داغی کف پا که همچنین به نام سندرم گریرسون-گوپالان شناخته میشود، عارضه‌ای است که معمولاً در کف پاها رخ میدهد اما میتواند روی پا، مچ پا و قسمت پایینی ساق پا را نیز تحت تأثیر قرار دهد. این احساس داغی گاهی با حالت گزگز یا سوزن‌سوزن شدن، احساس سنگینی، بی‌حسی و گاهی یک درد خفیف همراه است. اگرچه علائم ممکن است در طول روز نیز ظاهر شوند، اما اغلب در شب تشدید شده و کیفیت خواب شبانه را پایین می‌آورند. داغی کف پا در بسیاری از موارد موقتی است و به مرور برطرف میشود. علت داغی کف پا میتواند پوشیدن کفش نامناسب یا ایستادن بیش از حد باشد که با تعویض کفش و درمان‌های خانگی بهبود می‌یابد. با این حال، اگر داغی کف پا بدون دلیل مشخصی ادامه پیدا کند یا بدتر شود، میتواند ناشی از یک بیماری زمینه‌ای مثل دیابت، کم‌کاری تیروئید یا نارسایی کلیه باشد یا در اثر کمبود ویتامین یا مصرف زیاد الکل به وجود آمده باشد. در ادامه، به بررسی اصلی‌ترین علل داغی کف پا، علائم همراه و گزینه‌های درمانی بالقوه می‌پردازیم.
داغی کف پا را جدی بگیرید
احساس موقت داغی در کف پا ممکن است ناشی از عواملی مانند پوشیدن کفش نامناسب، ایستادن طولانی مدت یا فعالیت زیاد باشد، که معمولاً با رفع علت خودبه‌خود بهبود می‌یابد. اما زمانی که داغی کف پا ادامه پیدا می‌کند یا به مرور بدتر میشود، اغلب نشان دهندۀ شرایط جدی‌تری است. بیماری‌ها و اختلالات زمینه‌ای مختلفی مانند دیابت، کم‌کاری تیروئید و بیماری‌های خودایمنی مانند ام‌اس یا آرتریت می‌توانند عامل بروز داغی کف پا باشند. بنابراین اگر مدت زیادی است که دچار داغی کف پا شده‌اید یا علائم شما به مرور تشدید یافته‌اند بهتر است برای تشخیص علت و درمان تخصصی به پزشک مراجعه کنید. اگر به تازگی دچار داغی کف پا شده‌اید برای تسکین موقت این وضعیت می‌توانید از روش‌های زیر کمک بگیرید:
کمپرس یخ یا قرار دادن پا در آب سرد
کمپرس یخ یا شستن پاها در آب سرد میتواند داغی کف پا و همچنین بی‌حسی، تورم و گزگز را تسکین دهد (این درمان برای افراد مبتلا به اریتروملالژیا توصیه نمی‌شود). برای انجام این روش، یک تشت را با آب یخ پر کنید و پاها را چند دقیقه در آن قرار دهید. سپس این فرآیند را چندین بار در روز تکرار کنید.
نمک اپسوم
نمک اپسوم به دلیل اینکه حاوی سولفات منیزیم است، برای درمان‌های مختلف از جمله تسکین درد و علائم پای ورزشکاران استفاده میشود. این نمک میتواند به کاهش داغی کف پا، کاهش التهاب، لایه‌برداری از پوست، کاهش بو و رفع یبوست کمک کند. برای استفاده، نمک اپسوم را در آب گرم حل کرده و پاها را به مدت ۲۰-۳۰ دقیقه در آن قرار دهید. با این حال، افراد مبتلا به دیابت باید قبل از استفاده با پزشک خود مشورت کنند، زیرا ممکن است خطر آسیب به پاها را افزایش دهد.
سرکه سیب
با وجود اینکه هیچ مدرک علمی برای اثبات آن یافته نشده، اما اعتقاد عمومی بر این است که سرکه سیب میتواند با متعادل کردن سطح pH بدن به درمان داغی کف پا کمک کند. سرکه سیب را می‌توان به دو روش استفاده کرد: نوشیدن مخلوط چند قاشق چای‌خوری سرکه سیب در یک فنجان آب به صورت روزانه یا خیساندن پاها در آب گرم با سرکه سیب و نمک دریا. برای نتایج سریع‌تر، می‌توانید این فرآیند را دو بار در روز تکرار کنید.
ماساژ پا
ماساژ پا میتواند با افزایش جریان خون و بهبود گردش خون به درمان داغی کف پا کمک کند و علائم را تسکین دهد. یک مطالعه در سال 2015 نشان داد که ماساژ پای تایلندی باعث بهبود تعادل، دامنه حرکت و حس پا در افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی میشود.
