آیا خواب‌رفتن دست نگران کننده است؟ بررسی علل و راه‌های درمان

خواب‌رفتگی یا گزگز دست معمولاً به دلیل فشار بر روی عصب‌ها یا کاهش جریان خون رخ می‌دهد و در بیشتر موارد بی‌خطر است. این خواب‌رفتگی معمولاً به دلیل فشار روی عصب‌ها یا کاهش جریان خون در اثر قرارگیری نامناسب دست رخ می‌دهد و با تغییر وضعیت یا استراحت برطرف می‌شود. با این حال، اگر خواب‌رفتگی به طور مداوم ادامه یابد یا با علائمی مثل درد شدید، ضعف، یا کاهش قدرت دست همراه شود، می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر مانند سندروم تونل کارپال، دیسک گردن، تنگی کانال نخاعی یا نوروپاتی دیابتی باشد که نیاز به مراجعه به پزشک و درمان فوری دارد.

خواب‌رفتن دست: طبیعی یا نشانه‌ای از یک مشکل جدی؟

خواب‌رفتن دست که معمولاً با احساس گزگز یا سوزن‌سوزن شدن همراه است، مشکل شایعی است که بسیاری از افراد آن را در طول زندگی آن را تجربه می‌کنند. این وضعیت اغلب به دلیل ایجاد فشار روی عصب‌ها یا کاهش جریان خون در اثر قرارگیری نامناسب دست رخ می‌دهد و معمولاً با تغییر موقعیت دست و کاهش فشار برطرف می‌شود.

بااین‌حال، اگر این خواب‌رفتن دست به‌طور مداوم تکرار شود یا با علائم دیگری مانند سوزش، درد تیرکشنده، احساس ضعف یا کاهش قدرت دست همراه باشد، ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد. تشخیص اینکه خواب‌رفتن دست بی‌خطر یا نگران‌کننده است، به ویژگی‌های خواب‌رفتن دست و نشانه‌های همراه آن بستگی دارد.

در ادامه، جدولی برای مقایسه شرایط بی‌خطر و خطرناک خواب‌رفتن دست آورده شده است تا بتوانید بهتر تشخیص دهید که آیا نیاز به مراجعه به پزشک دارید یا خیر.

چه زمانی خواب‌رفتن دست نگران‌کننده نیست؟

اگر خواب‌رفتن یا احساس بی‌حسی دست کوتاه‌مدت باشد و یا با تغییر وضعیت بدن یا استراحت برطرف شود، معمولاً جای نگرانی وجود ندارد. اما مهم است که دلیل این وضعیت را بشناسید تا بتوانید تفاوت بین خواب‌رفتن دست بی‌خطر و خواب‌رفتن دست نگران‌کننده را تشخیص دهید.

در ادامه، برخی از رایج‌ترین دلایلی که باعث خواب‌رفتن دست می‌شوند، اما معمولاً خطری ندارند، آورده شده است.

پس از انجام فعالیت‌های تکراری (تایپ، استفاده از ماوس و…)

انجام مداوم کارهایی مثل تایپ کردن، نوشتن، استفاده زیاد از ماوس یا کار با گوشی می‌تواند به دست و مچ فشار وارد کند. این فشار باعث فشار روی عصب‌ها می‌شود که نتیجه آن خواب‌رفتن دست‌ها، بی‌حسی، گزگز یا سوزن‌سوزن شدن در انگشتان (مخصوصاً شست، اشاره و میانی) است.

معمولاً این حالت موقتی است و با استراحت و حرکت‌دادن دست برطرف می‌شود، اما اگر ادامه پیدا کند، ممکن است منجر به ضعف عضلات در هنگام گرفتن اشیا یا مشکلات جدی‌تر مثل سندرم تونل کارپال شود. برای برطرف شدن این مشکل می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید.

اگر پس از انجام فعالیت‌های تکراری خواب‌رفتن دست اتفاق ‌افتد ممکن است به حالت‌های زیر احساس شود.

• احساس سوزن‌سوزن شدن و بی‌حسی به‌صورت موقتی که با تکان‌دادن دست بهتر می‌شود.
• ممکن است چند بار در هفته اتفاق بیفتد، بسته به میزان کار با دست.
• بیشتر در پشت دست و انگشت شست، انگشت اشاره و انگشت وسط رخ می‌دهد.
• چند دقیقه پس از استراحت و حرکت‌دادن دست، برطرف می‌شود.

برای جلوگیری از این مشکل، هنگام کار استفاده از ابزارهای ارگونومیک و انجام حرکات کششی را فراموش نکنید.

