بیمار تزریق میشود.
- تزریق اوزون: اوزونتراپی درمانی طولانی اثر است که زانودرد را بدون نیاز به عمل جراحی تسکین میدهد. ساز و کار اثرگذاری اوزون تراپی برای تسکین درد و بهبود عملکرد زانو به بازدارندگی واکنش التهابی مربوط میشود. وقتی گاز اوزون در زانو تزریق میشود، به مولکولهای اکسیژن تجزیه میشود. تأمین اکسیژن شتاب بیشتری به جریان خون و فرایند ترمیم موضع آسیبدیده میدهد. در نتیجه درد و التهاب به تدریج فروکش میکند. (منبع)
درمان زانو درد با حرکات ورزشی
هوشمندانهترین راه برای ورزش کردن اتخاذ روشی کلنگر است. تغذیه مناسب، خواب کافی و تقویت دیگر بخشهای بدن سلامت زانوها را در حد قابل توجهی بهبود میدهند.
عضلات پا آهسته و پیوسته قویتر میشود، اما تمرکز ورزشدرمانی زانودرد بر روی این فایده نیست. بازیابی پایداری و استحکام زانو هدف اصلی از انجام دادن این حرکات ورزشی است. وقتی پزشک به شما اجازه داد، حرکات ورزشی سختتری را به برنامه ورزشیتان اضافه کنید.
ساید استپ یا قدم گذاشتن به پهلو
برای انجام این حرکت به یک کش مقاومتی نیاز دارید. حرکت ساید استپ عضلات سرینی و مفصلهای ران را تقویت میکند. تقویت عضلات دور زانو درد را تسکین میدهد. برای انجام این حرکت طبق مراحل زیر پیش بروید:
- کش مقاومتی را دور مچ پاها بیندازید.
- بایستید، پاها را به هم بچسبانید و زانوها را کمی خم کنید.
- سر و لگن را صاف نگه دارید. نوک پنجهها باید صاف و رو به جلو باشد.
- یک قدم به عرض شانه به یک سمت بردارید.
- پس از برداشتن 8 یا 9 قدم، در جهت برعکس قدم بردارید.
کش مقاومتی باید قدم برداشتن را کمی سخت کند، اما نباید در حدی سفت باشد که برای قدم برداشتن مجبور به زور زدن و تقلای بیش از حد شوید. خالی کردن زانوها نشانۀ این است که کش مقاومتی بیش از حد سفت است. اگر رو به جلو زمین میخورید، گامها را بیش از حد بزرگ برمیدارید. تعداد گامها را به تدریج بیشتر کنید، اما طول گامها را بیشتر نکنید.
ددلیفت تکپا
دد لفیت تکپا عضلههایی را به کار میگیرد که به حفظ تعادلتان کمک میکنند. برای انجام این حرکت طبق مراحل زیر پیش بروید:
- روی یک پا بایستید و زانو را کمی خم کنید.
- به سمت جلو و پایین خم شوید.
- همانطور که رو به جلو خم میشوید، باید پایی را که روی هواست، همتراز با بدن بالا ببرید.
- زانو را تحتکنترل داشته باشید و تا جایی که میتوانید پایین بروید.
- به آرامی بایستید. حرکت را 5 بار برای هر پا تکرار کنید.
کمر در زمان انجام این حرکت باید صاف باشد. هنگام خم شدن به پایین باید کاملاً زانوها را کنترل کنید. این حرکت برای تقویت عضلات همسترینگ، مرکزی و کمر طراحی شده است.
استپآپ یا بالا رفتن از پله
روشهای بسیاری برای انجام حرکت استپآپ وجود دارد. درهرحال تمرکز این حرکت باید بر روی توانبخشی باشد و با هدف تناسب اندام حرفهای انجام نشود. این حرکت طی مراحل زیر انجام میشود:
- صندلی، پله یا نیمکتی را انتخاب کنید که باعث شود زانو را 90 درجه خم کنید.
- پای راست را روی پله بالا بگذارید.
- هر دو پا را روی پله بگذارید و به هم بچسبانید.
- اول پای راست و بعد پای چپ را پایین بگذارید.
این تمرین را آهسته و با سرعتی که باعث ناراحتیتان نشود، انجام بدهید. تعادل لازم عضلههای دور زانو و پشت پا را تقویت میکند. سعی کنید حرکت را در سه ست 15 مرتبهای انجام بدهید. بین ستها استراحت کنید.
