پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت) یک روش درمانی نوین و کم تهاجمی است که بدون درد انجام میشود و برای بهبود مشکلاتی مانند دردهای التهابی مزمن و آسیب‌های بافتی به کار می‌رود. در این روش، پلاکت‌های خون شما جمع‌آوری و غلیظ شده و سپس به ناحیه آسیب‌دیده ی مچ پا تزریق می‌شوند. این درمان برای شرایطی مانند آرتروز، تاندونیت، آسیب‌های رباطی و دردهای مفصلی مزمن مؤثر است و به دلیل موفقیت بالا در کاهش علائم و بهبود بافت‌های آسیب‌دیده‌ی مچ پا، استفاده گسترده‌ای دارد.
این روش در برخی بیماری‌ها تأثیر بیشتری دارد و به‌ویژه در موارد مزمنی که به درمان‌های معمول پاسخ نداده‌اند، نتیجه خوبی نشان میدهد. تزریق پی آر پی مچ پا نه‌تنها علائم را کاهش میدهد، بلکه با تحریک بازسازی طبیعی بافت به ترمیم واقعی و بهبودی طولانی‌مدت کمک می‌کند. این روش درمانی بسیار ایمن است، اما مانند هر روش تزریقی ممکن است عوارض محدودی مانند تورم یا درد موقت در محل تزریق، کبودی، و در موارد نادر عفونت داشته باشد که با روش‌های مراقبتی مناسب قابل‌کنترل است.
تزریق پی آر پی برای کدام یک از مشکلات مچ پا مناسب است؟
پی آر پی مچ پا یک روش درمانی مؤثر و طبیعی است که با استفاده از پلاکت‌های خون خود فرد به بهبود آسیب‌ها و التهاب‌های طولانی‌مدت کمک می‌کند. این روش به‌ویژه برای افرادی مناسب است که از دردهای مزمن و طولانی‌مدت مچ پا رنج می‌برند، دردهایی که معمولاً به درمان‌های عادی پاسخ نمی‌دهند و باگذشت زمان باعث محدودیت‌های حرکتی می‌شوند.
درصورتی‌که پی آر پی برای درمان این دردها در ناحیه‌ی مچ پا تجویز شود، با تزریق مستقیم پلاکتها، التهاب ناحیه آسیب‌دیده کاهش می‌یابد و بافتها برای ترمیم طبیعی تحریک می‌شوند. این فرایند به بدن اجازه میدهد تا به‌تدریج بافت‌های آسیب‌دیده را بازسازی کند، درد به‌مرور کاهش یابد و حرکت مفصل به حالت طبیعی بازگردد. به همین دلیل، پی آر پی برای دردهای التهابی مزمنی که باعث محدودیت در حرکت و فعالیت روزمره می‌شوند، روشی کاربردی و اثربخش است. موفقیت این روش به عواملی مانند شدت و مدت‌زمان آسیب، وضعیت عمومی سلامت فرد و رعایت توصیه‌های مراقبتی بستگی دارد. در ادامه به بررسی مشکلات و بیماری‌هایی می‌پردازیم که پی آر پی میتواند به‌عنوان یک روش درمانی مؤثر، به‌تنهایی یا در کنار روش‌های دیگر مانند فیزیوتراپی، برای آنها تجویز شود.
آرتروز مچ پا
آرتروز، یک بیماری التهابی و تخریبی مفصل است که در نتیجه تحلیل غضروف‌ها ایجاد میشود و باعث درد، سفتی و کاهش تحرک در مفاصل میشود. تزریق پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت) به ناحیه مچ پا در افراد مبتلا به آرتروز، به‌منظور کاهش التهاب و تحریک روند ترمیم بافت انجام میشود. مزایای اصلی روش پی آر پی برای درمان آرتروز مچ پا به‌صورت خلاصه در جدول زیر آورده شده است:
| مزایا پی آر پی برای آرتروز مچ پا |
· کاهش التهاب و درد مفصل به شکل طبیعی و بدون دارو · تحریک بازسازی بافت غضروفی · کاهش نیاز به جراحی در موارد آرتروز خفیف تا متوسط |
وقتی پی آر پی به مفصل تزریق میشود، پلاکتها وارد فضای مفصلی شده و فاکتورهای رشد و پروتئین‌های ترمیمی درون خود را از طریق فرایند «دگرانولاسیون» (تجزیه و آزادسازی محتویات درون پلاکتها) آزاد می‌کنند. این فاکتورها شامل پروتئین‌هایی مانند فاکتور رشد پلاکتی (PDGF) و فاکتور رشد تغییر شکل‌دهنده (TGF-beta) هستند که سلول‌های ترمیمی و بنیادی را به مچ پا جذب کرده و فرایند بازسازی بافت و تقویت غضروف را تحریک می‌کنند.
پلاکتها همچنین تولید «سیتوکین‌های التهابی» مانند اینترلوکین-۱ (IL-1) و فاکتور نکروز تومور آلفا (TNF-alpha) که در ایجاد التهاب و درد مفصل نقش دارند، را کاهش می‌دهند. این کاهش عوامل التهابی باعث تسکین درد و کاهش التهاب در مفصل میشود. البته پی آر پی نمی‌تواند آرتروز را به طور کامل درمان کند، اما روند تخریبی مفصل را کند کرده و علائم را بهبود می‌بخشد. برای کنترل مؤثرتر آرتروز، لازم است که در کنار پی آر پی مچ پا، داروها و سایر روش‌های درمانی که پزشک تجویز کرده، مثل فیزیوتراپی یا مکمل‌های تقویتی، به‌دقت انجام شوند.
تاندونیت
تاندونیت معمولاً در اثر فشار زیاد یا آسیب‌های تکراری مچ پا ایجاد شده که به التهاب و درد مزمن منجر میشود و اگر به‌درستی درمان نشود، میتواند به بافت‌های تاندونی آسیب جدی‌تری بزند. در این روش، پلاکت‌های غنی‌شده از خون فرد به ناحیه ملتهب تزریق می‌شوند و با آزادسازی فاکتورهای رشد و پروتئین‌های ترمیمی از طریق فرایند “دگرانولاسیون” که پیش‌تر اشاره شد، به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کنند. این فاکتورها، مانند فاکتور رشد پلاکتی (PDGF) و فاکتور رشد انسولین – مانند (IGF)، باعث تحریک سلول‌های ترمیمی و جذب سلول‌های بنیادی به ناحیه آسیب‌دیده‌ی مچ پا می‌شوند که باعث تقویت فرایند ترمیم و بازسازی در تاندون‌ها شده و به‌تدریج ساختار تاندون را تقویت می‌کند.