انجام حرکات کششی مخصوص انگشتان، مچ و بازو

حرکات کششی مخصوص مچ

• این تمرینات برای بهبود انعطاف‌پذیری مچ، کاهش تنش و جلوگیری از بی‌حسی ناشی از کارهای مداوم مثل تایپ یا استفاده از ماوس مفید هستند.
• حرکاتی مانند کشش مچ به سمت داخل و خارج برای افزایش جریان خون و کاهش فشار روی عصب‌ها توصیه می‌شوند.
• هر حرکت را ۳۰ ثانیه برای هر دست انجام دهید.

حرکات کششی مخصوص انگشتان

• این تمرینات برای تقویت عضلات انگشتان و کاهش گرفتگی ناشی از کار زیاد با دست بسیار مؤثر هستند.
• باز و بسته کردن انگشتان، فشاردادن نوک انگشتان به هم و کشیدن آرام انگشتان، می‌تواند به افزایش انعطاف و کاهش احساس سوزن‌سوزن شدن در دست‌ها کمک کند.
• هر تمرین را ۱۵ تا ۳۰ ثانیه تکرار کنید.

حرکات کششی مخصوص بازو

• این تمرینات به کاهش فشار روی عضلات شانه و بازو کمک کرده و تأثیر مثبتی روی جلوگیری از دردهای ناشی از نشستن طولانی‌مدت دارند.
• حرکاتی مانند کشش بازو از طریق گرفتن آن با دست مخالف یا چرخش مچ در حالت کشیده، می‌توانند تنش را کاهش دهند و به بهبود دامنه حرکتی دست‌ها کمک کنند.
• هر حرکت را ۳۰ ثانیه برای هر بازو انجام دهید.

استفاده از مچ‌بند طبی در صورتی که بی‌حسی زیاد اتفاق می‌افتد

مچ‌بندهای طبی با حفظ وضعیت صحیح مچ، کاهش فشار روی عصب‌ها و بهبود گردش خون، از بی‌حسی و درد جلوگیری می‌کنند. مدل‌های آتل‌دار برای افرادی که نیاز به محدود کردن حرکات مچ دارند مناسب‌اند، درحالی‌که مدل‌های کشی و قابل‌تنظیم برای استفاده روزانه و کاهش خفیف فشار مفید هستند.

برندهایی مانند طب و صنعت، طب پوش و آدور مدل‌های متنوعی ارائه می‌دهند که در جدول زیر چند مدل مناسب برای تهیه و همچنین شرکت‌های سازنده آن‌ها را می‌توانید مشاهده کنید.

مدل مچ‌بند	شرکت‌های سازنده	تصویر
مچ‌بند آتل دار (نئوپرن) (با آتل شست)	طب و صنعت طب پوش آدور
مچ‌بند طبی آتل دار	طب و صنعت طب پوش
مچ‌بند قابل‌تنظیم نئوپرن	طب و صنعت طب پوش ادور
مچ‌بند آتل دار	طب و صنعت آدور
مچ‌بند طبی و شست بند طبی آتل دار نئوپرن	طب پوش
مچ‌بند کشی	طب پوش آدور

استفاده از ابزارهای ارگونومیک در هنگام استفاده از کامپیوتر

ماوس پد ارگونومیک

ماوس پدهای ارگونومیک دارای پد حمایتی زیر مچ هستند که باعث می‌شود دست در هنگام کار با ماوس در وضعیت مناسب و طبیعی قرار بگیرد. این ابزار از فشار بیش از حد روی عصب مدیان (که عامل اصلی سندرم تونل کارپال است) جلوگیری کرده و با کاهش فشار روی اعصاب و عضلات، از خواب‌رفتن، بی‌حسی و گزگز دست جلوگیری می‌شود.

از نمونه‌های موجود در بازار می‌توان به ماوس پد ارگونومیک فیترگو اشاره کرد.

کیبورد پد ارگونومیک

این پد زیر مچ قرار می‌گیرد و به توزیع متعادل فشار روی دست‌ها و کاهش تنش در مچ کمک می‌کند. هنگام تایپ، اگر مچ دست در وضعیت نامناسب باشد، فشار روی عصب‌ها افزایش یافته و ممکن است منجر به بی‌حسی و خواب‌رفتگی دست شود. کیبورد پد کمک می‌کند که ارتفاع و زاویه دست‌ها متناسب باشد و از فشرده شدن اعصاب جلوگیری شود.

از نمونه‌های موجود در بازار می‌توانید کیبورد پد ارگونومیک فیترگو را تهیه کنید.

وضعیت صحیح دست هنگام استفاده از ماوس

این تصویر نحوه استفاده صحیح و نادرست از ماوس را نشان می‌دهد. در حالت صحیح، مچ و دست در وضعیت طبیعی و بدون فشار قرار دارند، در حالی که در حالت نادرست، فشار اضافی به مچ و دست وارد می‌شود که می‌تواند باعث درد یا گزگز شود.