ژل آلوئه ورا
بر اساس مطالعات ژل آلوئه ورا حاوی آنزیم‌هایی است که در صورت استفاده موضعی روی پوست به کاهش التهاب کمک می‌کنند. برای استفاده از ژل آلوئه ورا می‌توانید مستقیماً آن را روی پوست پا ماساژ دهید. همچنین ترکیب آلوئه ورا با اسانس نعناع و اسپری آن روی پا میتواند به خنک کردن پا کمک کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر داغی پا ناگهان ظاهر شده و به مرور زمان در حال بدتر شدن است، یا با درمان‌های خانگی بهبود نمی‌یابد، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. داغی پاها میتواند نشانه‌ای از شرایط جدی‌تری مانند دیابت، آسیب اعصاب محیطی (نوروپاتی) یا بیماری‌های خودایمنی باشد که در صورت عدم تشخیص یا درمان به موقع میتواند به آسیب‌های عصبی جبران‌ناپذیر منجر شود. برای مشاوره در خصوص داغی کف پا می‌توانید از طریق شماره 03131311013 با کلینیک درد اصفهان تماس بگیرید.
علت داغی کف پا
داغی کف پا، که به نام سندرم گریرسون-گوپالان نیز شناخته میشود، مجموعه علائمی است که طی آن کف پاها و در مواردی روی پا، مچ پا و قسمت پایین پا به طرز ناخوشایندی داغ و گاهی دردناک می‌شوند. طیف وسیعی از بیماری‌ها و عارضه‌های مختلف وجود دارند که می‌توانند منجر به احساس داغی در کف یک یا هر دو پا شوند. علت داغی کف پا میتواند یک بیماری زمینه‌ای باشد مثل دیابت، کم کاری تیروئید، نارسایی کلیه یا بیماری‌های خودایمنی و گاهی نیز ناشی از تغذیه نادرست است مثل کمبود ویتامین ب یا مصرف زیاد الکل. در بیشتر این موارد به اعصاب محیطی بدن یعنی اعصاب منتهی به دستها و پاها آسیب می‌رسد. به این آسیب عصبی نوروپاتی گفته میشود که از علائم آن درد، ضعف، بی‌حسی، گزگز و همینطور تغییرات دما مثل احساس سرد شدن یا داغ شدن کف پا است. در ادامه اصلی‌ترین علل داغی کف پا را با هم مرور می‌کنیم.
دیابت
در جدول زیر می‌توانید ببینید که سایر علائم همراه با داغی کف پا در افراد مبتلا به دیابت چه بوده و چه افرادی مستعد این وضعیت هستند:
| سایر علائم |
|---|
| – بی‌حسی یا کاهش توانایی حس درد – گزگز یا سوزن سوزن شدن – دردهای تیرکشنده یا گرفتگی – ضعف عضلانی – حساسیت شدید به لمس – مشکلات جدی پا مثل زخم یا عفونت – احساسی شبیه به پوشیدن جوراب تنگ – ضعف یا احساس سنگینی در پاها یا بازوها – تعریق بیش از حد |
| افراد مستعد |
| – افرادی که مصرف قند کنترل نشده دارند – افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت دارند – افرادی که بیماری کلیوی دارند – افرادی با اضافه وزن بالا که شاخص توده بدنی (BMI) 25 یا بیشتر دارند – افرادی که فشار خون بالا دارند – سیگاری‌ها – افرادی که زیاد الکل مصرف می‌کنند |
چگونه دیابت باعث داغی کف پا میشود؟
دیابت میتواند از طریق فرآیندی به نام نوروپاتی دیابتی باعث داغی کف پا شود. نوروپاتی دیابتی نوعی آسیب عصبی است که به دلیل سطح بالای قند خون به مدت طولانی رخ میدهد. این وضعیت به طور عمده اعصاب محیطی، به ویژه عصب‌های پا و ساق پا را تحت تأثیر قرار میدهد. سطح بالای گلوکز دیواره‌های رگ‌های خونی را تضعیف کرده و انتقال سیگنال‌های عصبی را مختل می‌کند، که منجر به احساس داغی در کف پا میشود. با گذشت زمان، آسیب عصبی افزایش پیدا می‌کند و علائمی مانند گزگز، بی‌حسی و دردهای شدید را به دنبال می‌آورد.
