تزریق ژل در زانو یک روش نسبتا موثر و ایمن برای تسکین درد در افرادی است که غضروف مفصل زانوی آنها به دلیل آرتروز دچار ساییدگی شده است. در این روش ژل هیالورونیک اسید به طور مستقیم در داخل مفصل زانو تزریق می‌شود که به دلیل خاصیت روان‌کنندگی خود به تسهیل حرکت مفصل و بهبود درد آن کمک می‌کند. تزریق ژل زانو یک روش موقتی برای تسکین درد محسوب می‌شود که ممکن است در برخی افراد تاثیری در کاهش درد نداشته باشد. بیشترین احتمال موفقیت این روش در افرادی است که از آرتروز خفیف تا متوسط رنج می‌برند و زانوی آنها دچار تورم و التهاب حاد نیست. در افرادی که تزریق ژل زانو سبب کاهش درد قابل ملاحظه می‌شود، این کاهش درد معمولا ظرف چند هفته رخ می‌دهد و تا 6 ماه بر جا می‌ماند.
تزریق ژل به زانو چیست؟
تزریق ژل در زانو یک روش کم‌تهاجمی برای تسکین درد و علائم آرتروز زانو است که در آن ژل به طور مستقیم به داخل مفصل زانو که غضروف آن در اثر آرتروز دچار ساییدگی شده است، تزریق می‌شود. هیالورونیک اسید به طور طبیعی در غضروف و مایع سینوویال اطراف مفاصل یافت می‌شود. این ماده به عنوان یک روان کننده عمل می‌کند و با حداقل کردن اصطکاک بین استخوان‌ها سبب می‌شود آنها بتوانند به راحتی روی یکدیگر حرکت کنند. هیالورونیک اسید همچنین به عنوان یک جاذب ضربه عمل کرده و بارهای مکانیکی وارده به مفصل را جذب می‌کند.
آرتروز زانو به دلیل ساییدگی غضروف مفصلی سبب می‌شود که غلظت هیالورونیک اسید در مفصل کاهش پیدا کند که منجر به افزایش درد می‌شود. بنابراین، هدف از تزریق ژل هیالورونیک اسید به زانوی دچار آرتروز تسهیل حرکت و بهبود درد است. تزریق هیالورونیک اسید به درون مفصل به بازیابی خواص مکانیکی غضروف و مایع مفصلی در زانو کمک می‌کند و علاوه بر خواص روانکاری خود ممکن است به محافظت از کارکرد مفصل نیز کمک کند. تزریق هیالورونیک اسید ممکن است به دلیل پوشاندن گیرنده‌های درد در مفصل به طور مستقیم نیز سبب تسکین درد زانو شود. با این حال، تزریق ژل تاثیری در درمان آرتروز ندارد و سبب جلوگیری از پیشروی یا بهبود آن نمی‌شود.