۲. پس از قرارگرفتن در معرض سرما

سرما باعث می‌شود که رگ‌های خونی در دست‌ها و انگشتان منقبض شوند تا از کاهش دمای بدن جلوگیری کنند. این انقباض باعث کاهش جریان خون در نواحی انتهایی بدن، مانند دست‌ها و پاها، می‌شود. نتیجه این اتفاق، بی‌حسی، گزگز یا سوزن‌سوزن شدن دست‌ها است که گاهی با احساس درد یا کرختی همراه می‌شود.

پس از قرارگرفتن در معرض سرما این احساس ممکن است به حالت‌های زیر ظاهر شود.

• همراه با احساس سردی و بی‌حسی کف دست
• پس از گرم‌شدن دست‌ها، در عرض چند دقیقه تا ۱۰ دقیقه بهبود می‌یابد.
• کل دست یا نوک انگشتان بیشتر درگیر می‌شوند.
• در هوای سرد یا هنگام لمس اجسام سرد به‌صورت مکرر رخ می‌دهد.

برای برطرف شدن این خواب‌رفتن دست ناشی از سرما می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید.

• دستکش بپوشید.
• دست‌ها را در جیب خود بگذارید یا با بخاری گرم کنید.
• از تماس طولانی با چیزهای خیلی سرد خودداری کنید.

۳. پس از ورزش یا فعالیت شدید

هنگامی که ورزش‌های سنگین مثل وزنه‌برداری انجام می‌دهید، فشار زیادی به عضلات و عصب‌های دست وارد می‌شود که می‌تواند باعث خواب‌رفتن موقتی آن شود. این اتفاق معمولاً به دلیل تورم عضلات رخ می‌دهد. در بیشتر موارد، بی‌حسی و گزگز دست‌ها تا ۲۰ دقیقه پس از پایان ورزش برطرف می‌شود و با استراحت، کشش عضلات و بهبود گردش خون، حس طبیعی به دست بازمی‌گردد.

اما اگر این وضعیت مداوم شود، برای مدت‌زمان طولانی باقی بماند یا با ضعف و درد همراه باشد، ممکن است نشانه آسیب عصبی یا عروقی باشد و نیاز به بررسی پزشکی داشته باشد.

پس از ورزش یا فعالیت شدید خواب‌رفتن دست ممکن است به حالت‌های زیر احساس شود.

• حس بی‌حسی موقتی بدون درد
• کوتاه و موقتی، معمولاً در عرض ۱۰ تا ۲۰ دقیقه پس از پایان ورزش بهبود می‌یابد.
• ممکن است بازو، مچ یا انگشتان درگیر شوند.
• پس از تمرینات سنگین، به‌ویژه در ورزش‌هایی که نیاز به گرفتن مداوم اجسام سنگین دارند: مانند وزنه‌برداری، بولینگ، ‌تنیس و…

برای برطرف شدن این مورد ناشی از فعالیت شدید، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید.

۴. ناشی از استرس یا اضطراب موقت

استرس و اضطراب موقت می‌تواند باعث افزایش تنش عضلات و کاهش جریان خون در بدن شود که یکی از اثرات آن، خواب‌رفتن یا گزگز دست‌هاست. این وضعیت معمولاً با کاهش اضطراب و تمرینات تنفسی برطرف می‌شود. با این حال شدت خواب‌رفتگی در شرایط اضطراب شدید متغیر است و می‌تواند از یک حس مورمور خفیف تا بی‌حسی قابل‌توجه و مشکل در حرکت انگشتان پیش برود.

برای کاهش این مشکل، می‌توان از مدیتیشن، تمرینات تنفسی، یوگا، کاهش مصرف کافئین و دم‌نوش‌های آرامش‌بخش استفاده کرد. پس از گذراندن شرایط در استرس و اضطراب، این مشکل ممکن است به شکل زیر ظاهر شود.

• چند دقیقه تا ۱ ساعت و معمولاً با کاهش اضطراب و تمرینات تنفسی برطرف می‌شود.
• معمولاً نوک انگشتان دو دست به‌ویژه انگشت اشاره و شست و گاهی کل دست یا تا مچ دست در هنگام اضطراب شدید
• در شرایط اضطراب شدید، احساس گزگز و بی‌حسی در دست‌ها می‌تواند از یک حس کرختی و مورمور متوسط تا بی‌حسی قابل‌توجه و مشکل در حرکت انگشتان متغیر باشد.
• اصولاً هنگام اضطراب شدید، استرس و حملات پنیک رخ می‌دهد.