درمان
با وجود اینکه آسیب ناشی از نوروپاتی قابل برگشت نیست اما مدیریت مؤثر دیابت، از جمله حفظ سطح قند خون، میتواند به کاهش این اثرات و کند کردن پیشرفت نوروپاتی کمک کند. موارد زیر می‌توانند در کاهش علائم مؤثر واقع شوند:
- حفظ سطح قند خون در محدوده هدف
- استفاده از انسولین یا داروهای خوراکی کاهش دهندۀ قند خون
- برنامه‌ریزی معاینات منظم با متخصص
- پوشیدن کفش‌های ویژه در صورت توصیه پزشک
- مصرف داروهای ضد تشنج مانند پرگابالین یا گاباپنتین برای تسکین درد
- استفاده از داروهای ضد افسردگی مانند آمی‌تریپتیلین برای درد عصبی
- انجام فعالیت‌های بدنی و ورزش منظم
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل
- اجتناب از مصرف سیگار و الکل
- در نظر گرفتن درمان تحریک عصبی الکتریکی از طریق پوست (TENS) برای جلوگیری از رسیدن سیگنال‌های درد به مغز
کمبود ویتامین B12
در جدول زیر می‌توانید ببینید که سایر علائم همراه با داغی کف پا در افراد دچار کمبود ویتامین B12 چه بوده و چه افرادی مستعد این وضعیت هستند:
| سایر علائم |
|---|
| – احساس گزگز یا سوزن سوزن شدن – خستگی – رنگ پریدگی یا زردی پوست – تنگی نفس – ضربان قلب سریع – اختلال شناختی – افسردگی – حالت تهوع، استفراغ و اسهال – مشکلات دهان (داغی دهان، تورم و قرمزی زبان، طعم بد دهان) |
| افراد مستعد |
| – سالمندان – گیاه‌خواران – افرادی با اختلالات گوارشی (مانند بیماری کرون) – افرادی با بیماری‌های خودایمنی (مانند بیماری سلیاک) – افرادی که جراحی معده داشته‌اند – افرادی که داروهای خاص مصرف می‌کنند (مثل متفورمین) – افرادی که مصرف بالای الکل دارند – افراد با عارضه‌های ژنتیکی که در جذب B12 مشکل دارند |
چگونه کمبود ویتامین B12 باعث داغی کف پا میشود؟
یکی از علل داغی کف پا کمبود ویتامین B12 است. این ویتامین نقش حیاتی در سیستم عصبی دارد، به ویژه در تولید ماده‌ای به نام میلین که عصب‌ها را محافظت و پشتیبانی می‌کند. بدون حضور میلین عصب‌ها، به خصوص عصب‌های محیطی مثل عصب پا، دچار آسیب می‌شوند. این آسیب میتواند به صورت حس داغی و درد ظاهر شود که دلیل آن تحریک غیرطبیعی و بیش از حد انتهای عصب‌ها است. علاوه بر این، کمبود ویتامین B12 متابولیسم سلولی را مختل می‌کند و باعث تجمع متابولیت‌های واسطه‌ای میشود که می‌توانند انتهای عصب‌ها را بیشتر تحریک کنند. با گذشت زمان، کمبود طولانی مدت ویتامین B12 میتواند آسیب عصبی را تشدید کند و منجر به علائم شدیدتر شود.
درمان
- افزودن غذاهای غنی از ویتامین B12 مانند گوشت قرمز، مرغ، تخم مرغ، لبنیات و ماهی.
- مکمل‌های B12 در قالب قرص‌های خوراکی یا زیر زبانی.
- تزریق ویتامین B12 برای افرادی که مشکل جذب دارند.
- بررسی و درمان بیماری‌های زمینه‌ای که از جذب ویتامین B12 جلوگیری می‌کنند مانند اختلالات گوارشی نظیر بیماری سلیاک یا کرون یا کم‌خونی پرنیشیوز.
- اجتناب از مصرف الکل و داروهایی که از جذب B12 جلوگیری می‌کنند.
مصرف زیاد الکل
در جدول زیر می‌توانید ببینید که سایر علائم همراه با داغی کف پا در افرادی با مصرف بالای الکل چه بوده و چه افرادی مستعد این وضعیت هستند:
| سایر علائم |
|---|
| – درد – پارستزی (بی‌حسی، گزگز و سوزن سوزن شدن) – ضعف عضلانی – آتاکسی (عدم تعادل حرکتی) – حساسیت بیش از حد به درد – درماتیت (التهاب پوست ناشی از کمبود مواد مغذی) |
| افراد مستعد |
| به طور کلی افرادی که مصرف بالای الکل دارند |
چگونه مصرف زیاد الکل باعث داغی کف پا میشود؟
مصرف بیش از حد الکل میتواند به نوروپاتی الکلی منجر شود که ناشی از تأثیرات سمی مستقیم الکل بر نورون‌ها و کمبودهای غذایی حاصل از نوشیدن زیاد است. این نوروپاتی اغلب اعصاب پاها را تحت تأثیر قرار میدهد و علائمی مانند داغی کف پا و سوزن‌سوزن شدن را به همراه می‌آورد. استفاده مداوم از الکل علاوه بر آسیب مستقیم به عصب‌ها، جذب مواد مغذی ضروری برای سلامت اعصاب مثل ویتامین‌های گروه B و اسید فولیک را کاهش میدهد و علائم را تشدید می‌کند.
درمان
- ترک مصرف الکل برای جلوگیری از آسیب بیشتر به اعصاب و بهبود علائم
- دنبال کردن رژیم غذایی متعادل و اطمینان از مصرف مواد مغذی ضروری
- مصرف مکمل‌های غذایی مانند تیامین، ویتامین B12 و اسید فولیک
- مراجعه به روان درمانگر برای ارائه حمایت روانی
کم کاری تیروئید
در جدول زیر می‌توانید ببینید که سایر علائم همراه با داغی کف پا در افراد دچار کم کاری تیروئید چه بوده و چه افرادی مستعد این وضعیت هستند:
| سایر علائم |
|---|
| – خستگی – افزایش وزن – پوست خشک – یبوست – حساسیت به سرما – ضعف عضلانی – فراموشی و کندی ذهن – سندرم تونل کارپال |
| افراد مستعد |
| – افرادی با سابقه خانوادگی اختلالات تیروئید – افرادی که به بیماری‌های خودایمنی (مثل هاشیموتو) مبتلا هستند – سالمندان |
کم‌کاری تیروئید چگونه باعث داغی کف پا میشود؟
کم کاری تیروئید وضعیتی است که در آن غده تیروئید هورمون‌های کافی تولید نمی‌کند و به این ترتیب متابولیسم بدن کندتر میشود و علائم مختلفی را ایجاد می‌کند. یکی از این علائم نوروپاتی محیطی است که عامل اصلی داغی کف پا است. دلیل بروز نوروپاتی میتواند احتباس مایع و ورم بافت‌ها در کم کاری تیروئید باشد که به اعصاب محیطی فشار می‌آورد. علاوه بر این، کم کاری تیروئید میتواند منجر به تجمع مولکول‌های خاصی (مثل موکوپلی‌ساکاریدها، کندرویتین سولفات و هیالورونیک اسید) در اطراف اعصاب شود که منجر به افزایش فشار، التهاب و آسیب به اعصاب میشود.