بالا بردن پا به صورت صاف
بالا بردن پا به صورت صاف برای بیمارانی ایدهآل است که درمان توانبخشی را به تازگی شروع کردهاند. حتی با وجود بستن بریس هم میتوانید این حرکت را انجام بدهید.
- صاف به پشت دراز بکشید و پاها را به هم بچسبانید.
- زانوی سالم را در حالیکه کف پا صاف روی زمین است، خم کنید.
- زانوی آسیبدیده را حدود 30 سانتیمتر از زمین بلند کنید.
- 10 ـ 15 ثانیه در این حالت بمانید، سپس پا را به آرامی پایین بیاورید.
این حرکت عضلههای شکمی و چهارسر را به کار میگیرد. وقتی توانستید زانوی آسیبدیده را خم کنید، جای پاها را به نوبت با هم عوض کنید.
نشستن پشت به دیوار
حفظ تعادل و فرم در تمام حرکات ورزشی ضروری است. اما انجام این حرکت به تمرکز بیشتری نیاز دارد.
- صاف پشت به دیوار بایستید و پاها را به عرض شانه باز کنید.
- هر دو پا را به اندازۀ 60 سانتیمتر از دیوار دور کنید.
- بدن را روی دیوار به سمت پایین بلغزانید تا زانوها 90 درجه خم شود.
- 5 ثانیه در این حالت بمانید، سپس با لغزش بدن به آرامی به بالا برگردید.
- حرکت را 10 بار تکرار کنید.
هر چه پاها بهتر و قویتر شد، مدت طولانیتری در وضعیت نشسته بمانید. باید فشار را در عضلههای چهارسر و سرینی احساس کنید.
غلتاندن فوم رولر
یک روش فوقالعاده برای شروع و پایان حرکات فیزیوتراپی زانو استفاده از فوم رولر است.
- برای این حرکت به فوم رولر و تشکی نیاز دارید که روی آن بنشینید یا دراز بکشید.
- فوم رولر را به آرامی و آهستگی زیر عضلات مختلف پا بلغتانید.
- حرکت چرخشی را تکرار کنید.
- برای ماساژ دادن کف پا از توپ تنیس استفاده کنید.
ماساژ با فوم رولر برای تمام عضلهها مفید است. این تمرین توانایی حرکتی را با شل کردن عضلهها افزایش میدهد. بهعلاوه این نوع ماساژ تجمع اسید لاکتیک را پس از فیزیوتراپی کاهش میدهد.
پیشگیری از عود درد زانو
طیف گستردهای از عاملهای سبک زندگی، آسیبدیدگی زانوی سالمندان را شدیدتر میکند. بنابراین با ایجاد چند تغییر ساده در عادتهای روزمره میتوانید عود حملات زانودرد را به حداقل برسانید. رعایت توصیههای زیر برای پیشگیری از عود زانودرد مفید است.
وزنتان را در حد سالم نگه دارید.
اضافه وزن به مفصلهای زانو فشار میآورد، آنها را آسیبپذیرتر و مستعد درد مزمن میکند و حتی زمینهساز ابتلا به عارضههایی مانند آرتروز میشود. اگر چند کیلو اضافه وزن دارید، با کاهش وزن از آسیبدیدگی زانو جلوگیری کنید. اگر شاخص تودۀ بدنیتان (BMI) در حد سالم است، وزنتان را در همین حد نگه دارید تا دچار مشکلات زانو نشوید.
کفش مناسب بپوشید.
این توصیه ساده به نظر میرسد. کفش پاشنه بلند فشار مضاعفی را به عضلات چهارسر و زانوها وارد میکند. کفش تخت برای عضلات زانو بهتر است. با پوشیدن کفش راحت و اندازه به عضلات پا کمک کنید تا تعادل و همترازی مناسب را حفظ کنند.
پوشیدن کفش راحت هنگام ورزش بسیار مهم است. اگر دونده یا ورزشکار هستید، از فروشنده کالاهای ورزشی بخواهید کفشی برایتان بیاورد که کاملاً اندازه و متناسب با فرم پاهایتان باشد و برای ورزش موردنظرتان مناسب باشد.
در ورزشهای انتخابیتان تجدیدنظر کنید.
در ورزشهای کمبرخوردی مانند شنا و پیادهروی احتمال آسیب دیدن زانوها کمتر از ورزش در باشگاه یا ورزشهای تماسی است. حداقل شنا را به عنوان مکمل ورزشهای پربرخورد انجام بدهید تا این ورزش هوازی فوقالعاده به بهبود سلامتیتان کمک کند.