پی آر پی معمولاً در تاندونیت‌های مزمن و شدید مؤثر است، اما در تاندونیت‌های حاد و تازه ممکن است اولویت نداشته باشد. در موارد مزمن، این روش میتواند علاوه بر کاهش درد، به تقویت و بازسازی بافت کمک کند و احتمال بازگشت تاندونیت را کاهش دهد. استفاده از پی آر پی مچ پا در درمان تاندونیت مچ پا، با مزایای کلیدی‌ای همراه است که در جدول زیر به طور خلاصه آورده شده‌اند.
| مزایا پی آر پی برای تاندونیت |
· کاهش التهاب و درد در ناحیه ی تاندون به صورت ماندگار · کاهش نیاز به داروهای ضدالتهابی و مسکن‌ها |
موفقیت این روش به‌شدت آسیب، وضعیت کلی تاندون و میزان رعایت مراقبت‌های بعد از تزریق بستگی دارد. همچنین، ممکن است بسته به شرایط، همراه با پی آر پی نیاز به مصرف داروهای ضدالتهابی یا مکمل‌های تقویتی نیز باشد که پزشک تجویز می‌کند تا فرایند درمان کامل‌تر و مؤثرتر پیش برود.
آسیب رباط مچ پا
در آسیب رباط مچ پا، به‌ویژه آسیب‌های مزمن و مکرری که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند، پی آر پی به‌عنوان یک روش ترمیمی مؤثر به کار می‌رود. وقتی پی آر پی به رباط آسیب‌دیده تزریق میشود، پلاکت‌های غنی‌شده از خون خود فرد وارد ناحیه آسیب‌دیده‌ی مچ پا شده و از طریق فرایند «دگرانولاسیون» محتویات خود، یعنی فاکتورهای رشد و پروتئین‌های ترمیمی، را آزاد می‌کنند. این فاکتورها شامل فاکتور رشد پلاکتی (PDGF)، فاکتور رشد تغییر شکل‌دهنده (TGF-beta) و فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) هستند که به چندین روش روی بافت رباط اثر می‌گذارند.
این فاکتورهای رشد، سلول‌های ترمیمی و بنیادی را به ناحیه آسیب‌دیده جذب کرده و فرایند بازسازی را تسریع می‌کنند. این عوامل تولید کلاژن و تقویت بافت رباط را افزایش داده، به‌تدریج استحکام و انعطاف‌پذیری رباط را بهبود می‌بخشند و در نتیجه، پایداری و مقاومت مفصل مچ پا بیشتر میشود. مزایای این روش در جدول زیر آورده شده است:
| مزایا پی آر پی در آسیب رباط مچ پا |
· تحریک بازسازی بافت رباطی و کمک به تقویت رباط های ضعیف شده · کاهش نیاز به جراحی · افزایش استحکام و پایداری مفصل · کاهش زمان بهبودی و بازگشت به فعالیت‌ها |
پی آر پی میتواند به‌ویژه در موارد مزمن که درمان‌های دیگر نتیجه کافی نداشته‌اند، تا ۸۰ درصد بهبودی در کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل ایجاد کند. بااین‌حال، پی آر پی نمی‌تواند رباط را به حالت اولیه و کاملاً سالم بازگرداند؛ بلکه روند تخریبی را کند کرده و به ترمیم نسبی کمک می‌کند. به این معنا که این روش میتواند علائم را بهبود بخشد و پایداری مفصل پا را افزایش دهد، ولی ممکن است برای درمان کامل برخی آسیب‌های شدید بعد از پی آر پی یا هم‌زمان با آن از روش‌های دیگری مانند فیزیوتراپی مچ پا، درمان دارویی نیز بهره بگیرید.
پلانتار فاشئیت
پلانتار فاشئیت یک التهاب در بافت فاشیای کف پا است؛ این بافت؛ مانند یک نوار محکم از پاشنه تا انگشتان پا کشیده شده و نقش مهمی در جذب ضربه و حفظ قوس کف پا دارد. وقتی فاشیا تحت‌فشار مداوم یا آسیب‌های تکراری قرار می‌گیرد، ملتهب شده و باعث درد، به‌ویژه در ناحیه پاشنه، میشود. در روش پی آر پی، پلاکت‌های غنی‌شده از خون خود فرد به ناحیه ملتهب تزریق می‌شوند. پس از تزریق، پلاکتها با آزادسازی فاکتورهای رشد و پروتئین‌های ترمیمی، سلول‌های ترمیمی را به ناحیه جذب کرده و تولید کلاژن و بازسازی بافت را تحریک می‌کنند. این فرایند به کاهش التهاب، بهبود انعطاف‌پذیری و تقویت بافت فاشیا کمک کرده و در نتیجه، درد به‌مرور تسکین و عملکرد پا بهبود می‌یابد. مزایای این روش درمان در رفع این بیماری در جدول زیر آورده شده است:
| مزایا پی آر پی در پلانتار فاشئیت |
| · تحریک بازسازی و تقویت بافت فاشیا · کاهش التهاب و درد کف پا به خصوص در موارد مزمن · کاهش نیاز به جراحی · کاهش زمان بهبودی و بازگشت به فعالیت‌ها |
اثربخشی پی آر پی مچ پا برای کاهش درد و بهبود عملکرد در موارد پلانتار فاشئیت مزمن در حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد گزارش شده است، و نتایج درمان اغلب تا شش ماه پس از تزریق پایدار می‌مانند. بااین‌حال، پی آر پی نمی‌تواند به طور قطعی این مشکل را درمان کند و ممکن است برای دستیابی به نتیجه کامل‌تر نیاز باشد این روش همراه با درمان‌های دیگر مانند فیزیوتراپی مچ پا، تمرینات کششی و داروهای ضدالتهابی استفاده شود.