درمان
- داروی لووتیروکسین برای درمان کم کاری تیروئید که میتواند علائم نوروپاتی را بهبود بخشد.
- ورزش و حفظ وزن سالم که به کاهش فشار بر روی بدن و تقویت بازوها و پاها کمک می‌کند.
بارداری
بارداری چگونه باعث داغی کف پا میشود؟
داغی کف پا در دوران بارداری به علت تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون و افزایش وزن بدن رخ میدهد. تغییرات هورمونی به ویژه هورمون پروژسترون، عروق خونی را شل کرده و باعث کاهش جریان خون و افزایش احتباس مایعات میشود. همچنین، افزایش حجم خون باعث فشار بیشتر بر وریدهای لگن و کاهش گردش خون میشود که منجر به تورم در پاها و احساس داغی می‌گردد. افزون بر این، افزایش وزن بدن در بارداری فشار بیشتری بر پاها وارد کرده و باعث تورم و احساس ناراحتی و داغی میشود.
درمان
موارد زیر میتواند به کاهش علائم مرتبط با داغی کف پا در بارداری کمک کند:
- نوشیدن آب کافی برای تنظیم دمای بدن و بهبود گردش خون.
- پوشیدن لباس‌های راحت
- بالا بردن پاها هنگام خواب برای بهبود گردش خون و کاهش ورم.
- استفاده از فن یا تهویه مطبوع برای خنک نگه داشتن اتاق خواب.
- استفاده از جوراب‌های مخصوص در طول روز برای بهبود گردش خون و کاهش ورم.
- ماساژ پاها برای بهبود گردش خون و کاهش ورم.
- خیساندن پاها در آب خنک به مدت حدود ۲۰ دقیقه قبل از خواب.
نارسایی کلیه
در جدول زیر می‌توانید ببینید که سایر علائم همراه با داغی کف پا در افراد دچار نارسایی کلیه چه بوده و چه افرادی مستعد این وضعیت هستند:
| سایر علائم |
|---|
| – تورم – ضعف – خارش – سردرد و گیجی – خستگی و مشکلات خواب – سندرم پاهای بی‌قرار – بی‌حسی و گزگز – سفتی یا درد مفاصل |
| افراد مستعد |
| – افراد دیابتی – افراد با فشار خون بالا – سالمندان – بیماران دچار پرکاری تیروئید ثانویه |
منظور از نارسایی کلیه چیست و چگونه باعث داغی کف پا میشود؟
نارسایی کلیه به وضعیتی اشاره دارد که در آن کلیه‌ها به تدریج توانایی خود را برای فیلتر کردن مواد زائد و سموم از خون از دست می‌دهند. این وضعیت معمولاً ناشی از بیماری‌هایی مانند دیابت یا فشار خون بالا است. هنگامی که کلیه‌ها به درستی کار نمی‌کنند، سموم و مواد زائد در بدن تجمع می‌یابند. این تجمع سموم میتواند به اعصاب آسیب برساند و منجر به نوعی نوروپاتی به نام نوروپاتی اورمیک شود. نارسایی کلیه همچنین به کمبود مواد غذایی ضروری مثل تیامین (ویتامین B1) منجر میشود که در ظهور دردهای نوروپاتیک نقش دارد. علاوه بر این، عدم تعادل الکترولیت‌ها، مانند سطح بالای پتاسیم، نیز میتواند عملکرد عصبی را مختل کرده و باعث احساس داغی در کف پاها شود.
درمان
- مکمل‌های ویتامین مناسب (D ،B6، کلسیم)
- همودیالیز
- پیوند کلیه (در مراحل پایانی نارسایی کلیه)
- داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (برای درد نوروپاتیک)
- داروهای ضد تشنج (گاباپنتین یا پرگابالین)
- داروهای ضد اضطراب (مثل بنزودیازپین‌ها)
- مهارکننده‌های باز جذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (دولوکستین یا ونلافاکسین)
- ورزش و فعالیت بدنی
کرونا (کووید انگشت پا)
در جدول زیر می‌توانید ببینید که سایر علائم همراه با داغی کف پا در افراد مبتلا به کووید انگشت پا چه بوده و چه افرادی مستعد این وضعیت هستند:
| سایر علائم |
|---|
| – التهاب – تغییر رنگ پوست انگشتان پا (به رنگ قرمز تیره، بنفش یا کبود) – خارش – زبری، برآمدگی و تاول (با احتمال وجود چرک) در انگشتان پا – درد، سوزش و حساسیت به لمس – شباهت به سرمازدگی |
| افراد مستعد |
| – نوجوانان و کودکان – افرادی که در معرض هوای سرد نبوده‌اند اما دچار زخم‌هایی شبیه سرمازدگی شده‌اند – افراد مبتلا به کرونا که علائم اصلی را بروز نمی‌دهند |
کرونا چگونه باعث داغی کف پا میشود؟
در طول همه گیری کرونا پزشکان متوجه عارضه عجیبی در پای بیماران شدند. کووید انگشت پا (Covid Toe) در برخی از افراد مبتلا به ویروس کرونا مشاهده شده و علائمی مثل تورم، قرمزی، و داغی کف پا را ظاهر می‌کند. این علائم ممکن است به دلیل واکنش سیستم ایمنی بدن در مقابله با ویروس ایجاد شوند. اولین گزارش‌ها درباره کووید انگشت پا در آوریل 2020 منتشر شد و تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که این عارضه به نحوۀ پاسخ‌دهی سیستم ایمنی بدن به ویروس مرتبط است.