برای برطرف شدن آن پس از رفع اضطراب، بهتر است اقدامات زیر را امتحان کنید.

۵. ناشی از کمبود خواب یا خستگی موقت

وقتی بدن به اندازه کافی استراحت نمی‌کند، اعصاب دچار اختلال می‌شوند و نمی‌توانند به‌درستی سیگنال‌ها را ارسال کنند. این می‌تواند منجر به خواب‌رفتگی یا گزگز در دست‌ها شود که معمولاً موقتی است. به عبارت دیگر، وقتی بدن خسته است، اعصاب نمی‌توانند عملکرد طبیعی خود را انجام دهند و این مشکل در دست‌ها بروز می‌کند.

خوشبختانه این حالت معمولاً با استراحت و خواب کافی برطرف می‌شود. اما در صورتی که استراحت کافی به شما کمک نکرد، ممکن است نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک باشد.

اگر این حالت ناشی از خستگی و کمبود خواب بود، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید.

• تلاش کنید هر شب ۷ تا ۸ ساعت بخوابید تا بدن به خوبی استراحت کند.
• با انجام کارهایی مثل نفس عمیق یا یوگا، استرس خود را کم کنید.
• کمی حرکت یا کشش در طول روز می‌تواند خستگی را از بین ببرد.
• حتماً آب کافی بنوشید تا بدن هیدراته بماند.
• اگر خواب‌رفتگی طولانی شد یا علائم دیگری همراه با این مشکل داشتید، به پزشک مراجعه کنید.

6. فشار طولانی‌مدت روی عصب (مانند خوابیدن روی دست)

وقتی دست به مدت طولانی تحت‌فشار قرار می‌گیرد، مانند خوابیدن روی دست، عصب‌ها ممکن است دچار فشار و تحریک شوند که باعث خواب‌رفتگی یا گزگز در دست‌ها می‌شود. این حالت معمولاً موقتی است و با تغییر وضعیت بدن برطرف می‌شود.

جهت رفع این فشار روی عصب، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید.

• از خوابیدن روی دست‌ها اجتناب کنید و دست‌ها را در وضعیت راحت‌تری قرار دهید.
• به طور مرتب دست‌ها را حرکت دهید تا از فشار روی عصب‌ها جلوگیری شود.

چه زمانی خواب‌رفتن دست نگران‌کننده است؟

اگر خواب‌رفتگی دست‌ها مکرر، طولانی و همراه با علائمی مانند ضعف، درد شدید، یا اختلال در حرکت باشد، احتمال دارد علت آن یکی از موارد زیر باشد. در این صورت، خواب‌رفتن دست یکی از پیامدهای مشکل دیگری است که بدن شما با آن مواجه است و به همین دلیل به توجه فوری نیاز دارد، بنابراین باید برای تشخیص قطعی و درمان آن اقدام کنید.

در ادامه، جدولی بر اساس علائمی که همراه با خواب‌رفتن دست تجربه می‌کنید آورده شده است، تا به شما کمک کند که علت احتمالی آن را پیدا کنید.

گیرافتادگی عصب‌های داخل دست

فشردگی یا گیرافتادگی عصب‌های اصلی دست می‌تواند بر عملکرد انگشتان و دست تأثیر بگذارد. سه عصب اصلی مدیان، اولنار و رادیال هرکدام از مسیرهای متفاوتی عبور می‌کنند و در نقاط مشخصی ممکن است تحت‌فشار قرار بگیرند. برای تشخیص فشردگی عصب و بررسی مشکل خواب‌رفتگی دست، از نوار عصب و عضله (EMG/NCV) استفاده می‌شود. با توجه به محلی که گزگز یا بی‌حسی اتفاق می‌افتد، می‌توان فهمید کدام عصب درگیر شده است.

در صورت تأیید فشردگی عصب، درمان شامل استفاده از آتل برای کاهش فشار روی عصب، مصرف داروهای ضدالتهاب یا تزریق کورتیکواستروئید، تمرینات فیزیوتراپی برای بهبود عملکرد عصب و در موارد شدیدتر، جراحی برای آزادسازی عصب خواهد بود.
در ادامه گیرافتادگی این عصب‌ها را توضیح می‌دهیم.