پیچ‌خوردگی مچ پا
درمان پیچ‌خوردگی مچ پا با پی آر پی (PRP) به‌ویژه برای افرادی که دچار آسیب‌های مزمن یا پیچ‌خوردگی‌های مکرر هستند، میتواند مؤثر باشد. پیچ‌خوردگی مچ پا معمولاً با آسیب به رباط‌های اطراف مچ همراه است و اگر به‌خوبی درمان نشود، ممکن است به درد و ناپایداری مزمن در مچ پا منجر شود.
هنگامی که برای درمان این مشکل پی آر پی به رباط‌های آسیب‌دیده ناشی از پیچ‌خوردگی تزریق میشود، همان‌طور که پیش‌تر توضیح دادیم پلاکتها فاکتورهای رشد و پروتئین‌های ترمیمی خود را آزاد می‌کنند. فاکتورهایی مانند فاکتور رشد پلاکتی (PDGF)، فاکتور رشد انسولین – مانند (IGF) و فاکتور رشد تغییر شکل‌دهنده (TGF-beta) در ناحیه آسیب‌دیده تجمع کرده و سلول‌های ترمیمی و سلول‌های بنیادی را به محل جذب می‌کنند. این فاکتورها به بازسازی رباط‌ها کمک کرده، بافت آسیب‌دیده ی مچ پا را تقویت می‌کنند و با افزایش تولید کلاژن، استحکام و پایداری این رباط ها را بهبود می‌بخشند. به‌این‌ترتیب، تزریق پی آر پی مچ پا علاوه بر کاهش التهاب و درد، از بروز آسیب‌های مکرر نیز جلوگیری می‌کند و استحکام مفصل مچ پا را افزایش میدهد. مزایای این روش در درمان پیچ‌خوردگی مچ به شرح زیر است:
| مزایا پی آر پی در پیچ خوردگی مچ پا |
| · تقویت رباط‌های آسیب‌دیده · جلوگیری از بروز آسیب‌های مکرر · کاهش درد و التهاب به‌صورت طبیعی · کاهش نیاز به مسکن‌ها و داروهای ضدالتهاب · کاهش زمان بهبودی و بازگشت به فعالیت‌ها |
موفقیت پی آر پی در درمان پیچ‌خوردگی‌های مکرر مچ پا به حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد گزارش شده است، به‌ویژه در افرادی که دچار پیچ‌خوردگی مزمن هستند یا به درمان‌های عادی پاسخ کافی نداده‌اند. پی آر پی به طور کامل پیچ‌خوردگی را درمان نمی‌کند، بلکه به ترمیم نسبی بافت و تقویت رباط ها کمک می‌کند. برای دستیابی به نتیجه کامل‌تر، ممکن است این روش در کنار درمان‌های مکملی مانند فیزیوتراپی، تمرینات تقویتی یا استفاده از بریس تجویز شود.
رگ به رگ شدن و کشیدگی عضلات مچ پا
در درمان رگ‌به‌رگ شدن و گرفتگی عضلات مچ پا با پی آر پی، پلاکت‌های غنی‌شده به مچ پا تزریق می‌شوند و فاکتورهای رشد مانند فاکتور رشد پلاکتی (PDGF) و فاکتور رشد تغییر شکل‌دهنده (TGF-beta) را آزاد می‌کنند. این فاکتورها سلول‌های ترمیمی و بنیادی بدن را به ناحیه جذب کرده و با تحریک تولید کلاژن، فرایند ترمیم و بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده را سرعت می‌بخشند. این کلاژن‌های جدید، پیوندهای میان سلول‌ها را تقویت کرده و باعث بازسازی و استحکام عضلات و رباط‌ها می‌شوند.
تولید کلاژن نقش کلیدی در بازسازی بافت‌های پیوندی دارد و به بازگرداندن استحکام و انعطاف‌پذیری اولیه بافت کمک می‌کند. با این تقویت ساختاری، مچ پا پایدارتر شده و درد و التهاب کاهش می‌یابد، در نتیجه احتمال رگ‌به‌رگ شدن مجدد کمتر میشود. در نتیجه، پی آر پی نه‌تنها به کاهش درد کمک می‌کند، بلکه باعث ترمیم عمیق‌تر بافت‌های آسیب‌دیده و بهبود کلی عملکرد مچ پا میشود. مزایای پی آر پی مچ پا برای رفع رگ‌به‌رگ شدن و کشیدگی این عضلات در جدول زیر آورده شده است:
| مزایا پی آر پی در رگ به رگ شدن و کشیدگی عضلات مچ پا |
| · ترمیم عمیق و مؤثر بافت آسیب‌دیده · کاهش درد و التهاب مزمن · افزایش استحکام بافت و پیشگیری از آسیب مجدد |
التهاب‌های مفصلی و بورسیت مچ پا
بورسیت مچ پا به التهاب کیسه‌های کوچک مملو از مایع اطراف مفصل مچ پا گفته میشود که در اثر عفونت یا آسیب و فشار باعث درد، تورم و محدودیت حرکت مفصل میشود. برای درمان التهاب‌های مفصلی و بورسیت مچ پا، پی آر پی به‌عنوان یک روش ضدالتهابی و ترمیمی به کار می‌رود. پزشک پی آر پی را برای بورسیت تجویز می‌کند تا التهاب را کاهش داده و به ترمیم بافت کمک کند. هنگامی که پی آر پی تزریق میشود، پلاکتها فاکتورهای رشد ضدالتهابی را آزادکرده و تولید مولکول‌های التهابی مانند اینترلوکین-۱ (IL-1) و فاکتور نکروز تومور آلفا (TNF-alpha) را کاهش می‌دهند.