علاوه بر این، مطالعات نشان می‌دهند که علائم کرونا گاهی می‌توانند هفته‌ها، ماه‌ها و حتی سال‌ها پس از ابتلا به ویروس کووید-19 ادامه پیدا کنند. این وضعیت به نام کووید طولانی (Long Covid) شناخته میشود. علائم مرتبط با نوروپاتی مانند درد، بی‌حسی، گزگز، احساس داغی کف پا و دست، بخشی از این علائم طولانی مدت هستند که ممکن است مدت‌ها پس از بهبود عفونت اولیه ادامه پیدا کنند. علت این امر آسیبی است که ویروس کووید-19 به اعصاب محیطی وارد می‌کند.
درمان
تزریق واکسن کرونا احتمال بروز کووید انگشت پا را تا حد زیادی کاهش میدهد.
پای ورزشکاران
در جدول زیر می‌توانید ببینید که سایر علائم همراه با داغی کف پا در افراد دچار عارضه پای ورزشکاران چه بوده و چه افرادی مستعد این وضعیت هستند:
| سایر علائم |
|---|
| – پوست ترک خورده و پوسته پوسته شده – خارش پوست – راش و تاول پوستی – بوی بد |
| افراد مستعد |
| – افراد مبتلا به دیابت – افراد دچار اضافه وزن بالا – افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند – افرادی که آسیب بافتی یا زخم روی پایشان دارند |
پای ورزشکاران چگونه باعث داغی کف پا میشود؟
بیماری پای ورزشکاران توسط قارچ‌های مشابه کپک به نام درماتوفیت‌ها ایجاد میشود که در مناطق مرطوب و گرم پوست رشد می‌کنند. کفش‌ها و جوراب‌های مرطوب محل ایده‌آلی برای رشد و گسترش این قارچ است. این عفونت باعث خارش، و حس داغی در پوست یک یا هر دو پا میشود. پای ورزشکاران بیشتر بین انگشتان پا دیده میشود، اما میتواند قسمتهای بالای پا، کف پا و پاشنه‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد. پوست ممکن است فلس‌دار و ترک‌خورده شود یا تاول ایجاد کند.
درمان
- کرِم‌های موضعی، اسپری‌ها یا پودرهای ضدقارچ
- قرص‌های ضدقارچ حاوی فلوکونازول، ایتراکونازول یا تربینافین
- تعویض کفش‌ها و پوشیدن کفش‌هایی که جریان هوا را عبور می‌دهند.
بیماری‌های خود ایمنی
بیماری‌های خودایمنی بیماری‌هایی هستند که در آن‌ها سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های سالم بدن حمله کرده و آن‌ها را تخریب می‌کند. برخی از این بیماری‌ها، مانند مولتیپل اسکلروزیس (ام اس)، به طور مستقیم به بافت عصبی حمله می‌کنند. بعضی دیگر باعث ایجاد اثرات زنجیره‌ای می‌شوند که به اعصاب محیطی آسیب می‌زند. همانطور که پیش‌تر گفته شد، شایعترین علت داغی کف پا نوروپاتی یا آسیب عصبی است و از این رو بیماری‌های خود ایمنی نقش مهمی در بروز این وضعیت دارند.
از جمله بیماری‌های خود ایمنی اریتروملالژیا است که در واقع یکی از علائم دردناک مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) است و میتواند باعث درد، داغی و قرمزی پوست پا و کف پا شود. آرتریت روماتوئید بیماری خودایمنی دیگری است که با سفتی و ورم مفاصل همراه با ضعف و خستگی خود را نشان میدهد. یکی از پیامدهای این بیماری نوروپاتی روماتوئید است که علائمی همچون سفتی، درد تیر کشنده و احساس گزگز و داغی پاها و دستها را به همراه دارد. سندرم شوگرن و لوپوس از دیگر اختلالات خودایمنی هستند که با نوروپاتی محیطی مرتبط بوده و می‌توانند عامل داغی کف پا باشند.
سایر علل
علاوه بر مواردی که گفته شد اختلالات دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند علت داغی کف پا باشند. در ادامه این علل را باهم مرور می‌کنیم:
سندروم تونل تارسال
سندرم تونل تارسال (Tarsal tunnel syndrome) به وضعیتی گفته میشود که در آن عصب تیبیال که از تونل تارسال عبور می‌کند آسیب‌دیده یا فشرده میشود. تونل تارسال مسیری ساخته شده از استخوان‌ها و رباط‌ها است که از مچ پا به کف پا کشیده میشود. نتیجه این فشردگی عصب، درد تیر کشنده، گزگز و احساس داغی در کف پا است که ممکن است تا ساق پا گسترش یابد. استراحت، استفاده از یخ، بانداژ طبی، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، بریس‌ها، ارتزها، فیزیوتراپی و تزریق‌های استروئیدی در درمان سندرم تونل تارسال مؤثر هستند.