سندرم تونل کارپال (فشردگی عصب مدیان در مچ دست)

عصب مدیان از گردن شروع شده و از داخل تونل کارپال در مچ عبور می‌کند، وظیفه کنترل برخی حرکات کف دست و حس انگشتان شست، اشاره، میانی و نیمی از انگشت حلقه را بر عهده دارد. فشار یا گیرافتادگی این عصب که معمولاً به دلیل حرکات تکراری یا التهاب ایجاد می‌شود، می‌تواند منجر به گزگز و بی‌حسی دست شود. (منبع)

سندرم تونل کوبیتال (فشردگی عصب اولنار در آرنج)

عصب اولنار از گردن شروع شده و از داخل تونل کوبیتال در آرنج عبور می‌کند، سپس به سمت انگشت کوچک و حلقه می‌رود. فشار یا گیرافتادگی این عصب که معمولاً به دلیل خم‌شدن طولانی‌مدت آرنج یا حرکات تکراری ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث گزگز و بی‌حسی در این دو انگشت شود.

فشردگی عصب رادیال (گیرافتادگی عصب رادیال در بازو و مچ دست)

عصب رادیال از گردن شروع شده و از پشت بازو عبور کرده، سپس در ساعد و مچ به شاخه‌های حسی و حرکتی تقسیم می‌شود. فشار مداوم یا آسیب به این عصب می‌تواند باعث گزگز، بی‌حسی یا ضعف در پشت دست، انگشت شست و اشاره شود که معمولاً در اثر خوابیدن روی بازو یا ضربه ایجاد می‌شود.

مشکلات گردن (فتق دیسک یا آسیب به اعصاب گردن یا تنگی کانال نخاعی)

هر مهره گردن به یک ریشه عصبی خاص متصل است و زمانی که دیسک‌های بین مهره‌ای دچار فتق یا بیرون‌زدگی شوند، ممکن است به این اعصاب فشار وارد کنند و علائمی مانند گزگز، خواب‌رفتگی و ضعف عضلانی در بازو و دست ایجاد شود. این اعصاب از مهره‌های گردنی C5، C6، C7، C8 خارج شده و به بخش‌های مختلف دست و بازو عصب‌دهی می‌کنند. بسته به این که کدام عصب تحت‌فشار قرار گیرد، علائم در نقاط مختلفی از دست و بازو بروز می‌کند، از جمله شانه، انگشت شست، انگشت میانه و انگشت کوچک. شدت علائم نیز بستگی به میزان فشار دیسک یا تنگی کانال نخاعی بر عصب دارد.

• فشار روی عصب C5 (مهره گردن پنجم): باعث درد یا بی‌حسی در قسمت بیرونی شانه و بازو می‌شود.
• فشار روی عصب C6 (مهره گردن ششم): علائم را در قسمت خارجی بازو، ساعد و انگشت شست ایجاد می‌کند.
• فشار روی عصب C7 (مهره گردن هفتم): باعث انتشار علائم در پشت بازو، ساعد و انگشت میانی می‌شود.
• فشار روی عصب C8 (مهره گردن هشتم): بی‌حسی و گزگز را در قسمت داخلی ساعد، انگشت کوچک و انگشت حلقه ایجاد می‌کند.

چه اقدامات درمانی لازم است؟

پس از بررسی قدرت عضلات، نوار عصب و MRI، اگر مشخص شود که گزگز دست ناشی از فشار دیسک روی اعصاب گردن است، درمان پیشنهادی توسط پزشک به دو بخش درمان‌های غیرجراحی و درمان با جراحی تقسیم می‎شود که در ادامه به هرکدام می‌پردازیم.

1. درمان‌های غیرجراحی

• استراحت و تغییرات در سبک زندگی: استراحت و پرهیز از فعالیت‌هایی که فشار زیادی به گردن وارد می‌کنند، مانند بلندکردن وزنه‌های سنگین یا حرکات گردن در وضعیت‌های ناگهانی، می‌تواند کمک‌کننده باشد. در صورتی که درد یا بی‌حسی به‌طور موقت ایجاد شود، استراحت به کاهش علائم کمک خواهد کرد.
• داروهای ضد التهاب و مسکن: داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است داروهای شل‌کننده عضلات یا داروهای ضد درد قوی‌تر تجویز کند.
• فیزیوتراپی: فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی برای مشکلات گردن است. فیزیوتراپیست ممکن است تکنیک‌هایی مانند کشش گردن، حرکات تقویتی و کششی برای تقویت عضلات گردن و کاهش فشار روی اعصاب تجویز کند. همچنین می‌تواند به شما آموزش دهد که چگونه وضعیت بدن خود را در طول روز به‌گونه‌ای تنظیم کنید که فشار کمتری به گردن وارد شود.
• طب سوزنی: برخی افراد از طب سوزنی برای کاهش درد و بهبود جریان خون استفاده می‌کنند. این روش ممکن است در برخی افراد مؤثر باشد.
• ماساژ درمانی: ماساژ درمانی می‌تواند برای کاهش تنش عضلانی و بهبود وضعیت گردن مفید باشد. البته این روش باید توسط متخصص مجرب انجام شود.
• تزریق استروئید (Corticosteroid Injection): در برخی موارد شدید، طبق تجویز پزشک تزریق استروئید به ناحیه آسیب‌دیده می‌تواند التهاب را کاهش دهد و علائم را تسکین دهد. (منبع).