از طرفی، پی آر پی با جذب سلول‌های ترمیمی به ناحیه آسیب‌دیده و افزایش تولید کلاژن، باعث بهبود استحکام و انعطاف‌پذیری بافتها میشود. این روش معمولاً در التهاب‌های مزمن و طولانی‌مدت اثربخشی بیشتری دارد. بر اساس مطالعات، این روش میتواند در ۶۰ تا ۷۵ درصد موارد مؤثر باشد؛ اما برای درمان کامل بورسیت، اغلب به همراه روش‌های مکملی مانند فیزیوتراپی یا داروهای ضدالتهابی توصیه میشود. مزایای تزریق پی آر پی برای التهاب‌های مفصلی و بورسیت مچ پا در جدول زیر آورده شده است:
| مزایا پی آر پی در التهاب‌های مفصلی و بورسیت مچ پا |
| · کاهش درد و التهاب به‌صورت طبیعی · کاهش نیاز به مصرف داروهای مسکن و ضدالتهابی · پیشگیری از پیشرفت التهاب |
کیست‌های گانگلیون
کیست‌های گانگلیون، کیسه‌های کوچک و پر از مایعی هستند که در نزدیکی مفاصل یا تاندون‌ها، به‌ویژه در مچ دست‌وپا، تشکیل می‌شوند و می‌توانند با درد یا بدون درد، موجب محدودیت حرکت شوند. برای درمان این کیست‌ها، معمولاً جراحی پیشنهاد میشود، اما در برخی موارد، پی آر پی به‌عنوان جایگزینی غیرتهاجمی توصیه میشود. پس از تزریق پی آر پی به ناحیه کیست، پلاکتها فاکتورهای رشد آزادکرده و با کاهش مولکول‌های التهابی مانند اینترلوکین-۱ و فاکتور نکروز تومور آلفا، التهاب را کاهش می‌دهند. این فاکتورها، با کنترل فعالیت سلول‌های التهابی در مچ پا، تورم و درد اطراف کیست را کاهش داده و به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کنند.
با تقویت و ترمیم بافت اطراف کیست، پی آر پی مچ پا احتمال بازگشت کیست را نیز کاهش میدهد، زیرا بافت مستحکم‌تر شده و مقاومت بیشتری در برابر شکل‌گیری دوباره کیست پیدا می‌کند. این روش میتواند در ۴۰ تا ۶۰ درصد موارد موفقیت‌آمیز باشد، اما اثربخشی آن به شرایط فرد بستگی دارد و ممکن است در برخی موارد، جراحی همچنان ضروری باشد.
مزایای این روش برای رفع کیست‌های گانگلیون به شرح زیر است:
| مزایا پی آر پی در کیست‌های گانگلیون |
| · کاهش التهاب و درد اطراف کیست · ترمیم و تقویت بافت آسیب‌دیده · روش غیرتهاجمی و کم‌خطر · کاهش احتمال بازگشت کیست |
روش انجام پی ار پی مچ پا
در صورت تجویز پی آر پی برای مچ پا، معمولاً آماده‌سازی خاصی نیاز نیست، اما برای نتیجه بهتر توصیه میشود مصرف داروهای ضدالتهابی را حداقل یک تا دو هفته قبل از درمان قطع کنید. همچنین، بهتر است هر دارویی که مصرف می‌کنید را با پزشک خود در میان بگذارید. پزشک ممکن است توصیه کند که روز قبل از درمان آب کافی بنوشید تا پلاکت‌های خون عملکرد بهتری داشته باشند.
روش انجام پی آر پی بسته به کلینیک‌ها کمی متفاوت است. تعداد جلسات موردنیاز معمولاً به‌شدت مشکل بستگی دارد و بین یک تا سه جلسه متغیر است که هر جلسه حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه زمان می‌برد. ازآنجاکه این روش سرپایی انجام میشود، نیازی به اتاق عمل نیست.
ممکن است این سؤال برایتان پیش بیاید که اگر پلاکتها از بدن خود شما گرفته می‌شوند، چرا بدن به‌تنهایی قادر به ترمیم مشکل نیست؟ در واقع، پی آر پی با تزریق پلاکت‌های غلیظ شده به محل آسیب، تمرکز بالاتری از فاکتورهای ترمیمی را به ناحیه می‌رساند و این کار به تسریع و تقویت روند بازسازی کمک می‌کند. در ادامه، مراحل کامل این درمان را بررسی خواهیم کرد.
خون گیری
در مرحله خون‌گیری، ابتدا یک نمونه خون از بیمار گرفته میشود که معمولاً حدود ۳۰ تا ۶۰ میلی‌لیتر است. چون پی آر پی همان روز تزریق میشود، خون‌گیری نیز در همان جلسه انجام میشود. برخی کلینیک‌ها امکانات لازم برای خون‌گیری را در محل دارند، درحالی‌که در برخی دیگر ممکن است نیاز باشد به آزمایشگاه مراجعه کنید.
پس از خون‌گیری، غلظت پلاکتها بررسی میشود تا از کفایت سطح پلاکتها برای پی آر پی اطمینان حاصل شود. اگر سطح پلاکت پایین باشد، یک خون‌گیری مجدد صورت می‌گیرد تا غلظت پلاکتها به مقدار لازم برسد. این مرحله مشابه خون‌گیری عادی است و نگرانی خاصی ندارد، چرا که در شرایط استریل و با تجهیزات استاندارد انجام میشود.
ویدئوی زیر مراحل انجام این بخش را توضیح میدهد.
آماده سازی محلول
پس از خون‌گیری، نمونه خون به دستگاه خاصی به نام سانتریفیوژ منتقل میشود. سانتریفیوژ با سرعتی حدود ۳۰۰۰ دور در دقیقه لوله خون را می‌چرخاند تا اجزای مختلف خون از هم جدا شوند. با این سرعت بالا، پلاکتها و پلاسما به علت وزن و چگالی متفاوت به سمت بالای لوله حرکت می‌کنند، درحالی‌که باقی گلبول‌های خونی (قرمز و سفید) در قسمت پایین لوله قرار می‌گیرند. این فرایند حدود ۱۵ دقیقه طول می‌کشد و در پایان، پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) جدا شده و آماده تزریق میشود.
این مایع همان ترکیب نهایی است و هیچ ماده اضافی به آن افزوده نمی‌شود؛ بنابراین، دقیقاً همان پلاکت‌های خودتان هستند که به‌صورت غلیظ‌تر آماده می‌شوند. این محلول اگر بلافاصله تزریق نشود، همچنان برای مدت کوتاهی قابل‌استفاده است و خواص آن به‌سرعت از بین نمی‌رود، اما برای بهترین نتیجه، معمولاً بلافاصله پس از آماده‌سازی تزریق میشود.