التهاب فاشیای پلانتار
فاشیای پلانتار (Plantar fascia) یک بافت فیبری است که از پاشنه تا نوک انگشتان پا امتداد می‌یابد و استخوان‌های پا را به هم متصل می‌کند. کشیدگی یا آسیب به این بافت فیبری منجر به التهاب آن میشود که باعث درد پاشنه و کف پا میشود و داغی کف پا نیز میتواند از علائم آن باشد. درمان التهاب فاشیای پلانتار شامل استراحت، استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، یخ‌گذاری، پوشیدن کفش‌های مخصوص، ماساژ و کشش، و در موارد شدیدتر، تزریق کورتیکواستروئید یا شاک‌ویو تراپی است.
نورومای مورتون
نورومای مورتون (Morton’s neuroma) یک التهاب و تورم در عصب بین انگشتان سوم و چهارم پا است که باعث درد تیر کشنده یا داغی در کف پا میشود و احساسی شبیه به راه رفتن روی یک سنگ یا تیله دارد. این مشکل میتواند راه رفتن را دشوار کند و نیاز به درمان دارد تا از آسیب دائمی به عصب جلوگیری شود. درمان نورومای مورتون شامل استراحت، استفاده از یخ، مصرف مسکن، پوشیدن کفش‌های راحت با کفی نرم، استفاده از پدهای نرم و کاهش وزن است.
شارکو ماری توث
شارکو ماری توث (Charcot Marie Toth) یک اختلال عصبی ارثی است که به اعصاب محیطی بدن آسیب می‌رساند و میتواند به مرور زمان بدتر شود. به دلیل آسیب به رشته‌های عصبی – حسی، ممکن است احساس گزگز و داغی در دستها و پاها را به همراه داشته باشد. بعلاوه، حس لامسه و توانایی تشخیص تغییرات دما نیز کاهش می‌یابد. درمان شامل استفاده از ارتزهای پا و مچ، فیزیوتراپی منظم با تمرینات کم‌فشار و کششی، و در موارد شدیدتر، جراحی برای شل کردن عضلات و تاندون‌های سفت شده یا اصلاح تغییر شکل استخوان‌ها است.
نوروپاتی فیبر کوچک
نوروپاتی فیبر کوچک (Small Fiber Neuropathy) یک نوع نوروپاتی محیطی است و زمانی رخ میدهد که فیبرهای عصبی کوچک در پوست آسیب می‌بینند و علائمی مانند گزگز، درد یا حس داغی را در دستها و پاها ایجاد می‌کند. این وضعیت همچنین میتواند فیبرهای عصبی کوچک دیگری را که عملکردهای ضروری بدن مانند فشار خون یا ضربان قلب را مدیریت می‌کنند، تحت تأثیر قرار دهد. نوروپاتی فیبر کوچک میتواند به دلایل ژنتیکی، قرار گرفتن در معرض سموم یا بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت رخ دهد. درمان نوروپاتی فیبر کوچک شامل مصرف داروهای ضدتشنج، ضدافسردگی، بی‌حس‌کننده‌های موضعی برای کاهش درد و درمان بیماری‌های زمینه‌ای است.
بیماری شریان محیطی
بیماری شریان محیطی (Peripheral artery disease) شامل باریک شدن شریان‌هایی است که خون را به پا و ساق پا می‌رسانند. علائم میتواند مشابه علائم نوروپاتی محیطی باشد، از جمله درد، گزگز و احساس داغی در پا. علائم بیماری اغلب با پیاده‌روی یا ورزش نمود پیدا می‌کنند.
روند تشخیص علت دقیق و درمان داغی کف پا در کلینیک درد اصفهان
تشخیص علت داغی کف پا نیاز به یک رویکرد جامع دارد که شامل بررسی دقیق سابقۀ پزشکی، معاینۀ فیزیکی و انجام آزمایش‌های تشخیصی مختلف می‌باشد. این فرآیند چند جانبه به پزشک کمک می‌کند تا علت اصلی را شناسایی کرده و استراتژی‌های درمانی مناسب را تنظیم کند.
معاینۀ فیزیکی
طی مشاورۀ اولیه در کلینیک درد اصفهان تمامی سوابق پزشکی بیمار شامل تاریخچه بیماری‌های گذشته یا فعلی دریافت میشود. بیمار شرح کاملی از علائم خود ارائه کرده و در صورت مصرف دارو، اطلاعات مربوط به آن را در اختیار پزشک قرار میدهد. همچنین اطلاعات مربوط به آسیب‌های جسمی، سوابق پزشکی خانوادگی و مواردی مثل مصرف الکل نیز باید ارائه شوند. پزشک احتمالاً در مورد زمان شروع داغی کف پا و شدت آن و همینطور علائم همراه مانند بی‌حسی یا گزگز و … سوالاتی خواهد پرسید.