تمرینهای همراه با وزنه را به برنامه ورزشیتان اضافه کنید.
حرکات همراه با بلند کردن وزنه عضلات زانو و پا را تقویت میکند، در نتیجه احتمال آسیبدیدگی کمتر میشود. متخصص طب فیزیکی برنامۀ ورزشی شامل حرکات قدرتی و پایدارکنندۀ مناسب را برایتان تنظیم میکند.
کشش زانو
نرمشهای کششی را قبل از شروع هر ورزشی، چه تمرین ورزشی جدی باشد، چه تفریحی، حتماً انجام بدهید. روی عضلات همسترینگ، ساق پا و چهارسر تمرکز کنید تا پاها شل شود. بهاینترتیب هنگام ورزش به زانوها و کاسۀ زانوها فشار وارد نمیشود.
تکنیک صحیح را به کار ببرید.
استفاده از تکنیک درست را بهویژه هنگام انجام حرکات کششی یا بلند کردن وزنه برای تقویت عضلات پا فراموش نکنید. متخصصان ما فرمتان را ارزیابی میکنند و مطمئن میشوند که با حرکات اشتباه یا قفل کردن زانوها هنگام انجام تمرینهای خاص، فشار غیرضروری به زانوها وارد نمیکنید.
از محافظ زانو استفاده کنید.
یکی از سادهترین روشها برای جلوگیری از آسیبدیدگی زانو این است که هنگام ورزشهایی مانند اسکیت یا دوچرخهسواری که احتمال زمین خوردن در آنها زیاد است، از محافظ زانو استفاده کنید.
با باندپیچی و محافظت از خود از کبودیها یا حتی شکستگیهای دردناک جلوگیری کنید. اگر فکر میکنید باند و محافظ تیپتان را خراب میکند، یک جفت محافظ شیک بخرید و به آنها به چشم اکسسوری نگاه کنید. اگر فرزند دارید، حتماً تشویقش کنید که از محافظ زانو استفاده کند تا این عادت خوب در او نهادینه شود.
در ورزش زیادهروی نکنید.
بسیار مهم است که محدودیتهای لازم را حین ورزش رعایت کنید. حتی اگر تکنیکهای ورزشیتان بیعیب و نقص باشد و این تکنیکها میزان فشار وارد بر زانوها را محدود کند، درهرحال زیادهروی در ورزش به آسیبدیدگی زانو منجر خواهد شد. افراط در ورزش کردن عضلهها را بهطور فزایندهای آسیبپذیرتر میکند.
به حالت اندامیتان توجه کنید.
قوز کردن و خم شدن از کمر به آسیبدیدگی یا درد مزمن زانو منجر میشود. در حالت ایدهآل باید به صورتی راه بروید و بنشینید که سرتان صاف و به طور قائم بالای شانهها قرار بگیرد و شانهها مستقیماً بالای عضلات مرکزی باشد. قوز کردن رو به جلو به زانوها فشار میآورد. قوز کردن معمولاً پیامد ضعیف بودن عضلات مرکزی است.
نتیجهگیری
زانودرد یکی از شایعترین و متداولترین دردهای اسکلتی و عضلانی است و عمدتا با بالا رفتن سن شدت مییابد. این نشانه ممکن است علتهای مختلفی داشته باشد اما خواست اغلب بیماران درمان سریع و بدون نیاز به جراحی است. روشهای مختلف غیرجراحی از جمله: فیزیوتراپی، تزریقهای استروئید و پیآرپی ، شاک ویو، لیزر درمانی، تکار و… تاثیرات بسیار خوبی را تا به امروز نشان دادهاند. از اینرو، متخصصان طب فیزیکی برای درمان انواع زانو درد، مجموعهای از روشهای مختلف غیرجراحی را به بیماران پیشنهاد مینمایند تا هرچه سریعتر علائم ناخوشایند از بین بروند. خوشبختانه روشهای غیرجراحی نتایج خوبی نیز از خود نشان دادهاند و تبدیل به خط اصلی درمان زانودرد شدهاند. در صورتی که با دردهای مزمن زانو دست و پنجه نرم میکنید، حتما برای تشخیص و بررسی دقیق به متخصص طب فیزیکی مراجعه نمایید.
پرسشهای پرتکرار
بهترین درمان برای زانودرد چیست؟
مصرف داروهای بدون نسخه و فیزیوتراپی بهترین روشها برای درمان زانودرد به شمار میآیند.