ویدئوی زیر مراحل انجام این مرحله را توضیح میدهد.
تزریق
پس از آماده‌سازی محلول پی آر پی، بیمار به‌صورت درازکش روی تخت قرار می‌گیرد. ابتدا پزشک ناحیه موردنظر را با بی‌حسی موضعی آماده می‌کند تا بیمار در طول تزریق هیچ‌گونه دردی را احساس نکند. پس از بی‌حس شدن کامل، تزریق پی آر پی با استفاده از دستگاه سونوگرافی انجام میشود. این هدایت تصویری به پزشک امکان میدهد تا دقیقاً نقطه‌ای را که نیاز به ترمیم دارد هدف قرار دهد، تا پلاکتها به بهترین نحو ممکن در ناحیه آسیب‌دیده تأثیرگذار باشند. بسته به میزان آسیب و شرایط بیمار، معمولاً یک یا دو تزریق در ناحیه صورت می‌گیرد.
فرایند تزریق بسیار سریع و مؤثر انجام میشود و نیازی به بستری‌شدن وجود ندارد؛ بیمار میتواند بلافاصله پس از اتمام تزریق به خانه بازگردد و به زندگی روزمره خود ادامه دهد. البته توصیه میشود که تا مدتی از واردکردن فشار بیش از حد به ناحیه تزریق‌شده خودداری کنید تا روند بهبودی با سرعت بیشتری پیش برود. استفاده از بی‌حسی موضعی باعث میشود که تزریق بدون درد باشد، هرچند ممکن است بیمار تنها یک سوزش یا فشار خفیف را احساس کند که امری طبیعی و موقتی است.
ویدئوی زیر مراحل انجام این بخش را توضیح میدهد.
زمان بهبودی و علائم رسیدن به نتیجه مطلوب
زمان بهبودی پس از درمان با پی آر پی معمولاً به‌صورت تدریجی رخ میدهد و بسته به نوع و شدت آسیب متفاوت است. بهبودی اولیه و کاهش درد معمولاً بین ۴ تا ۶ هفته آغاز میشود که در این مدت بیمار شروع به احساس بهبودی در درد و افزایش تحرک می‌کند. بهبودی کامل و بازگشت به فعالیت‌های عادی ممکن است بین ۳ تا ۶ ماه طول بکشد که این زمان بستگی به شرایط فرد، نوع بیماری (مثلاً آسیب‌های عضلانی، رباطی یا آرتروز) و پاسخ بدن به درمان دارد. معمولاً توصیه میشود که در این بازه زمانی به‌تدریج فعالیت‌ها را افزایش دهند و از اعمال فشار زیاد روی ناحیه درمانشده خودداری کنند.
در جدول زیر، بیماری‌های اشاره شده با زمان تقریبی بهبودی و زمان شروع کاهش درد درج شده‌اند. این زمان‌ها به‌صورت میانگین هستند و ممکن است بر اساس شرایط فردی متفاوت باشند. بااین‌حال، اغلب افراد در این بازه‌ها به درمان پاسخ می‌دهند. توجه داشته باشید که بازه‌های زمانی ارائه شده فقط جهت راهنمایی کلی است و ممکن است برای برخی افراد کوتاه‌تر یا طولانی‌تر باشد.
| بیماری ها | زمان تقریبی شروع کاهش درد | زمان تقریبی بهبودی کامل |
| آرتروز مچ پا | ۴ تا ۸ هفته بعد از تزریق | حدود ۳ تا ۶ ماه |
| تاندونیت | ۴ تا ۶ هفته | ۳ ماه |
| آسیب رباط مچ پا | ۴ تا ۸ هفته | ۳ تا ۶ ماه |
| پلانتار فاشئیت | ۶ تا ۸ هفته | ۳ تا ۶ ماه |
| پیچ خوردگی مچ پا | ۴ تا ۶ هفته | کمتر از۳ ماه |
| رگ به رگ شدن و گرفتگی عضلات مچ پا | ۴ تا ۶ هفته | کمتر از ۲ تا ۳ ماه |
| التهاب‌های مفصلی و بورسیت مچ پا | ۴ تا ۶ هفته | ۳ تا 4 ماه |
| کیست های گانگلیون | ۶ تا ۸ هفته | ۳ تا ۶ ماه |
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، زمان بهبودی افراد به نوع بیماری، شرایط بدنی، و حتی بیماری‌های زمینه‌ای هر فرد بستگی دارد. اما نکته اساسی این است که بتوانید بفهمید درمان شما به‌درستی در حال پیشرفت است و چه زمانی می‌توان گفت که بهبودی کامل شده است. پزشک معمولاً با کمک آزمایش‌های متنوع، MRI و دیگر روش‌های تشخیصی دقیق، روند بهبود را بررسی می‌کند. بااین‌حال، علائمی هم وجود دارند که شما خود می‌توانید آنها را در خانه تشخیص دهید و از بهبود وضعیت خود مطمئن شوید. این نشانه‌ها در ادامه ذکر شده‌اند تا به شما کمک کنند که روند درمان خود مطمئن شوید. این علائم عبارت‌اند از:
- کاهش درد بدون استفاده از مسکن‌ها
- ثبات در دامنه حرکت و عملکرد
- ثبات وضعیت در ارزیابی‌های دوره‌ای پزشک
- نبود عود علائم در درازمدت
- افزایش تدریجی قدرت و استقامت در محل آسیب‌دیده
- عدم محدودیت و درد پس از فعالیت‌های شدیدتر
مراقبت های بعد از پی ار پی مچ پا
پس از انجام پی آر پی مچ پا، معمولاً نیاز به مراقبت خاصی نخواهید داشت و می‌توانید به خانه بروید و استراحت کنید. بااین‌حال، چند کار ساده وجود دارند که با انجام آنها می‌توانید احتمال موفقیت درمان را بالا برده و دوره نقاهت راحت‌تری را سپری کنید. این اقدامات به شما کمک می‌کنند تا بدن بهتر به پی آر پی پاسخ دهد و نتایج بهتری از درمان بگیرید. در ادامه، این مراقبت‌ها را در بازه‌های زمانی مختلف دسته‌بندی کرده‌ایم تا به طور دقیق از آنها پیروی کنید.