آیا تزریق ژل به زانو در تسکین درد آن موثر است؟
تحقیقات اخیر نتوانسته است اثربخشی تزریق ژل را در کاهش قابل ملاحظه درد یا بهبود کارکرد مفصل با قطعیت نشان دهد. تزریق ژل در برخی بیماران سبب تسکین درد قابل ملاحظه و بیش از آنچه که با مصرف داروهای مسکن به دست می‌آمد، مشاهده شده است، در حالی که برخی دیگر می‌گویند که تزریق داخل مفصلی ژل به آنها کمکی نکرده است. به نظر تزریق ژل در مرحله اولیه آرتروز (خفیف یا متوسط) موثرتر است، اما تحقیقات بیشتری برای اثبات این ادعا نیاز است. روش‌های فعلی همچنان برای تزریق ژل به زانوی مبتلا به آرتروز و درمان آن هنوز بی‌نتیجه می‌باشد. مطالعات زیادی به خصوص در مورد آرتروز زانو انجام شده که بر روی درد و عملکرد بیماران نتایج مثبتی نیز داشته است، اما در موارد بالینی نتایج منفی یافت گردید. بیش از 100 تست بالینی کنترل شده بر روی آرتروز زانو انجام گردیده و مشتقات مختلف هیالورونیک اسید با مواد دارونما، NSAIDs، نفوذ کورتیکواستروئید یا هیالورونیک اسید مرجع مقایسه گردیده است. در مقابل مواد دارونما، اغلب این مواد حدود 20% کارایی داشته اند. (منبع)
هرچند درد تمامی بیماران پس از تزریق ژل کاهش نمی‌یابد، اما در برخی دیگر درد در حدود 3 تا 5 ماه بعد از تزریق کاهش داشته است. بیماران بیان کرده‌اند که بیشترین کاهش درد را در حدود 2 تا سه ماه پس از تزریق داشته‌اند. بسته به بیمار، مدت زمان کاهش درد نیز متفاوت است. پس از درمان، علائم بیماران معمولا تا 6 ماه یا بیشتر تسکین می‌یابد. در بیمارانی که از تزریق ژل نتیجه می‌گیرند، این درمان موثرتر از درمان دارویی می‌باشد. هرچند تزریق ژل باعث کاهش درد و بهبود فعالیت بیمار می‌شود، اما پیشروی بیماری متوقف، معکوس و یا غضروف مجددا تشکیل نمی‌شود.
بیمارانی که از درمان با تزریق ژل نتیجه می‌گیرند، وزن مناسب داشته و در مراحل ابتدایی آرتروز قرار دارند. تزریق ژل تنها در بیماران مبتلا به آرتروز خفیف و متوسط موثر است. در صورتی که وزن شما بالا است و مبتلا به آرتروز سطح بالا هستید، تزریق ژل در زانو تاثیر کمی برای شما دارد. تزریق ژل در افراد زیر 65 سال نیز به نظر موثرتر است. در صورتی که قبلا هیالورونیک اسید یا استروئید تزریق نکرده‌اید نیز این روش برای شما موثرتر خواهد بود.
تزریق ژل به زانو چه مزایایی دارد؟
به جای مصرف دارو می‌توانید هیالورونیک اسید تزریق کنید، این روش عوارض جانبی ندارد و برای برخی بیماران کاملا موثر است. در صورتی که این روش برای شما موثر باشد، به شما کمک می‌کند تا جراحی را به تاخیر بیندازید و یا در مدت زمانی که منتظر انجام جراحی هستید، درد کمتر داشته باشید. در کل، تزریق هیالورونیک اسید مزایای زیر را برای شما خواهد داشت:
- روانتر یا لغزنده‌تر شدن مفاصل: یکی از دلایل اصلی درد مزمن زانو، کاهش روان بودن مفصل است. با تزریق هیالورونیک اسید، می‌توانید روان بودن مفصل را بازیابی کنید و همچنین توانایی دفع فشار و ضربه در محل مفصل تحت درمان نیز بالا می‌رود. هیالورونیک اسید با کم کردن اصطکاک و سفتی مفصل، باعث بهبود حرکت طبیعی مفصل می‌گردد.
- کاهش التهاب: دیگر مزیت تزریق هیالورونیک اسید، کاهش التهاب زانو است. مبتلایان به آرتروز زانو احتمالا علائمی مانند التهاب و ورم در اطراف مفصل زانو داشته باشند.
- تسکین درد بیشتر در آرتروز زانو: در برخی بیماران، مولکول‌های هیالورونیک اسید تزریق شده به زانو، لایه‌ای در اطراف پایانه‌های عصبی تشکیل داده و با این کار باعث مسدود شدن ارسال پیام درد آرتروز به مغز می‌گردد. این مولکول‌ها می‌توانند به سلول‌های دیگر نیز متصل شوند و از ارسال پیام درد به مغز پیشگیری کنند.
- کمک به بدن در ساخت هیالورونیک اسید: هرچند تزریق هیالورونیک اسید برای بازیابی کیفیت و مقدار هیالورونیک اسید موجود در مفصل موثر است، اما می‌تواند بدن را تحریک به ساختن اسید هیالورونیک خود نیز کند. در نتیجه، درد به مدت طولانی‌تری کاهش یافته و بیمار به جلسات درمانی کمتری نیاز دارد.