2. درمان‌های جراحی (در صورت نیاز)

اگر درمان‌های غیرجراحی مانند استراحت، دارو، فیزیوتراپی و تزریق استروئید نتوانند علائم را کاهش دهند یا فشار زیادی بر اعصاب وارد شود، ممکن است نیاز به جراحی باشد. این جراحی‌ها شامل برداشتن دیسک آسیب‌دیده یا جایگزینی آن با دیسک مصنوعی (جراحی دیسک گردن)، برداشتن بافت اضافی یا استخوان برای ایجاد فضای بیشتر برای نخاع و اعصاب (جراحی آزادسازی نخاع)، و نصب مفصل مصنوعی به‌جای دیسک برای بهبود حرکت گردن و کاهش فشار روی اعصاب (آرتروپلاستی گردن) می‌شوند.

کمبود شدید ویتامین B12

ویتامین B12 برای سلامت سیستم عصبی و تولید میلین ضروری است. میلین یک پوشش محافظ روی اعصاب است که در انتقال پیام‌های عصبی نقش دارد. وقتی بدن B12 کافی نداشته باشد، میلین به‌درستی تولید نمی‌شود، وقتی بدن دچار کمبود این ویتامین می‌شود، اعصاب دچار التهاب و آسیب می‌شوند و پیام‌های عصبی به درستی ارسال نمی‌شوند که نتیجه آن خواب‌رفتن، گزگز و بی‌حسی در دست‌ها است (منبع).

چه اقدامات درمانی لازم است؟

کمبود شدید ویتامین B12 می‌تواند موجب گزگز، بی‌حسی و ضعف در دست‌ها شود. برای پیشگیری و درمان این مشکل، اقدامات زیر توصیه می‌شود.

• بررسی سطح B12 با آزمایش خون و درمان زودهنگام برای جلوگیری از پیشرفت آسیب عصبی
• مصرف غذاهای غنی از B12 مانند گوشت قرمز، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات
• مصرف مکمل B12 در موارد کمبود خفیف و تزریق B12 در کمبود شدید
• درمان مشکل جذب ویتامین B12 (مانند مشکلات روده) در صورت تشخیص پزشک

مشکلات گردش خون (غلظت بالا)

غلظت خون بالا می‌تواند جریان خون را در نواحی انتهایی بدن مانند دست‌ها و پاها کاهش دهد و مانع از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی کافی به اعصاب شود. این وضعیت اغلب باعث گزگز، بی‌حسی و احساس سردی در دست‌ها می‌شود و در موارد شدیدتر ممکن است با سردرد، سرگیجه، ضعف عمومی، تغییر رنگ انگشتان یا درد قفسه سینه همراه باشد. اگر این مشکل کنترل نشود، می‌تواند خطر تشکیل لخته‌های خونی، سکته قلبی یا مغزی را افزایش دهد.

چه اقدامات درمانی لازم است؟

• درمان پزشکی:
  • مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین یا وارفارین (با تجویز پزشک).
  • فصد خون در موارد غلظت خون بالا مانند پلی‌سیتمی ورا.
• اصلاح سبک زندگی:
  • نوشیدن آب کافی، ورزش منظم و ترک سیگار برای بهبود گردش خون.
  • مصرف غذاهای غنی از امگا ۳، میوه‌ها و سبزیجات برای سلامت عروق.

نوروپاتی دیابتی

دیابت کنترل‌نشده می‌تواند به اعصاب محیطی آسیب برساند و باعث نوروپاتی دیابتی شود که یکی از علائم آن خواب‌رفتن، گزگز و بی‌حسی دست‌ها است. این مشکل به دلیل آسیب قند خون بالا به اعصاب و کاهش خون‌رسانی به آن‌ها رخ می‌دهد و در صورت عدم کنترل، ممکن است منجر به ضعف و از دست دادن حس در دست‌ها شود.

چه اقدامات درمانی لازم است؟

• کنترل قند خون:
  • مصرف داروهای کاهش قند خون مانند متفورمین یا انسولین طبق تجویز پزشک.
  • رعایت رژیم غذایی کم کربوهیدرات و مصرف مواد غذایی با شاخص گلیسمی پایین.
  • بررسی منظم قند خون برای جلوگیری از آسیب بیشتر به اعصاب.
• بهبود عملکرد اعصاب دست:
  • مراجعه به پزشک در صورت بی‌حسی یا گزگز مداوم دست‌ها برای جلوگیری از پیشرفت نوروپاتی.
  • در موارد شدید، مصرف داروهای ضددرد عصبی مانند گاباپنتین برای کاهش علائم.