بلافاصله پس از تزریق (۱ تا ۳ روز اول)
بعد از انجام پی آر پی مچ پا، محدودکردن فعالیت فیزیکی بسیار مهم است. پلاکتها پس از تزریق نیاز به زمان دارند تا در محل آسیب تثبیت شوند و فعالیت‌های سنگین میتواند آنها را پراکنده کرده و اثربخشی درمان را کاهش دهد. در روزهای اول حتی پیاده‌روی طولانی نیز توصیه نمی‌شود تا روند بهبودی بهینه باشد.
بعد از تزریق پی آر پی رژیم غذایی خاصی نیاز نیست، اما مصرف پروتئین و ویتامین C به تولید کلاژن و کاهش التهاب کمک می‌کند که بازسازی بافت آسیب‌دیده را تسریع می‌کند. آب کافی نیز باعث میشود پلاکتها بهتر عمل کنند و التهاب کاهش یابد. به یاد داشته باشید که داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین در این بازه زمانی توصیه نمی‌شوند، زیرا ممکن است اثرات پلاکتها را کاهش داده و فرایند ترمیم را مختل کنند. به‌جای آن، اگر مسکن لازم باشد، استامینوفن گزینه مناسبی است.
در جدول زیر، این موارد توصیه شده هر یک به طور خلاصه آورده شده است.
| فعالیت بدنی |
| · فعالیت بدنی و تحرک به میزان محدود باشد · از هر گونه فشار بر مچ پا خودداری کنید · پیاده‌روی کوتاه (در حد نیاز)ممانعتی ندارد · از فعالیت‌های سنگین بپرهیزید · از بالا و پایین رفتن از پله بپرهیزید · از بلند کردن اشیاء سنگین پرهیز کنید |
| رژیم غذایی |
| · آب و دمنوش‌هایی مثل زنجبیل، بابونه و چای سبز · موادغذایی حاوی پروتئین (مانند ماهی، مرغ، تخم‌مرغ و حبوبات) · مرکبات و توت‌ها و سیب حاوی ویتامین C · آناناس |
| داروهای احتمالی تجویز شده |
| · استامینوفن یا داروهای مسکن غیراستروئیدی مانند ناپروکسن |
میان مدت(هفته اول تا دو هفته)
در این بازه‌ی زمانی، انجام فعالیت‌های سبک مثل پیاده‌روی کوتاه و حرکات کششی ساده برای بهبود جریان خون و رساندن مواد مغذی به بافت آسیب‌دیده مفید است. بهتر است فعالیت‌ها را تدریجی و با فشار کم شروع کنید تا پلاکتها بدون مزاحمت در محل تزریق عمل کنند. از طرفی می‌بایست رژیم غذایی خود را متنوع و شامل پروتئین، ویتامین D، زینک و آهن کنید؛ این موارد به بازسازی بافت، تقویت استخوان‌ها و بهبود اکسیژن‌رسانی کمک می‌کند. لازم به ذکر است که در این دوره، درد معمولاً کاهش‌یافته، اما اگر دردی را در ناحیه‌ی تزریق تجربه می‌کردید، استامینوفن همچنان بهترین گزینه است.
در جدول زیر، این موارد توصیه شده هر یک به طور خلاصه آورده شده است.
| فعالیت بدنی |
| · پیاده‌روی‌های کوتاه داخل خانه مفید می باشد · حرکات کششی ساده مچ پا تاثیرگذار است · ایستادن محدود ممانعتی ندارد |
| رژیم غذایی |
| · ماهی‌های چرب، تخم‌مرغ و شیر حاوی ویتامین D · موادغذایی حاوی پروتئین (مانند ماهی، مرغ، تخم‌مرغ و حبوبات) · گوشت قرمز، مغزها و دانه‌های حاوی زینک · مرکبات و توت‌ها و سیب حاوی ویتامین C |
| داروهای احتمالی تجویز شده |
| · در صورت نیاز مصرف استامینوفن ممانعتی ندارد |
بلندمدت (دو هفته تا چند ماه پس از تزریق)
برای اثربخشی بیشتر درمان با پی آر پی در درازمدت، مهم است که فعالیت‌های خود را همچنان زیر نظر پزشک انجام دهید. اگر پزشک فیزیوتراپی یا روش درمانی مکمل دیگری را تجویز کرده است، آن را به طور منظم دنبال کنید، زیرا این اقدامات به بهبود استحکام و انعطاف مچ پا کمک می‌کنند. به‌منظور تقویت مچ پا و جلوگیری از آسیب مجدد، تمرینات تقویتی و کششی سبک مانند کشش مچ پا، بالابردن پاشنه، و جمع‌کردن حوله با انگشتان پا توصیه می‌شوند و بهتر است این تمرینات تحت‌نظر متخصص فیزیوتراپی انجام شوند. رژیم غذایی متنوع و کامل همچنان ضروری است؛ مصرف پروتئین، ویتامین‌ها، و مواد معدنی مانند ویتامین D، زینک، و امگا ۳ به بازسازی بافتها و کاهش التهاب کمک می‌کنند. از طرفی در این مرحله، احتمالاً نیاز به داروی خاصی نخواهید داشت.
در طول این مدت، به علائم بدن خود توجه داشته باشید. اگر درد یا ناراحتی غیرعادی تجربه کردید، موضوع را به پزشک اطلاع دهید تا وضعیت شما به‌درستی بررسی شود. جدول زیر میتواند راهنمای شما در این مراحل باشد.
| فعالیت بدنی |
| · انجام فعالیت‌های روزمره عادی مانند پیاده‌روی، رانندگی و کارهای سبک خانه ممانعتی ندارد · انجام تمرینات تقویتی سبک و کششی تحت نظر متخصص مفید می باشد · از دویدن، پرش خودداری کیند · از انجام وزنه‌برداری سنگین، و ورزش‌های پرتحرک خودداری کنید |
| رژیم غذایی |
| · رژیم غذایی کاملی از تمام گروه‌های غذایی داشته باشد |
| داروهای احتمالی تجویز شده |
| · مصرف اکثر داروها مجاز است و محدودیت خاصی وجود ندارد |
خطرات و عوارض پی ار پی مچ پا
با اینکه پی آر پی یک روش درمانی ایمن و کم‌خطر است، ممکن است برخی عوارض و خطرات را به همراه داشته باشد که آگاهی از آنها مفید است. پزشک شما توصیه‌های لازم را برای کاهش این عوارض به شما ارائه خواهد داد. در ادامه، این عوارض را به دودسته عمومی و نادر تقسیم کرده‌ایم تا دید بهتری نسبت به مراقبت‌های پس از درمان داشته باشید.