- تقویت استخوان موجود: هیالورونیک اسید با تغییر ضخامت استخوان زیر غضروفی زانو، باعث تقویت آن می‌شود. این تغییرات ساختار استخوانی ممکن است برای کاستن فشار وزن بدن بر روی غضروف مفید باشد.
- درمان آسان و سریع: این درمان سرپایی بوده و می‌توانید پس از تزریق به منزل بروید. انجام این درمان سریع و راحت است و می‌توانید فعالیت‌های روزانه خود را بدون هیچ مشکلی انجام دهید.
- بی خطر بودن: تزریق ژل به زانو بی‌خطر بوده و عوارض جانبی این درمان خفیف یا نادر هستند.
تزریق ژل به زانو برای چه کسانی مناسب است؟
تزریق ژل زانو معمولا برای درمان آرتروز خفیف یا متوسط کاربرد دارد. این درمان به شرطی برای تسکین درد بیمار به کار می‌رود که آرتروز زانوی او علامت دار باشد، درمان‌های غیردارویی، مسکن‌ها و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) برای تسکین درد او موفق نباشد و مهم‌تر از همه التهاب یا تورم حاد مفصلی وجود نداشته باشد. بالاترین شانس موفقیت تزریق ژل زانو زمانی رخ می‌دهد که شدت آرتروز متوسط باشد و زانو آب نیاورده باشد. با این حال، تزریق هیالورونیک اسید احتمالا برای بیماران زیر انجام شود:
- نتوانند مصرف داروهای غیراستروئیدی ضد التهابی را تحمل کنند یا منع مصرف پزشکی داشته باشند.
- کندروکلسینوزیس
- هر نوع آسیب غضروفی
- بیمارانی که توانایی انجام جراحی یا علاقه‌ای به آن نداشته باشند.
تزریق ژل زانو برای تسکین درد در موارد زیر منع مصرف دارد و باید از درمان‌های جایگزین برای بهبود علائم آرتروز و تسکین درد بیمار استفاده کرد:
- حساسیت بیش از حد مشخص به محصولات دارای هیالورونیک اسید
- کودکان و بیماران باکتریمی (وجود باکتری در خون بیمار)
- مبتلایان به عفونت موضعی فعال در محل مورد نظر برای تزریق
تزریق ژل به زانو چگونه انجام می‌شود؟
تزریق ژل به داخل مفصل زانو را می‌توان به روش‌های مختلفی انجام داد. در هنگام انجام این درمان، شما نشسته یا به روی کمر خوابیده‌اید و پاهای خود را خم یا صاف قرار می‌دهید. پوست ناحیه مورد نظر ضد عفونی شده و با بی‌حسی موضعی، بی‌حس می‌گردد. سپس با استفاده از سوزن کوچکی ژل به مفصل زانو تزریق می‌گردد. در زمان وارد شدن سوزن به پوست، احتمالا سوزش خفیفی حس کنید. زمانی که ژل تزریق شد، احتمالا حس خواهید کرد که روی مفصل فشار وارد می‌شود. این حس باید در عرض چند دقیقه رفع گردد.
روش تزریق ژل از نظر اثربخشی و ماندگاری بسیار مهم است. تزریق باید کاملا در داخل مفصل انجام گیرد، این مورد در مفاصلی که ورم ندارند، آسان نیست. در برخی موارد، برای کمک به تزریق صحیح، از سونوگرافی استفاده می‌شود. در صورتی که به علت تزریق یا مصرف دارو زانو ورم داشته باشد، پزشک ممکن است مایعات زانو را خارج کند (اسپیراسیون) تا فضای کافی برای ژل به وجود آید. زمانی که مایع زانو خارج شد، از همان مکان خروج مایع، تزریق داخل مفصلی انجام می‌شود. سپس برای تکمیل روند درمان پانسمان کوچکی روی محل تزریق گذاشته می‌شود.