معاینه فیزیکی شامل ارزیابی پاها از نظر ناهنجاری‌های ساختاری و بررسی احتمال عفونت و تغییرات پوستی است. پزشک با آزمایش واکنش‌های بیمار، پاسخ‌های حسی او را ارزیابی می‌کند تا هر گونه کاهش حس یا واکنش‌های غیرعادی را تشخیص دهد. همچنین ممکن است راه رفتن بیمار و کفش‌های او را بررسی کند تا مشکلات مربوط به ساختار پا یا نامناسب بودن کفش را شناسایی کند. این معاینه دقیق به شناخت ماهیت عارضه و در صورت نیاز انجام آزمایش‌های تشخیصی بیشتر کمک می‌کند.
تست‌های تشخیصی
در تکمیل معاینۀ فیزیکی پزشک تست‌های تشخیصی مناسب را برای تأیید علت عارضه پیشنهاد می‌کند. برای تشخیص علت داغی کف پا می‌توان از تست‌های تشخیصی زیر کمک گرفت:
- الکترومیوگرافی یا نوار عصب و عضله: نوار عصب و عضله با ثبت فعالیت الکتریکی درون عضلات عملکرد عضلات را ارزیابی می‌کند. این آزمایش شامل قرار دادن یک پروب روی پوست یا وارد کردن یک سوزن به عضله برای اندازه‌گیری پاسخ‌ها است. این آزمایش برای تشخیص مشکلات عصبی و عضلانی که ممکن است به داغی کف پا منجر شده باشند، بسیار مهم است.
- آزمایش خون: آزمایش خون میتواند بیماری‌های زمینه‌ای را که ممکن است به داغی کف پا منجر شده باشند، شناسایی کند. این بیماری‌ها شامل دیابت، اختلالات تیروئیدی، کمبود ویتامین‌ها، اختلالات عملکرد کلیه و … هستند. همچنین اگر داغی کف پا ناشی از نارسایی‌های متابولیک یا تغذیه‌ای باشد، طی این آزمایش مشخص خواهد شد.
- MRI و CT Scan: تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و سی‌تی اسکن (CT Scan) تکنیک‌های تصویربرداری هستند که برای شناسایی مشکلات ساختاری در پاها و بافت‌های اطراف استفاده می‌شوند. این اسکن‌ها می‌توانند مشکلاتی مانند سندرم تونل تارسال یا آسیب‌های ساختاری دیگری که با فشار به اعصاب منجر به داغی کف پا شده‌اند را شناسایی کنند.
- مطالعه هدایت عصبی: این تست مشخص می‌کند که تکانه‌های الکتریکی با چه سرعتی در طول یک عصب حرکت می‌کنند. این آزمایش به تمایز بین اختلالات عصبی واقعی و شرایطی که در آن عضلات تحت تأثیر آسیب عصبی قرار می‌گیرند، کمک می‌کند. الکترودهای مسطح بر روی پوست در طول مسیر عصب قرار می‌گیرند تا ایمپالس‌ها را تحریک کرده و پاسخ‌های عصبی را ثبت کنند.
- بیوپسی عصبی: در موارد نادر، پزشک ممکن است بیوپسی عصبی پیشنهاد دهد که شامل برداشتن بخش کوچکی از بافت عصبی برای بررسی زیر میکروسکوپ است. این آزمایش میتواند اطلاعات دقیقی درباره آسیب عصبی ارائه دهد و در تشخیص نوروپاتی‌های خاص کمک کند.
روند درمان تخصصی
روند درمان داغی کف پا با توجه به علت آن انجام می‌گیرد. اگر داغی کف پا ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشد، درمان آن بیماری میتواند نوروپاتی و علائم آن را بهبود ببخشد. در مواردی که بیماری زمینه‌ای وجود ندارد یا درمان قطعی ندارد، درمان بر برداشتن فشار از روی اعصاب منتهی به پا و مدیریت و تسکین علائم تمرکز خواهد داشت. روند درمان علاوه بر فیزیوتراپی و ورزش درمانی شامل درمان‌های تکمیلی متناسب با علائم بیمار خواهد بود که در ادامه برخی از این روش‌های درمانی را با هم مرور می‌کنیم:
مگنت تراپی
مگنت تراپی توسط دستگاهی انجام میشود که امواج الکترومغناطیسی با فرکانس پایین را اعمال می‌کند. تأثیر این امواج در درمان علائم نوروپاتیک از جمله درد و داغی کف پا مشاهده شده است. مطالعات بالینی نشان می‌دهند که این روش میتواند بدون هیچ‌گونه عوارض جانبی درد را کاهش داده و نتایج مثبتی برای بیماران به همراه داشته باشد، به ویژه در افرادی که دچار نوروپاتی شدید و پیشرفته هستند.
لیزر تراپی
بر اساس تحقیقات انجام شده درمان با لیزر پرتوان یک روش غیرتهاجمی است که از طول موج‌های غیریونیزه لیزر، معمولاً در محدوده ۶۰۰ تا ۱۱۰۰ نانومتر، برای نفوذ عمیق به بافت‌ها استفاده می‌کند. این روش با تغییر بیوشیمی سلولی، به تحریک و بازسازی سلول‌های عصبی می‌پردازد. مطالعات نشان می‌دهند که لیزر تراپی به طور قابل توجهی در کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی، از جمله نوروپاتی دیابتی، مؤثر بوده است. امروزه لیزر تراپی یک گزینه مؤثر و ایمن برای مدیریت علائم نوروپاتیک از جمله داغی کف پا است.