بیماری‌های خودایمنی (مانند MS)

در بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS)، سیستم ایمنی به اشتباه به پوشش محافظ اعصاب (میلین) حمله می‌کند و باعث اختلال در ارسال پیام‌های عصبی می‌شود. این آسیب باعث اختلال در ارسال سیگنال‌های عصبی و مختل شدن عملکرد بخش‌های مختلف بدن مانند چشم، مغز، ستون فقرات، عضلات، و سیستم‌های مختلف بدن می‌شود. به‌طور خاص، این اختلال می‌تواند باعث گزگز، بی‌حسی یا ضعف در دست‌ها و پاها شود که معمولاً به‌صورت یک‌طرفه یا نامنظم ظاهر می‌شود، مانند گزگز ابتدا در انگشتان دست که ممکن است به پای همان سمت سرایت کند.

چه اقدامات درمانی لازم است؟

• مراجعه به پزشک برای دریافت داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی مانند اینترفرون که به کاهش سرعت پیشرفت بیماری کمک می‌کنند.
• مصرف ویتامین D برای تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب ناشی از ام‌اس.
• انجام فیزیوتراپی و ورزش‌های سبک برای حفظ قدرت عضلات و جلوگیری از ضعف حرکتی.
• استفاده از داروهای ضدالتهاب و استروئیدی برای کنترل التهاب و کاهش شدت علائم در دوره‌های فعال بیماری.
• مصرف داروهای کاهش اسپاسم عضلانی مانند باکلوفن برای بهبود گرفتگی عضلات و افزایش راحتی حرکت.
• مراجعه به پزشک برای درمان مشکلات تعادلی و ادراری با داروهای تخصصی در صورت بروز این علائم در مراحل پیشرفته بیماری.

تشخیص علت خواب‌رفتن دست در کلینیک درد اصفهان

در کلینیک درد اصفهان، برای تشخیص علت دقیق خواب‌رفتن دست، ابتدا پزشکان در کلینیک درد اصفهان با بررسی علائم جسمی، مانند کاهش حس، تغییرات رفلکسی و ضعف عضلات، معاینه دقیق انجام می‌دهند. چون گزگز دست می‌تواند علامت بیماری‌های مختلف باشد، نیاز به آزمایش‌های مختلف است تا پزشک بتواند علت اصلی را شناسایی کند.

در این کلینیک، از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده می‌شود.

آزمایش خون

آزمایش‌های خون می‌توانند نشانه‌های بیماری‌های التهابی مانند روماتیسم یا لوپوس را که می‌توانند بر مفاصل و اعصاب تأثیر بگذارند، نشان دهند. علاوه بر این، آزمایش‌های خون برای اندازه‌گیری میزان ویتامین B12 که برای عملکرد صحیح اعصاب ضروری است، انجام می‌شود.

آزمایش‌های عملکرد عصبی

این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا وضعیت سیستم عصبی و عضلانی بیمار را ارزیابی کند و مشکلات عصبی یا عضلانی را تشخیص دهد.

نوار عصب و عضله (EMG)

این آزمایش برای ارزیابی فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب انجام می‌شود. پزشک یک سوزن الکترود کوچک به عضله وارد می‌کند تا فعالیت الکتریکی آن را ثبت کند. این روش به تشخیص مشکلات عصبی مانند آسیب به اعصاب محیطی یا اختلالات عضلانی که ممکن است منجر به علائمی مانند بی‌حسی و گزگز در دست‌ها شوند، کمک می‌کند.

آزمایش هدایت عصبی (NCV)

در این آزمایش، سرعت و نحوه حرکت سیگنال‌های الکتریکی در طول عصب‌ها اندازه‌گیری می‌شود. پزشک الکترودهایی را روی پوست قرار می‌دهد و سیگنال‌های الکتریکی به عصب منتقل می‌کند. این آزمایش به شناسایی مشکلاتی مانند نورپاتی محیطی یا سندرم تونل کارپال کمک می‌کند. همچنین، این روش به ارزیابی میزان آسیب عصبی و تشخیص اختلالات عصبی که می‌توانند باعث بی‌حسی، گزگز و ضعف عضلانی شوند، می‌پردازد.

آزمایش‌های تصویربرداری

این آزمایش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا تغییرات در بافت‌ها، استخوان‌ها و اعصاب را شناسایی کنند و از آن‌ها برای تشخیص دقیق‌تر و برنامه‌ریزی درمان استفاده نمایند.