بسته به نوع ماده مصرفی، پزشک بین یک تا پنج جلسه تزریق ژل را انجام می‌دهد؛ این جلسات معمولا با فاصله یک هفته قرار دارند. در صورت موفق بودن تزریق ژل، درمان بعد از مدتی، معمولا شش ماه، تکرار می‌گردد.
مراقبت‌های لازم پس از تزریق ژل زانو
تزریق ژل زانو نیاز به بستری یا استراحت طولانی ندارد و فرد می‌تواند پس از انجام آن فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرد. با این حال، رعایت نکات زیر می‌تواند اثربخشی و موفقیت درمان را تضمین کند:
- پس از تزریق هیالورونیک اسید، ممکن است درد یا ورم موقت در زانو مشاهده شود. از یخ استفاده کنید یا برای رفع درد و ورم مسکن‌ها را مصرف کنید و توجه کنید که علائم سریع بهبود یابند. برای کاهش درد و ورم، بالا بردن پا، استراحت و مصرف دارو توصیه می‌شود. در صورتی که پس از مصرف دارو درد و ورم همچنان مشاهده شد، با پزشک تماس بگیرید.
- تا دو روز پس از تزریق روی زانوی خود فشار نیاورید. از انجام ورزش‌های سخت مانند دویدن آرام، فوتبال، تنیس، وزنه برداری، یا ایستادن روی پاها به مدت طولانی پرهیز کنید.
- انجام ورزش‌های روزانه مانند پیاده روی بلامانع هستند. توصیه می‌شود ورزش‌های سبک انجام دهید.
- ژل هیالورونیک اسید را همراه با ضدعفونی کننده‌های حاوی نمک‌های آونیوم چهار جزئی (مثلا بنزالکونیوم کلرید) استفاده نکنید. این دارو باعث می‌شود هیالورونیک اسید تاثیر مناسبی نداشته باشد.
عوارض تزریق ژل به زانو چیست؟
اکثر بیماران مشکلی با تزریق ژل ندارند. عوارض جانبی تزریق ژل معمولا خفیف، موضعی و موقتی است. شایع‌ترین عوارض جانبی گزارش شده در مورد این تزریق‌ها به صورت زیر هستند:
- داشتن درد موقتی در محل تزریق
- ورم، گرم شدن پوست یا قرمزی
- جوش یا خارش
- کبودی در اطراف مفصل تحت درمان
- تجمع مایعات در زانویی که تزریق انجام شده
- مشکل در حرکت کردن
- درد یا سفتی عضله
این موارد معمولا خفیف بوده و دائمی نیستند. عوارض نادرتر عبارتند از:
- خونریزی
- حساسیت (ممکن است مایع در زانو جمع شود، قرمزی، گرمی و درد حس کنید. در این صورت بلافاصله با پزشک تماس بگیرید)
- درد در محل تحت درمان
- عفونت (برای پیشگیری از این مورد، در صورتی که عفونت فعالی دارید، باید تزریق را به تعویق بیاندازید).
هزینه انجام تزریق ژل در زانو
هزینه تزریق ژل به مفصل زانو به پارامترهای متعددی از جمله مکان انجام آن، حق‌الزحمه پزشک، پوشش بیمه، قیمت دارو، تعداد دفعات مورد نیاز تزریق دارو و سایر هزینه‌های پزشکی مرتبط بستگی دارد. یک نکته قابل توجه آن است که تزریق ژل به زانو به طور کامل تحت پوشش بیمه‌های درمانی پایه یا تکمیلی قرار ندارد. به عبارت دیگر، هر چند هزینه تزریق به مفصل زانو جزو تعهدات شرکت‌های بیمه است، اما هزینه خرید ژل جزو تعهدات این شرکت نیست و در این موارد بیمار مجبور است که بخشی یا کل هزینه درمان را خود پرداخت کند.