آیا آسیبدیدگی زانو بدون جراحی خوب میشود؟
بله، مسلماً. اکثر آسیبدیدگیهای زانو هیچگاه به درمان جراحی نیاز پیدا نمیکنند و به کمک فیزیوتراپی، مصرف دارو و تزریقهای مناسب بهبود مییابند.
آیا پیادهروی میتواند زانودرد را متوقف کند؟
پیادهروی ورزشی با فواید فراوان، بهویژه برای سالمندان است. پیادهروی انعطافپذیری مفصل را افزایش میدهد و خشکی مفصل را برطرف میکند.
آیا زانودرد مشکلی دائمی است؟
خیر، زانودرد را به راحتی میتوان با درمانهای غیرجراحی مدیریت کرد. مطمئن باشید که زانودردتان کاملاً خوب میشود.
بهترین حالت خوابیدن هنگام داشتن زانودرد چگونه است؟
اگر زانویتان خشک است، معمولاً بهترین کار این است که زانو را هنگام خوابیدن صاف نگه دارید. صاف نگه داشتن زانو به حفظ دامنۀ حرکتی با کشش کامل زانو کمک میکند.
وقتی زانودرد دارم، چه ورزشهایی را نباید انجام بدهم؟
ورزشهای پربرخورد آسیب بیشتری را به زانوهای دردناک وارد میکنند. پس اگر زانویتان درد میکند، ورزشهای پربرخوردی مانند دو، پرش و کیکبوکسینگ را انجام ندهید. همچنین از انجام حرکات ورزشی مانند لانژ و اسکات عمیق که فشار بسیار زیادی را به زانوها وارد میکنند، خودداری کنید.
کمپرس گرم برای تسکین زانودرد بهتر است یا کمپرس سرد؟
گرما و سرما هر دو برای مدیریت عوارض مختلف زانودرد کاربرد دارند. کمپرس سرد ورم و التهاب را کم میکند و برای درمان آسیبدیدگیها بهتر است. گرما برای کنترل درد، بهویژه درد مفصلهای خشک مفید است.
ممکن است درد عصب سیاتیک علت زانودرد باشد؟
بله، درد عصب سیاتیک دردی عصبی است که در اثر تحت فشار قرار گرفتن ریشۀ عصب سیاتیک، واقع در پایۀ ستون فقرات ایجاد میشود. تحتفشار قرار گرفتن عصب سیاتیک به درد تیز و تیرکشندۀ خفیف تا شدیدی دامن میزند که از کمر رو به پایین در پاها منتشر میشود.
بیتحرکی میتواند علت زانودرد باشد؟
بله، اگر ساعتهای متمادی بیحرکت بنشینید و به اندازه کافی ورزش نکنید، عضلههای دور زانو و مفصلهای ران ضعیف و خشک میشود.
ممکن است بستن زانوبند طبی درد را بیشتر کند؟
بستن بریس عموماً باعث زانودرد نمیشود. بریس از زانو حمایت و آن را پایدار میکند. بااینحال لازم است طبق دستور پزشک از بریس استفاده کنید. زانوبند طبی را بیش از زمان توصیهشده نبندید یا اگر دکتر استفاده از زانوبند را برایتان منع کرد، از آن استفاده نکنید.
چه کار کنم که هنگام ورزش، چمباتمه زدن یا بالا و پایین رفتن از پلهها دچار زانودرد نشوم؟
فرم صحیح مهمترین نکتهای است که حین حرکت باید به خاطر بسپارید. متخصص طب فیزیکی روش صحیح حرکت و ورزش را به شما آموزش میدهد تا دیگر هنگام فعالیت دچار درد نشوید.
از کجا متوجه شوم که آیا زانودردم یک مشکل جدی است یا خیر؟
در صورت بروز عوارض زیر به پزشک مراجعه کنید:
- اگر زانو تحمل وزن را ندارد.
- چنانچه حتی هنگامی که زانو وزنی را تحمل نمیکند، درد شدید دارید.
- اگر زانو خالی میکند، قفل میکند یا صدا میدهد.
- چنانچه زانو بدشکل شده یا تغییر شکل داده است.
- اگر نمیتوانید زانو را خم کنید یا صاف کردن کامل زانو برایتان سخت است.
آیا بالا گذاشتن زانوی دردناک کار خوبی است؟
بالا گذاشتن پای دردناک جریان خون را در زانو کاهش میدهد، در نتیجه التهاب، ورم و ناراحتی کمتر میشود.