عکس رادیوگرافی مهره‌های گردن

در این آزمایش، پزشک از دستگاه رادیوگرافی استفاده می‌کند تا تصاویری از مهره‌های گردن بگیرد. این تصاویر می‌توانند به شناسایی مشکلاتی مانند فتق دیسک‌ها، آرتروز یا ناراحتی‌های استخوانی کمک کنند که ممکن است باعث فشار بر اعصاب و خواب‌رفتن دست‌ها شوند.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

MRI یکی از دقیق‌ترین روش‌های تصویربرداری است که تصاویری با وضوح بالا از بافت‌های نرم بدن مانند نخاع و اعصاب ایجاد می‌کند. این آزمایش می‌تواند مشکلاتی مانند فتق دیسک‌ها، تنگی کانال نخاعی، آسیب‌های نخاعی و بیماری‌های عصبی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) را شناسایی کند که می‌توانند موجب خواب‌رفتن دست‌ها شوند.

سی‌تی‌اسکن(CT)

سی‌تی‌اسکن به ارزیابی دقیق‌تر ساختارهای استخوانی و تشخیص مشکلاتی مانند فشردگی عصب‌ها، تومورها یا آسیب‌های نخاعی کمک می‌کند. این آزمایش تصاویر دقیقی از ستون فقرات و استخوان‌ها ایجاد می‌کند که می‌تواند مشکلات ساختاری را آشکار کند.

سونوگرافی

در این آزمایش، پزشک از امواج صوتی برای ارزیابی جریان خون در شریان‌ها و سیاهرگ‌ها استفاده می‌کند. سونوگرافی به تشخیص مشکلاتی مانند لخته‌های خون، بیماری‌های شریانی محیطی یا اختلالات در جریان خون کمک می‌کند که می‌توانند موجب کاهش جریان خون به دست‌ها و در نتیجه خواب‌رفتن آن‌ها شوند.

سؤالات متداول

آیا گزگز و خواب‌رفتن دست‌ها همیشه خطرناک است؟

خیر، در بسیاری از موارد این وضعیت موقتی و ناشی از عواملی مانند فشار بر عصب یا کاهش جریان خون است. اما اگر مکرراً رخ دهد یا با علائم هشداردهنده همراه باشد، می‌تواند خطرناک باشد.

چه زمانی باید برای بی‌حسی دست‌ها به پزشک مراجعه کرد؟

اگر بی‌حسی دست‌ها بیش از چند ساعت طول بکشد، همراه با ضعف، درد شدید، تغییر رنگ پوست یا علائمی مانند سرگیجه و مشکلات گفتاری باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

کمبود کدام ویتامین باعث گزگز دست می‌شود؟

کمبود ویتامین B₁₂ شایع‌ترین علت گزگز دست‌ها است. کمبود ویتامین‌های دیگر مانند B₆، D و E نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد.

آیا استرس و اضطراب می‌تواند باعث بی‌حسی دست‌ها شود؟

بله، استرس و اضطراب شدید می‌توانند باعث انقباض عضلانی و کاهش جریان خون شوند که ممکن است منجر به بی‌حسی و گزگز در دست‌ها شود.

دیابت باعث گزگز و بی‌حسی دست‌ها می‌شود؟

دیابت می‌تواند باعث آسیب به اعصاب محیطی (نوروپاتی دیابتی) شود که یکی از علائم آن بی‌حسی و گزگز در دست‌ها و پاها است.

برای درمان گزگز دست چه دارویی باید مصرف کرد؟

درمان گزگز دست بستگی به علت آن دارد. اگر ناشی از کمبود ویتامین B12 باشد، مکمل B12 تجویز می‌شود. برای التهاب یا فشردگی عصب، داروهای ضد التهابی مثل ایبوپروفن مفید هستند. در مشکلات سیستم عصبی، داروهایی مانند گاباپنتین یا پریگابالین تجویز می‌شود. برای تشخیص و درمان دقیق، مراجعه به پزشک ضروری است.

آیا گزگز مداوم دست‌ها نشانه ام‌اس (MS) است؟

گزگز دست‌ها می‌تواند یکی از علائم ام‌اس باشد، اما این بیماری علائم دیگری مانند مشکلات بینایی، ضعف عضلانی و عدم تعادل نیز دارد. برای تشخیص، بررسی پزشکی لازم است.

آیا خواب‌رفتن دست چپ و راست تفاوت دارد؟

بله، خواب‌رفتن دست چپ ممکن است نشانه‌ی مشکلات قلبی باشد، درحالی‌که بی‌حسی دست راست معمولاً به مشکلات عصبی یا فشردگی عصب مربوط است. بااین‌حال، برای تشخیص قطعی باید بررسی پزشکی انجام شود.