آیا تزریق ژل در زانو بهتر از تزریق کورتون است؟
کورتیزون که در اصطلاح عامیانه به آن کورتون گفته می‌شود، نوع خاصی از استروئیدها است که به طور طبیعی توسط غدد فوق کلیوی در بدن تولید می‌شوند. تزریق داخل مفصلی کورتون معمولا در بیماران مبتلا به آرتروز زانو که از درد و تورم رنج می‌برند، توصیه می‌شود که می‌تواند در تسکین درد و التهاب زانو بسیار موثر باشد. هر چند تزریق کورتیزون و ژل هر دو می‌توانند سبب تسکین درد آرتروز شوند، با این حال موارد مصرف و نحوه تاثیرگذاری آنها متفاوت است. بنابراین، انتخاب بهترین درمان به تشخیص پزشک و وضعیت پیشرفت آرتروز شما بستگی دارد. مهم‌ترین تفاوت‌های تزریق ژل هیالورونیک اسید و تزریق کورتون برای زانو عبارتند از:
- سرعت اثر: تاثیرگذاری کورتیزون بسیار سریع‌تر از ژل اتفاق می‌افتد. کورتیزون ظرف 1 تا 3 روز علائم درد و تورم در آرتروز را تسکین می‌دهد. در حالی که تاثیرگذاری تزریق ژل 4 الی 6 هفته طول می‌کشد.
- ماندگاری اثر: هر چند کورتون به سرعت درد زانو را تسکین می‌دهد، تاثیر گذاری آن حدود 3 ماه پس از تزریق کاهش می‌یابد. بالعکس، اثر تزریق ژل زانو معمولا ماندگاری طولانی‌تری دارد و ممکن است شش ماه یا بیشتر از آن بر جا بماند.
- موارد مصرف: تزریق کورتون برای بیمارانی بهتر است که از درد و تورم حاد مفصل زانو رنج می‌برند. تزریق ژل برای درد زانوی خفیف و متوسط استفاده می‌شود و در حالتی که تورم حاد زانو وجود داشته باشد، توصیه نمی‌شود.
- پیامد: تزریق کورتون تنها علائم آرتروز یعنی درد و التهاب را تسکین می‌دهد. اما تزریق ژل هیالورونیک اسید با تقویت مایع مفصلی سبب کاهش اصطکاک و تسهیل حرکت مفصل می‌شود و ممکن است تاثیرات مثبتی روی غضروف داشته باشد.
نتیجه‌گیری
تزریق ژل در مفصل زانو یک روش موقتی برای تسکین درد ناشی از آرتروز است که در همه افراد اثربخشی یکسانی ندارد. هر چند بسیاری از افراد بهبود درد و تسکین علائم آرتروز را مشاهده می‌کنند، شانس آن وجود دارد که این درمان نتواند علائم شما را به طور موثری کاهش دهد. پزشک بر اساس وضعیت پیشرفت بیماری و شرایط جسمانی شما تعیین خواهد کرد که میزان اثربخشی این روش برای شما چقدر خواهد بود و به چه تعداد تزریق نیاز خواهید داشت.
سوالات متداول
آیا تزریق ژل در مفصل زانو درد دارد؟
احتمالا کمی حس سوزش و درد داشته باشید، اما از آنجایی که زمان کمی برای تزریق نیاز است، خیلی درد نخواهید داشت.
آیا تزریق ژل به مفصل زانو یک درمان دائمی برای آرتروز است؟
خیر. تزریق ژل در داخل مفصل زانو یک درمان موقتی برای تسکین درد ناشی از آرتروز است که در صورت نیاز می‌توان آن را تکرار کرد.
ماندگاری تاثیر تزریق ژل به زانو چقدر است؟
تاثیر ژل زانو در کاهش درد و بهبود علائم معمولا تا شش ماه یا بیشتر از آن در بیماران باقی می‌ماند.
آیا می‌توان تزریق ژل زانو را تکرار کرد؟
برای رفع درد ممکن است بیش از یک تزریق نیاز باشد. شاید یک سری تزریق با فاصله یک هفته داشته باشید که 3 تا 4 جلسه طول بکشد. چند جلسه تزریق احتمالا تسکین درد زانو را بیشتر کند و نتیجه آن در مقایسه با یک تزریق بیشتر باشد.