عوارض عمومی
عوارض عمومی پی آر پی شامل مواردی هستند که در بیشتر بیماران ممکن است به‌صورت خفیف تجربه شوند و اغلب پس از چند روز بهبود می‌یابند. درد و ناراحتی موقت یکی از این عوارض است که به دلیل تزریق و واکنش اولیه بدن به پلاکتها رخ میدهد. این درد و ناراحتی معمولاً باگذشت زمان کاهش می‌یابد. التهاب و تورم نیز ممکن است در ناحیه تزریق ایجاد شود که به دلیل تحریک بافت توسط پلاکت‌های غلیظ شده است و پاسخ طبیعی بدن به فرایند ترمیم است. همچنین، کبودی و خونریزی خفیف به دلیل ورود سوزن به بافتها رخ میدهد که موقتی بوده و باگذشت زمان از بین می‌رود.
عوارض نادر
عوارضی که کمتر شایع هستند و معمولاً در موارد خاص یا به دلایل بهداشتی و رعایت‌نشدن نکات مراقبتی رخ می‌دهند، جزو عوارض نادر حساب می‌شوند. یکی از این عوارض عفونت است که ممکن است در محل تزریق ایجاد شود؛ این عارضه به دلیل ورود میکروب‌ها به محل تزریق اتفاق می‌افتد و با رعایت بهداشت و استریل کردن تجهیزات قابل‌پیشگیری است. واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت، اگرچه بسیار نادر است، اما ممکن است رخ دهد؛ با اینکه در این روش درمانی از خون خود فرد استفاده میشود، بدن ممکن است به این تراکم بالای پلاکتها واکنش نشان دهد. از طرفی در صورت فعالیت سنگین بلافاصله پس از تزریق نیز، احتمال افزایش درد یا آسیب مجدد وجود دارد، زیرا فعالیت زیاد میتواند پلاکتها را از محل آسیب دور کرده و تأثیر درمان را کاهش دهد.
هزینه ی پی ار پی مچ پا
پی آر پی مچ پا به‌عنوان یک روش کم‌خطر و تأثیرگذار، گزینه مناسبی برای درمان بسیاری از مشکلات مرتبط با مچ پا است و ارزش انجام آن به دلیل نتایج مثبتش کاملاً توجیه‌پذیر است. این روش درمانی، در مقایسه با گزینه‌هایی مانند فیزیوتراپی طولانی‌مدت یا جراحی، هزینه‌ای معقول و مقرون‌به‌صرفه‌تر دارد. هزینه پی آر پی مچ پا به عوامل مختلفی از جمله تعداد جلسات موردنیاز، کیفیت آماده‌سازی پلاسمای غنی از پلاکت، استفاده از کیت‌های مرغوب، و همچنین تجهیزات به‌کاررفته در جلسات بستگی دارد. باتوجه‌به تأثیرگذاری بالا و ایمنی این روش، انجام آن میتواند سرمایه‌گذاری ارزشمندی برای بهبود شما باشد. همچنین توصیه میشود قبل از انجام پی آر پی با کارگذار بیمه پایه و تکمیلی خود تماس بگیرید؛ ممکن است بخشی از هزینه‌های این درمان تحت پوشش بیمه قرار گیرد و در کاهش هزینه‌ها به شما کمک کنند.
سوالات متداول
چه تفاوتی بین پی آر پی و درمان‌های کورتیکواستروئید برای مچ پا وجود دارد؟
پی آر پی و کورتیکواستروئیدها هر دو برای کاهش درد مچ پا ، اما با مکانیسم‌های متفاوت استفاده می‌شوند. پی آر پی با آزاد کردن فاکتورهای رشد از پلاکتها باعث بازسازی بافت آسیب‌دیده میشود، در حالی که کورتیکواستروئیدها التهاب را به‌صورت موقت مهار می‌کنند بدون اینکه به بازسازی بافت کمک کنند. در نتیجه، پی آر پی نتایج ماندگارتری در ترمیم بافت ایجاد می‌کند.
پی آر پی چه مدت زمانی پس از آسیب‌دیدگی مچ پا بهترین نتیجه را دارد؟
انجام پی آر پی بین ۴ تا ۶ هفته پس از آسیب‌دیدگی بهترین نتیجه را میدهد، زیرا در این مدت التهاب اولیه فروکش کرده و بافت برای ترمیم آماده‌تر است. در آسیب‌های مزمن، پی آر پی در هر زمانی میتواند موثر باشد، اما انجام زودتر آن معمولاً به نتایج بهتری منجر میشود.
آیا افرادی که دارای مشکلات ایمنی یا حساسیت‌های خاص هستند، می‌توانند از پی آر پی استفاده کنند؟
به دلیل اینکه پی آر پی از خون خود فرد گرفته میشود، معمولاً حساسیت ایجاد نمی‌کند. با این حال، افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند باید با پزشک مشورت کنند، چون واکنش‌های شدید ایمنی ممکن است باعث کند شدن روند بهبود شوند.
آیا نتایج پی آر پی مچ پا دائمی هستند یا ممکن است بعد از مدتی درد بازگردد؟
نتایج پی آر پی برای بسیاری از بیماران ماندگار است، زیرا به‌جای رفع موقت علائم، روند بازسازی را تحریک می‌کند. با این حال، در برخی افراد و بسته به نوع و شدت آسیب، احتمال بازگشت درد در طولانی‌مدت وجود دارد و ممکن است به جلسات تقویتی نیاز باشد.