اولتراسوند تراپی
اولتراسوند تراپی روشی است که از امواج صوتی برای تسریع در بهبود و بازسازی بافت‌ها استفاده می‌کند. این روش میتواند با افزایش بازسازی غلاف میلین و رشد آکسون‌ها، بازسازی عصب را تسریع کند و در درمان نوروپاتی محیطی مؤثر واقع شود. بر اساس مطالعات، اولتراسوند با تنظیم شدت خاص، به کاهش سیتوکین‌های التهابی و مهارکننده‌های رشد عصبی کمک می‌کند و به این ترتیب موجب بهبود سریع‌تر و عملکرد بهتر عصب میشود. در کلینیک درد اصفهان از اولتراسوند تراپی به عنوان روشی برای بهبود علائم نوروپاتی شامل درد و داغی کف پا استفاده میشود.
اگر مدتی است که دچار داغی کف پا شده‌اید و علائم شما تغییری نکرده یا بیشتر شده‌اند، از طریق شماره 03131311013 با کلینیک درد اصفهان تماس بگیرید تا علاوه بر تشخیص علت، بتوانید درمان مناسب را برای رفع این عارضه دریافت کنید.
سؤالات متداول
آیا شیمی درمانی میتواند علت داغی کف پا باشد؟
یکی از شایعترین عوارض جانبی شیمی درمانی نوروپاتی محیطی است که منجر به آسیب عصبی در قسمتهای پیرامونی بدن میشود و اغلب دستها و پاها را تحت تأثیر قرار میدهد. علائم رایج عبارتند از درد، گزگز، سوزن سوزن شدن و احساس سردی یا داغی پا و دست.
داغی کف پا بیشتر در چه سنی رخ میدهد؟
داغی کف پا میتواند افراد هر گروه سنی را تحت تأثیر قرار دهد اما بیشتر در بین سالمندان دیده میشود. دلیل این امر شاید این باشد که سالمندان بیشتر در معرض علل زمینه‌ای داغی کف پا مثل دیابت، کم کاری تیروئید، نارسایی کلیه و کمبود ویتامین‌ها هستند.
چرا داغی کف پا در شب بدتر میشود؟
زمانی که بدن برای خواب آماده میشود، با افزایش جریان خون در دستها و پاها، دمای مرکزی بدن را کاهش میدهد. این فرآیند که به نام گشاد شدن عروق دیستال شناخته میشود، میتواند باعث شود داغی کف پا در شب شدت پیدا کند.
آیا داغی کف پا میتواند ناشی از آلرژی باشد؟
بله، گاهی اوقات واکنش آلرژیک به مواد مورد استفاده در کفش یا جوراب یا مواد شیمیایی موجود در شوینده‌ها میتواند منجر به علائم پوستی مثل راش و خارش و در بعضی موارد داغی کف پا شود.
آیا داغی کف پا میتواند از عوارض جراحی بای‌پس معده باشد؟
بله، گاهی پس از گذشت چند هفته یا چند ماه از جراحی بای‌پس معده علائم داغی کف پا بروز می‌کند. دلیل این امر میتواند جذب ضعیف ویتامین B12 باشد.
آیا داغی کف پا میتواند دلیل روانی داشته باشد؟
بله، اختلال روان‌تنی یک وضعیت روانی است که فرد اغلب بدون هیچ توضیح پزشکی منجر به علائم فیزیکی میشود. افراد مبتلا ممکن است در هر قسمت از بدن خود علائم بیماری را ببینند و از پیدا نکردن دلیل پزشکی آن دچار ناامیدی شوند. در این موارد رفتار درمانی و کاهش استرس میتواند کمک کننده باشد.
آیا داغی کف پا نیاز به جراحی دارد؟
در موارد نادر بله، درمان جراحی بستگی به علت زمینه‌ای داغی کف پا دارد و در مواردی که درمان‌های دارویی یا غیرجراحی پاسخگو نیستند، ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
آیا داغی کف پا میتواند ارثی باشد؟
بله، داغی کف پا ناشی از وراثت اتوزومال غالب نوعی اختلال ژنتیکی است که میتواند افراد یک خانواده را تحت تأثیر قرار دهد و از والدین به فرزندان منتقل شود.
آیا راه رفتن برای رفع داغی کف پا خوب است؟
بله، البته در صورتی که داغی کف پا مرتبط با نوروپاتی محیطی باشد، چرا که راه رفتن گردش خون را بهبود می‌بخشد.
آیا یائسگی میتواند علت داغی کف پا باشد؟
بله، در طول یائسگی کاهش سطح هورمون‌های تولیدِ مثل ممکن است موجب نوروپاتی شود که از علائم آن گرگرفتگی در شب همراه با سوزش و داغی پا است.
آیا داغی کف پا میتواند ناشی از عوارض جانبی داروها باشد؟
بله، برخی داروها مثل داروهای شیمی درمانی و داروهای ضد رتروویروسی (داروهای کنترل HIV) می‌توانند عوارضی مثل داغی کف پا را به همراه داشته باشند.