برای تسکین درد آرتروز زانو به چند بار تزریق ژل در زانو نیاز است؟
اغلب دو تا سه مرتبه تزریق انجام می‌شود که بین هر تزریق یک هفته زمان وجود دارد و هر 6 ماه می‌توانید این درمان را تکرار کنید. این تزریق باعث کاهش درد و ورم تا حدود شش ماه و یا گاهی چند سال می‌شود.
آیا تزریق ژل به زانو می‌تواند سبب درمان آرتروز شود؟
خیر. هر چند تزریق ژل زانو می‌تواند درد را کاهش داده و کارکرد را بهبود دهد، نمی تواند از پیشروی بیماری جلوگیری کند و یا سبب رشد مجدد غضروف شود.
آیا تزریق ژل به زانو می‌تواند سبب غضروف‌سازی شود؟
خیر. تزریق ژل هیالورونیک اسید به زانو به مایع مفصلی در کاهش اصطکاک استخوان‌ها در هنگام حرکت مفصل کمک می‌کند و درد آرتروز را تسکین می‌دهد. اما نمی‌تواند سبب ترمیم ساییدگی غضروف یا رشد غضروف شود.
آیا تزریق ژل به زانو می‌تواند جایگزین جراحی تعویض مفصل زانو شود؟
تزریق ژل به زانو نمی تواند جایگزین جراحی تعویض مفصل زانو شود. ولی می‌تواند انجام این جراحی را به تاخیر بیندازد.
آیا تزریق ژل به زانو در افراد دچار اضافه وزن و چاقی موثر است؟
اگر دچار اضافه‌وزن یا چاقی شدید هستید، تزریق ژل به زانو ممکن است برای شما چندان اثربخش نباشد.
تزریق ژل به زانو برای چه افرادی مناسب نیست؟
تزریق ژل در مفصل زانو برای افرادی که دچار چاقی و اضافه‌وزن شدید هستند یا در مراحل پیشرفته بیماری آرتروز قرار گرفته اند، ممکن است اثربخش نباشد.
تزریق ژل در مفصل زانو چقدر طول می‌کشد؟
انجام این روش سریع و آسان بوده و فقط چند دقیقه زمان می‌برد.
آیا می‌توان پس از تزریق ژل در زانو راه رفت؟
فعالیت‌های روزانه‌ای مانند راه رفتن بلامانع هستند. با این حال، تا حدود 48 ساعت پس از درمان باید از انجام فعالیت‌های سنگین اجتناب کنید.
آیا تزریق ژل برای ورزشکاران نیز مناسب است؟
هیالورونیک اسید به عنوان ماده‌ای غیر دوپینگی شناخته شده و به همین دلیل گزینه کمکی مورد علاقه ورزشکاران می‌باشد.
آیا می‌توان پس از تزریق ژل ورزش کرد؟
بعد از تزریق تا دو روز روی مفصل زانوی خود فشار نیاورید. از ورزش‌های مانند دویدن آرام، فوتبال، تنیس، وزنه برداری یا ایستادن به مدت طولانی خودداری کنید.
آیا تزریق ژل برای پارگی مینیسک زانو موثر است؟
تزریق هیالورونیک اسید باعث ترمیم پارگی مفصل نمی‌شود، ولی می‌تواند درد و التهاب آن را کاهش دهد. در ارزیابی سطح درد ثایت شده است که هیالورونیک اسید برای درمان صدمات اولیه مینیسک موثر است.
آیا تزریق ژل تاج خروس در زانو سبب بهبود کارکرد مفصل می‌شود؟
تزریق ژل هیالورونیک اسید که از تاج خروس ساخته می‌شود، در داخل مفصل زانو به دلیل خواص روان کننده خود می‌تواند سبب بهبود کارکرد مفصل و همچنین تسکین درد آرتروز شود.