آیا تاثیر پی آر پی بر مچ پا در فصل‌های مختلف سال متفاوت است؟
اثر پی آر پی مچ پا به تغییرات فصل وابسته نیست، اما شرایط فصلی میتواند روی فعالیت و فشار وارده به مفصل تأثیر بگذارد. مثلاً مچ پا بعد از ورزش‌های سنگین تابستانی نیازمند دقت و مراقبت بیشتری است، و در زمستان به دلیل کاهش جریان خون در هوای سرد، محافظت بیشتری از ناحیه آسیب‌دیده ی مچ پا لازم است.
آیا پی آر پی برای بیمارانی که سابقه جراحی در مچ پا دارند نیز مؤثر است؟
بله، پی آر پی حتی پس از جراحی مچ پا نیز موثر است، زیرا میتواند فرآیند ترمیم را تسریع کرده و به کاهش التهاب و درد کمک کند. بافتها پس از جراحی به ترمیم بیشتری نیاز دارند و پی آر پی میتواند بازسازی را بهتر پیش ببرد.
آیا نوع کفشی که بعد از پی آر پی میپوشید در نتایج درمان تأثیری دارد؟
بله، پوشیدن کفشهای حمایتی و راحت، فشار روی ناحیه درمانشده را کاهش میدهد و باعث میشود که پلاکتها بهتر در محل خود بمانند.
آیا در صورت نیاز به درمان مجدد، فاصله زمانی خاصی باید رعایت شود؟
بله، برای اثربخشی بهتر، بین جلسات پی آر پی باید حداقل ۴ تا ۶ هفته فاصله وجود داشته باشد تا بدن فرصت کافی برای پاسخ‌دهی و بازسازی بافت را داشته باشد. این فاصله به پلاکتها زمان لازم برای شروع ترمیم طبیعی را میدهد.
آیا پی آر پی در بهبود عملکرد مفصل مچ پا برای ورزشکاران حرفه‌ای تاثیر متفاوتی دارد؟
بله، ورزشکاران حرفه‌ای به دلیل فعالیت‌های شدید بدنی نیاز به ترمیم سریع‌تر دارند، و پی آر پی با تحریک سلول‌های ترمیمی میتواند به بازیابی سریع‌تر آنها کمک کند. در عین حال، نیاز است که مراقبت‌های دقیقی انجام شود تا نتایج بهتر و پایدارتری داشته باشند.
آیا در صورت تجربه درد مکرر بعد از پی آر پی، علت میتواند به خطای تکنیکی در تزریق مرتبط باشد؟
درد مکرر ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد، اما گاهی نیز میتواند به تکنیک نادرست تزریق مرتبط باشد. تزریق نادرست میتواند باعث پخش نامناسب پلاکتها شود و نتیجه درمان را کاهش دهد.
آیا پی آر پی برای افرادی که به‌طور منظم الکل یا دخانیات مصرف می‌کنند، همان اثربخشی را دارد؟
مصرف مداوم الکل و دخانیات میتواند روند ترمیم را کند کرده و به بافت آسیب بزند، بنابراین ممکن است پی آر پی در چنین افرادی اثربخشی کمتری داشته باشد. این مواد جریان خون را مختل کرده و کیفیت بازسازی بافت را کاهش می‌دهند.
آیا حالت خوابیدن یا استراحت پس از تزریق پی آر پی بر نتایج درمان تأثیری دارد؟
بله، استراحت صحیح به نتایج بهتر کمک می‌کند، زیرا با کاهش فشار روی مچ پا از جابجایی پلاکتها جلوگیری میشود. توصیه میشود مچ پا در حالت راحت و بدون فشار قرار گیرد تا ترمیم بهینه انجام شود.
آیا در صورت داشتن بیماری‌های خودایمنی، پی آر پی توصیه میشود یا ممکن است خطرناک باشد؟
بیماری‌های خودایمنی می‌توانند پاسخ سیستم ایمنی بدن را افزایش دهند و پی آر پی ممکن است تحریکاتی را ایجاد کند. بنابراین، توصیه میشود افرادی با این نوع بیماری‌ها با پزشک خود مشورت کنند تا خطرات احتمالی را کاهش دهند.
آیا جنسیت یا سن بیمار تأثیری بر موفقیت درمان پی آر پی مچ پا دارد؟
به‌طور کلی، جنسیت تأثیری ندارد، اما افراد جوان‌تر به دلیل سرعت ترمیم بیشتر و توانایی بازسازی بهتر، اغلب نتایج موفق‌تری از پی آر پی به دست می‌آورند.
آیا پی آر پی میتواند برای بهبود آسیب‌های مچ پا در افراد با اضافه‌وزن شدید موثر باشد؟
بله، اگرچه اضافه‌وزن میتواند زمان بهبود را طولانی‌تر کند، پی آر پی میتواند در بهبود آسیب‌های مچ پا برای افراد دارای اضافه‌وزن نیز مؤثر باشد. البته، مراقبت بیشتر و پیروی دقیق از توصیه‌های پزشک برای نتایج بهتر ضروری است.
آیا ماساژ دادن ناحیه مچ پا پس از پی آر پی ممکن است تأثیر منفی داشته باشد؟
بله، ماساژ دادن میتواند پلاکتها را جابجا کند و اثربخشی پی آر پی را کاهش دهد، زیرا پلاکتها نیاز دارند در محل آسیب ثابت بمانند تا فرآیند ترمیم را آغاز کنند.
آیا احتمال دارد که پی آر پی باعث تغییرات حرارتی (گرم یا سرد شدن غیرعادی) در مچ پا شود؟
تغییرات حرارتی جزئی به دلیل واکنش بدن به تزریق پی آر پی طبیعی است و به تدریج از بین می‌رود. این تغییرات معمولاً به دلیل فرآیند ترمیم و فعالیت پلاکتها در ناحیه آسیب‌دیده است.
آیا پس از پی آر پی نیاز است از مکمل‌های خاصی برای تسریع در روند بهبود استفاده کرد؟
مصرف برخی مکمل‌ها ممکن است مفید باشد، اما باید با پزشک مشورت کنید. ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین C، زینک و امگا ۳ می‌توانند به فرآیند ترمیم کمک کنند، اما نیاز است بر اساس شرایط فردی تنظیم شوند.
